Komeet
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Kometen binne lytse hemellichems dy't frij faak tige elliptyske banen om in stjer draaie en út iis, gas en stof bestean ("smoarge snieballen"). As in komeet ticht genôch by in stjer komt en waarmer wurdt sublimearret in diel fan de matearje wêrút se bestiet om in saneamde koma (in atmosfear) en/of in komeetsturt te foarmjen. It fêste diel fan de komeet wurdt dan de komeetkearn neamd.
Kometen besteane út in kearn (1-50 kilometer) mei dêromhinne in gaswolk (koma) fan 100.000-1.000.000 kilometer grut en ien of mear lange sturten (oant mear as 150 miljoen kilometer lang). De omrintiid om de stjer kin in jier oant tûzenen jierren bedrage.
As in komeet it sinnestelsel binnenfleant, waarmet se op en begjint it iis dêr't se út bestiet te sublimearjen.
Dit gas foarmet in wolk om de kearn, dy't bekend stiet as de koma. Troch it bytsje swiertekrêft fan de komeetkearn wurdt de koma begrinze trochdat de molekulen yn dizze wolk ôfbrutsen wurde ûnder ynfloed fan sinneljocht.
De oerbleaune, laden molekúlfragminten wurde dêrnei opfage troch de sinnewyn, dy't se meisleept yn de foarm fan in rjochte sturt. It giet benammen om H2O+, OH+, CO+, CO2+, CH+ en N2+. Dizze plasmasturt of ioanesturt is faak blau op foto's. De breedte leit tusken de 100.000 en 1 miljoen kilometer, wylst de lingte yn sichtber ljocht meastal miljoenen kilometers lang binne, soms mear as 1 AU. Plasmasturten wize altiten fan de sinne ôf en meitsje in hoeke fan in pear graden mei de rjochting nei de sinne: se rinne efter op de beweging fan de komeet. Plasmasturten hjitte type I sturten. Deze sturten fertoane in detaillearre, feroarlike struktuer, karakteristyk foar magnetisearre plasma's lykas yn de sinnekorona.
Men sjocht
Soms komt in plasmasturt los fan de komeet, grif troch wikselwurking mei de sinnewyn.
Kometen hawwe faak noch in twadde sturt, de stofsturt. Dizze sturt bestiet út stofdieltsjes, dy't de romte ynjage wurde ûnder it geweld fan it gas dat fan de komeetkearn ferdampt. Dizze dieltsjes binne - oars as de gassen yn de ioanesturt - swier genôch om neffens de wetten fan Kepler in bûge baan te folgjen. De stofdieltsjes yn dizze sturt wjerkeatse sinneljocht, wêrtroch't de sturt wyt opljochtet. Stofsturten hjitte type II (of III) sturten en kinne 10 miljoen kilometer lang wêze. Binnen de stofsturt sjocht men bytiden
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
