Baile Dúill

Is ceantar cósta sa chuid theas d'Fhine Gall, Éire é Baile Dúill (Béarla Baldoyle).^[1]

Baile Dúill
Suíomh
53° 23′ 47″ N, 6° 07′ 36″ O
Stát ceannasach	Éire
Contae riaracháin áitiúil	Fine Gall
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00
Logainm.ie	17272

Suíomh agus Rochtain

Tá Baile Dúill suite soir ó thuaidh ó chathair Bhaile Átha Cliath. Tá teorainn aige le Domhnach Míde, Port Mearnóg, Cill Fhionntain, agus Cois Bá. Is féidir teastail ar bhóthar an chósta ó Bhaile Átha Cliath díreach ar aghaidh go Binn Éadair. Chomh maith le sin, tá raon rothar, ó Chill Fhionntain trí Bhóthar an Stáisiúin, nó ó Dhomhnach Míde, nó ó Phort Mearnóg. Freastalaíonn Bus Átha Cliath agus Iarnród Éireann ar Bhaile Dúill.

Is é Grange fearainn Domhnach Míde. Roimhe sin ba talamh feirme é.

Ainm

Tagann an t-ainm dúiche ón focail baile agus dubh-ghaill a chiallaíon "strainséir dorcha". Is é an t-ainm a thug siad ar na Danar chun idirdhealú a dhéanamh idir na Lochlannaig nó "gruaig bhán" (finn-ghaill) a socraíodh den chéad uair in Éirinn sa bhliain 841-842.^[2] Níl aon fhianaise le fáil go bhfuil “Baile Doyle” le baint le focail Doyle. 

Gnéithe agus Forbairt

Is sráidbhaile Bhaile Dúill inniu príomhshráid chósta. Tá eaglais Chaitliceach Rómhánach ann. Chomh maith le sin tá halla phobail, brainse leabharlann, roinnt siopaí, tithe tábhairne, agus meánscoil, Naomh Muire. Beagán intíre, i measc na tithe fo-uirbeacha níos sine, atá líomatáiste siopadóireachta beag, cumann peile agus áiseanna eile. Ón mbóthar chósta atá scoil mór eile, dara leibhéal: Pobalscoil Neasáin agus an teach tábhairne, aitheanta go maith, an Ail Finn. Ar an mbóthar Dhomhnach Míde atá eastát tionsclaíocha éadroma. Tá bunscoil chomhoideachais, Bunscoil Naomh Labhrás ann freisin. Tá séipéal eile Chaitliceach Rómhánach sa sráidbhaile.

I measc na cónaitheoirí áitiúla atá na Bráithre Críostaí, a bhfuil a teach scoir atá suite sa bhaile.

Sna bliantaí luatha 2000, bhí Baile Dúill curtha ag croílár mór chun chlár tógála tithe leis an ráschúrsa díolta le forbróirí. Bhí tús curtha leis na forbairtí nua, arb ainm "An Cósta", ag bagairt ar ionad áitiúil nua ar imeall thuaidh an Domhnach Míde, Cluain Ghrífín. D'oscail stáisiún Dart, Chluain Ghrífín, i mí Aibreáin 2010 ag freastal ar Baile Dúill agus forbairtí ráschúrsa ar nós "An Cósta", agus Domhnach Míde thuaidh.

Tá gnóthaí sa cheantar ionadaíochta ag Seomra Tráchtála an “Baile Dúill- Bhinn Éadair-Cill Fhionntain”.^[3]

Nótaí stairiúil

Bhí Baile Dúill, lena suíomh cois uisce dhídeanach, ina bonn Lochlannach ar feadh blianta fada. Curtha é faoi chois sa deireadh ag ionsaí rí an Laighen.

Tá cur síos ar Bhaile Dúill san Fhoclóir Topagrafaíochta na hÉireann. Ba sráidbhaile substaintiúil iascaireachta tuaithe é.

Bhí an pharlaimint thuasluaite ar siúl ag Eaglais na Gráinsí, ainm a dtugtar níos fearr mar "Mainistir na Gráinsí", atá suite anois i nDomhnach Míde agus a bhí athchóiriú go páirteach ag deireadh an 20ú haois.

