Cathair na Vatacáine

Is í Cathair na Vatacáine, nó Stát Chathair na Vatacáine (Iodáilis: Stato della Città del Vaticano, Laidin: Status Civitatis Vaticanae) lárionad na hEaglaise Caitlicí sa domhan, agus í suite taobh istigh den Róimh, príomhchathair na hIodáile. Is féidir an Vatacáin a thabhairt uirthi as Gaeilge freisin.

Cathair na Vatacáine
Civitas Vaticana (la)
Bratach Armas
Aintiún	Inno e Marcia Pontificale
Mana	«luach ar iarraidh»
Ainmnithe in ómós	Cnoc na Vatacáine
Suíomh
41° 54′ 14″ N, 12° 27′ 11″ E
Iamhchríoch laistigh de	an Róimh agus an Iodáil
Príomhchathair	luach ar iarraidh
Daonra
Iomlán	764 (2023)
• Dlús	1,559.18 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Iodáilis an Fhraincis an Laidin
Tíreolaíocht
Achar dromchla	0.49 km²
Pointe is airde	Cnoc na Vatacáine (77 m)
Pointe is ísle	Saint Peter's Square (en) (33 m)
Ar theorainn le	an Iodáil Aontas Eorpach (1957–)
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Stáit an Phápa
Cruthú	11 Feabhra 1929:  Stát ceannasach cúis leis seo Lateran Treaty (en)
Saoire phoiblí	13 Márta
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	dialathas, monarcacht thoghaí, monarcacht absalóideach, absolute theocratic monarchy (en) agus monarcacht bhunreachtúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Governorate of Vatican City State (en)
Comhlacht reachtach	Pontifical Commission for the Vatican City State (en)
• Pápa	Pápa Pius XI (1929–1939)
• President of the Pontifical Commission for the Vatican City State (en)	Fernando Vérgez Alzaga
Eacnamaíocht
Airgeadra	Euro
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	00120
Lonnaithe i gcrios ama	Am Lár na hEorpa UTC+01:00 Europe/Vatican (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.va
Glaochód	+39 agus +379
Uimhir theileafóin éigeandála	112
Cód tíre	VA
Eile
Suíomh gréasáin	vaticanstate.va

Is í an Vatacáin an stát is lú sa Domhan de réir an daonra agus an achair. Tháinig an Vatacáin ar an bhfód mar atá sí inniu, nuair a shínigh Benito Mussolini agus an Pápa Pius XII Conradh na Lataráine sa bhliain 1929.

Is gá an Vatacáin féin a aithint thar an Suí Naofa, nó is follasach go raibh an Suí Naofa ann, mar choincheap, i bhfad sular bunaíodh Stát na Vatacáine. Foilsítear fógráin oifigiúla na Vatacáine féin as Iodáilis, ach is í an Laidin bunteanga na gcáipéisí a eisíonn an Suí. Thairis sin, ní hionann pasanna na Vatacáine agus pasanna an tSuí Naofa. Ní stát é an Suí Naofa féin, agus mar sin, ní féidir leis ach pasanna dioplómaitiúla agus pasanna seirbhíse a eisiúint, ach bíonn an Vatacáin féin ag eisiúint gnáthphasanna.

Roimh lá na Vatacáine, bhí a leithéid de rud ann agus Stáit an Phápa. Is éard a bhí i gceist le Stáit an Phápa ná an stát eaglasta a bhí ann sna blianta 756-1870, agus é ag cuimsiú lár na hIodáile go léir. Tháinig deireadh leis na Stáit seo de thoradh an Risorgimento, is é sin, leis na cogaí a cuireadh sa naoú haois déag leis an Iodáil go léir a aontú. Nuair a shínigh Pius agus Mussolini Conradh na Lataráine, shainigh siad nárbh é athbhunú Stáit an Phápa a bhí i gceist, ach stát nua ar fad.

Plás Pheadair - Cathair na Vatacáine

Monarcacht í an Vatacáin, agus is é an Pápa an monarc. Eaglaisigh Chaitliceacha iad na feidhmeannaigh is airde sa Stát. Tá limistéar an Stáit faoi fhorlámhas an tSuí Naofa, agus cónaí ar an bPápa ansin, sa Phálás Aspalda. Níl cónaí ar an bPápa ansin ach ón mbliain 1377 anuas. Roimhe sin, bhíodh na Pápaí ina gcónaí i bPálás na Lataráine ar Chnoc Caelius ar an taobh eile den chathair. I bPálás na Lataráine a síníodh Conradh na Lataráine freisin, agus sin é an fáth go bhfuil an t-ainm sin ar an gConradh.

Seanainm é ainm na Vatacáine, agus é ag dul siar go dtí na blianta réamh-Chríostaí: Mons Vaticanus an leagan Laidine, nó Cnoc na Vatacáine. Cuid de shean-Chnoc na Vatacáine iad críocha an Stáit, chomh maith leis na Machairí Vatacánacha in aice leis an gCnoc. B'ansin a tógadh Baisleac Pheadair, an Séipéal Sistíneach, an Pálás Aspalda agus na hiarsmalanna, chomh maith le foirgnimh áirithe eile. Go dtí an bhliain 1929, bhain na tailte seo le barda Borgo.

Tá cuid d'fhoirgnimh an tSuí Naofa suite taobh amuigh den Vatacáin, go háirithe Castel Gandolfo, áitreabh samhraidh an Phápa, chomh maith le baisleaca áirithe. Tá cearta eistíre ag údaráis na Vatacáine sna tailte seo, agus iad á bpóilíniú ag gníomhairí Vatacánacha.

Naisc Sheachtracha

• Suíomh gréasáin oifigiúil na cathrach

Tagairtí

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.