Dekôr

In dekôr^[1] is de eftergrûn dy't brûkt wurdt foar in toanielstik, in film of in tillefyzjeprogramma. Sa'n dekôr kin yn prinsipe fan alles wêze, fan ien inkele stoel oant in folslein neimakke strjitte mei alles derop en deroan. Underdielen fan dekôrs kinne spesjaal neimakke wêze, mar it kinne ek 'echte' dingen wêze dy't as rekwisiten brûkt wurde. Troch by toanielfoarstellings gebrûk te meitjsen fan toanieltuorren kin der ûnder de opfiering fariëarre wurdt tusken ferskillende dekôrs.

In toanieldekôr.

Skiednis

De skiednis fan it dekôr as ferskynsel is like âld as it teäter sels. Wat tsjintwurdich oer it algemien beskôge wurdt as in tradisjoneel dekôr, besteande út in grut twadiminsjoneel stik kanvas, beskildere mei in trijediminsjonaal lykjend byld fan in lânskip, is eins in frij resinte ynnovaasje. It is boppedat in oansjenlike feroaring yn ferliking mei âldere dekôrs, dy't folle summierder wiene, mei't teäter yn earder tiden folle mear gie om it oerbringen fan aksje en gemoedstastân troch aktearjen en folle minder om 'e eigentlike represintaasje fan it plak dêr't de aksje plakfûn. Tsjin 'e tiid dat de grutte Ingelske toanielskriuwer William Shakespeare oan 'e ein fan 'e sechstjinde en it begjin fan 'e santjinde iuw karriêre makke, waard soms al wurke mei in skildere eftergrûn, mar syn stikken wiene likegoed noch op 'e âlde manear skreaun, sadat der gjin ferlet wie fan in dekôr om it ferhaal oan it publyk oer te bringen.

De moderne ideeën oer dekôrs fûnen yn 'e njoggentjinde iuw harren oarsprong yn 'e operette en oare komyske foarmen fan teäter. Dêrwei waarden se earst oernommen troch de opera en letter ek troch it 'serieuze' toaniel. Dekôrbouwen berikte yn 'e 1910-er en 1920-er jierren syn hichtepunt mei it reälisme fan ûnder oaren David Belasco, doe't hiele restaurants ynkl. wurkjende kranen en farsk iten op it toaniel neimakke waarden. Mooglik as reäksje dêrop kaam der neitiid wer in trend ta mear abstraktere dekôrs. Yn it begjin fan 'e tweintichste iuw kaam ek it ferskynsel film op. Oant de midden fan 'e iuw waarden in protte films yn studio's opnommen, wêrby't krekt as by toanielstikken gebrûk makke waard fan platte, twadiminsjonale dekôrs, dy't troch de wize dêr't se op skildere wiene de yllúzje wekken dat se trijediminsjonaal wiene. Wat soks ferriedt, is dat der yn sokke sênes oer it algemien gjin suchtsje wyn stiet, en dat neat op 'e eftergrûn beweecht. Tsjintwurdich brûke films en tillefyzjeprogramma's oer it algemien inkeld noch dekôrs foar binnendoarsênes.

Boarnen, noaten en referinsjes