Ráschúrsa Bhaile Dúill

Léimrás le haghaidh an "Metropolitan Plate" ag Ráschúrsa Bhaile Dúill, 16 Márta 1923

Don chuid is mó den 20ú haois, bhí Baile Dúill aithnidiúil le haghaidh a ráschúrsa, a bhí ar cheann de thrí sa cheantar cathrach Bhaile Átha Cliath. Bhí talamh oscailte sa tsráidbhaile ina ionad neamhfhoirmiúil de rásaí capall sa naoú haois déag, agus moladh go mbeadh cruinnithe rás ann bliantúil ag an suíomh i 1842.^[4] Osclaíodh chúrsa nut i mBealtaine 1874, a lean ar aghaidh in úsáid go rialta ar feadh níos mó ná céad bliain, go dtí our dúnadh é i Lúnasa 1972 mar gheall ar dheacrachtaí airgeadais a bhaineann leis na costais a d'fhéadfadh athchóirithe riachtanacha.^[5] An bhliain ina dhiaidh, ar 31 Deireadh Fómhair, 1973, thóg ceann de na héalú is iontach agus móruchtúil ó phríosún Éireannach nuair a bhí trí cinn de na príomh-phearsanra Sealadach IRA a bhí aertharlóithe chun saoirse i héileacaptar gadaíochta ó Phríosún Mhuinseo. Bhí siad in ann ábalta an héileacaptar a thabhairt chun talún ag an ráschúrsa nach raibh in úsáid ag an am. D’éalaigh na comhaltaí IRA i gcarranna a bhí ag feithimh ann.

Le roinnt blianta anuas, le linn na 1960í, tháinig Ráschúrsa Bhaile Dúill an ceann scríbe le haghaidh siúlóidí urraithe carthanachta bliantúla, a bhí curtha ar siúl go mbeadh airgead ar fáil don Lár-Chlinic Íocshláinte. Sa bhliain 1968, is é pearsantacht teilifíse Jimmy Savile a bhí i gceannas ar an siúlóid.

Spóirt

Peil

Is é Baile Dúill, baile de dhá fhoireann AUL, Grange United FC Curtha i gcartlann 2014-10-24 ar an Wayback Machine agus Baldoyle United. Rugadh agus tógadh i mBaile Dúill is iad peileadóir idirnáisiúnta Robbie Brady, imreoir lúthchleas Phádraig James Chambers agus peileadóir idirnáisiúnta Wesam Alias.

Gaa

Tá Na Dubh Gall an fhoireann áitiúil CLG agus tá foirne i ngach aoisghrúpa a fhreastalaíonn ar chailíní agus do bhuachaillí.

Lúthchleasaíocht

Is é Michael Farrelly Curadh Uile-Éireann le haghaidh Léim Fada agus Raíbealaí sa bhliain 2015.

Féach freisin

Tagairtí

1. “Baile Dúill/Baldoyle | logainm.ie” (ga). Bunachar Logainmneacha na hÉireann (Logainm.ie). An Coimisiún Logainmneacha. Dáta rochtana: 2023-07-10.
2. Irish Names of Places, Vol.
3. Howth Sutton Baldoyle Chamber of Commerce
4. "Baldoyle Races" (13 June 1842). Dáta rochtana: 27 January 2015.
5. Hurley, Michael (Spring 2006). "Baldoyle as a Racecourse Village". Dublin Historical Record 59 (1): 65–80. Dáta rochtana: 27 January 2015.

Naisc sheachtracha

• Howth Sutton Baldoyle Chamber of Commerce Curtha i gcartlann 2013-09-20 ar an Wayback Machine
• Baldoyle Residents Message Board Curtha i gcartlann 2016-03-05 ar an Wayback Machine
• Baldoyle Forum Ltd.
• Fingal - Baldoyle, Portmarnock, Malahide and St. Doolagh's Curtha i gcartlann 2011-07-08 ar an Wayback Machine
• Birdwatch Ireland Curtha i gcartlann 2010-07-13 ar an Wayback Machine
• Street map of Baldoyle
• St. Laurence's National School, Baldoyle
• Pobalscoil Neasáin