From Wikipedia, the free encyclopedia
De Euskadi Ta Askatasuna, better bekend ûnder de ôfkoarting ETA, wie in separatistyske bewapene beweging dy't de stifting in ûnôfhinklike sosjalistyske Baskyske steat neistribbe. De namme is Baskysk foar 'Baskysk heitelân en frijheid' of 'Baskenlân en frijheid' (it wurd '(e)ta' is ek Baskysk foar 'en'). De organisaasje waard op 31 july 1959 oprjochte en op 2 maaie 2018 opheft.
De ETA fierde in bluodrige striid tsjin de Spaanske oerheid, wêrby't ek ûnskuldige boargers net sparre waarden. Krekt as by de Noardierske IRA waarden meastal wol warskôgings jûn foardat de bommen ôfgiene. Dêrom wiene de gefolgen fan de ETA-oanslaggen meastal beheind fan skaal. Oant en mei 2003 deade de beweging 339 boargers en 478 plysje-aginten en soldaten.
It symboal fan de ETA wie in slang wikkele om in bile. It motto fan de beweging wie Bietan jarrai, dat betsjut 'wy geane troch mei beide'. Dat 'beide' betsjutte trochgean mei de wapene striid, symbolisearre troch de bile, en mei de striid troch slûchslimmens, symbolisearre troch de slang. De politike tûke fan de ETA wie de partij Batasuna.
De ETA hie histoaryske sjoen twa kearnpunten:
Yn de rin fan de jierren ’80 ferskoden de doelen fan de ETA. Trije desennia nei de oprjochting like it stribjen nei in ûnôfhinklike sosjalistyske Baskyske steat mear en mear in utopy en praktysk net realisearber. Yn it demokratysk alternatyf, in manifest fan de ETA út 1995, makke de organisaasje bekend in mear pragmatyske koers farren te sillen. Sa kundige de ETA oan de bewapene striid te staken as it Spaanske regear de soevereiniteit en it selsbeskikkingsrjocht fan de Basken erkenne soe. De ETA stelde yn it manifest foar om in referindum te hâlden oer de fraach oft Baskenlân in diel fan Spanje bliuwe moast of net.
Yn de begjindagen wie de ETA in freedsume beweging fan yntellektuelen. Mar diktator Franco ûnderdrukte de ETA mei geweld. Doe begûn de ETA yn de jierren ’60 mei gewelddiedige aksjes. De beweging waard dêrby ynspirearre troch de Algerynske befrijingsbeweging tsjin Frankryk en troch it marksisme. Nei de demokratisearring fan Spanje yn de jierren ’70 gie de ETA troch mei polityk geweld en ferlear sa in soad sympaty, ek fan de Baskyske befolking.
De Spaanske regearing organisearre en finansiere yn de jierren ’80 de Grupos Antiterroristas de Liberación, deadseskaders dy’t leden fan de ETA ûntfierden, martelen en fermoarden. Dat stie bekend as de Smoarge Oarloch.
De ETA hat in soad oanslaggen dien. Der binne in oantal dy’t opfoelen:
De ETA fierde yn letter jierren ûntfierings út en parse Baskyske ûndernimmers ôf om mei de opbringsten dêrfan de eigen aktiviteiten betelje te kinnen. De machtsbasis fan 'e beweging lei op it plattelân en yn beskate wiken fan de grutte stêden. De ETA koe op stipe rekkenje fan likernôch 20% fan de Baskyske befolking. De nije lichting ETA-leden waard rekrutearre út in soarte anargistyske subkultuer. It regear yn Madrid wie neffens de ETA noch altyd faksistysk. Moardoanslaggen op alle minsken dy’t it net iens wiene mei de stânpunten fan de ETA waarden mei jûchhei ûntfongen. Basken dy’t net foar ûnôfhinklikheid wiene, rûnen de kâns om fermoarde te wurden. De ETA-jongereinbeweging “Segi” soarge regelmjittich foar grutte fernielingen yn de Baskyske stêden.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.