Foarnamwurden (ôfkoarting: fnw) of omnamwurden binne in wurdsoarte. It is in lytse wurdgroep, mei in beheind tal wurden, want de wurden stean op harsels. De ûnderskate kategoryen foarnamwurden wurde sa yndield:
- persoanlike en weromwurkjende foarnamwurden
- wjersidich foarnamwurden
- besitlike foarnamwurden
- oanwizende foarnamwurden
- belûkende foarnamwurden
- freegjende foarnamwurden
- ûnbeskate foarnamwurden
De persoanlike en weromwurkjende foarnamwurden binne foarnamwurden wêrfan twa foarmen binne. De ûnderwerpsfoarm (persoanlik) en de foarwerpsfoarm (weromwurkjend).
De ûnderwerpsfoarm stiet yn it lofter rychje, de foarwerpsfoarm yn it rjochter rychje:
| ik | my |
| do, jo | dy, jo |
| hy, sy/hja, it | him, har, it |
| wy | ús |
| jim | jimme |
| sy/hja | har(ren) |
Wjersidige foarnamwurden jouwe oan dat der wat oan wjerskanten bard. Bygelyks yn ‘Hja groeten inoar’, jout inoar oan se beide groetsje. Synomym oan inoar binne elkoar en mekoar. Oare foarmen binne inoarren, elkoarren, mekoarren. De wjersidige foarnamwurden kinne in genityf s krije om it wjersidich foarnamwurden besitlik te meitsjen.
Besitlike foarnamwurden jouwe dat eat fan in persoan/persoanen is:
| do | dy | dines |
| jo | jo | jowes |
| hy | syn | sines |
| sy | har | harres |
| It | syn | sines |
| wy | ús | uzes |
| jim | jimme | jimmes |
| sy | har(ren) | harres |
De oanbelangjende wurden yn it twadde en tredde rychje hjitte besitlike foarnamwurden.
Oanwizende foarnamwurden binne: foar de-wurden: dy / dyen, dizze / dizzen; foar it-wurden: dit / ditte, dat / datte;
- sa'n (by in iental), sa'nt / satnen(t) / sa'n(en)ien, sok (by in it-wurd sûnder meartal), sokke (by in de-wurd sfinder meartal en by meartallen), sokken, soks;
- itjinge, dejinge(n), datjinge, dyjinge(n);
- inselde, deseldetn), itselde, datselde, ditselde, dyselde(n);
- sels (is in fuortsterkjend oanwizend fnw; it kin him oan in persoanlik foarnamwurd hechtsje of by in haadwurd of eigennamrne stean).
Allinnich eigenskiplik brûkber is:
- sa'n.
Betreklike foarnamwurden binne foarnamwurden dy’t foaroan yn in bysin steane en betrekking ha op wat oars yn in eardere bysin of yn de haadsin. Foarbylden binne: dat, dy't, wa’t, waans, wat.
De selsstannich brûkte freegjende foarnamwurden binne:
- wa, wat, wêr, wannear, wêrom, hoe
- wêr yn kombinaasje mei in ferhâldingswurd, lykas yn wêrmei, wêrby, wêrachter
Foar in haadwurd kinne ek freegjende foarnamwurden steane. De gebrûkliksten binne:
- watfoar, watfoar in/ien;
- hok, hokke, hokker, hokfoar, hokfoar in
- hoe'n, hoe'nen
It freegjend foarnamwurd hoe kin ek mei in ferfangend haadwurd ta ien nij wurd gearrane. Foarbylden binne:
- hoe'n ien, hoe'nent
Unbeskate foarnamwurden ferwize nei in net-beskate persoan of saak, dy't men net neier beneame kin of wol. Yn dat ramt wurde de neikommende wurden ta de ûnbeskate foarnamwurden rekkene: men, se/jo/je, (-)ien, irnmen, nimmen, eat (literêr), wat, neat, it, gjin, gjinien, gjinnen(t), glint, dizze en jinge, dizze of jinge, (de,it) ien of oar(e), elk, elkenien, eltsenien, al, alles, rnannich(ien), guon(t), guods, guodden.
Wikiwurdboek: foarnamwurd – betsjutting, etymology, synonimen, besibbe wurden, oersetting en grammatika- útlis foarnamwurden troch Henk Wolf
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
