پایانه فروش

پایانه فروش (به انگلیسی: Point of sale) یا بصورت عامیانه دستگاه پوز در مجموعه سخت‌افزارهای بانکی و سیستم‌های پرداخت ، پایانه‌های فروش، کارتخوان سیار (Card Reader) دستگاهی است که با ارتباط تلفنی یا شبکه‌ای ، به سیستم بانکی امکان انتقال خودکار مبلغ خرید از حساب فروشنده را فراهم می‌کند . دستگاه‌های پایانه فروش افزون بر امکان پرداخت ، دارای کارکردهایی گوناگون از جمله : اعلام موجودی ، دریافت صورتحساب ، امکان انصراف از خرید و گزارش روزانه است ، که صاحبان آن را از مزیّت های شعبه کوچک بانکی برخوردار می‌کند .

واژه (مخفف انگلیسی: POS) مختصر شده (به انگلیسی: Point of Sale) یا «نقطه فروش» است و به صندوق‌های فروشگاهی نامیده می‌شود؛ که در خروجی‌های فروشگاه ها ، رستوران‌ها ، هتل ها و همانندهای آن برای دریافت وجوه مشتری به کار گرفته می‌شود . پوز در مفهوم عام‌تر می‌تواند به محلی که برای این کار اختصاص یافته، نامیده شود و در مفهوم اختصاصی می‌تواند به معنای دستگاهی باشد که این کار را انجام می‌دهد (صندوق مکانیزه) .

نخستین پایانه فروش مجهز به میکروکنترلر را ویلیام بروبک در سال ۱۹۷۴ ساخت و در فروشگاه مک دونالد به کار گرفته شد . این دستگاه از میکرو پروسسور اینتل ۸۰۰۸ بهره می‌گرفت .

روی این دستگاه به ازای انواع غذاها، یک کلید مخصوص کار گذاشته شده بود و دارای کلیدهای رقمی برای تعیین تعداد سفارش بود .

در ایران بحث به کارگیری از پایانه فروش ، برای نخستین بار در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند و اندکی بعد در فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه مطرح شد و سیستم‌های ارائه شده در دهه هفتاد در آن فروشگاه‌ها اجداد نسل تازه این پایانه‌های سرویس هستند .

از سال ۱۳۸۴ ، موضوع اتصال پایانه فروش به کارت خوان بانکی توسط دو شرکت پرداخت الکترونیکی تجارت الکترونیک ، پارسیان و پرداخت الکترونیک سامان در دستور کار قرار گرفت.

دستگاه پوز (بی‌سیم) که توسط سیمکارت اتصال gprs/4g به شبکه بانکی متصل می‌شوند، دارای توان‌مندی اتصال به دو حساب هم زمان و جا به جایی در سراسر کشور بدون هیچ گونه محدودیتی هستند . این دستگاه‌ها کوچک ، سبک و قابل حمل هستند . دستگاه‌های کارتخوان ثابت ، با خط تلفن یا lan wifi به شبکه بانکی متصل می‌شوند و به لحاظ جا به جایی دارای محدودیت هستند و کارکرد و سرعت تراکنش های آن‌ها نسب به دستگاه‌های کارتخوان سیّار ، کمی ضعیف‌تر است .

در دستگاه‌های کارتخوان سیار با قرار دادن یک عدد سیم‌کارت فعّال (پویش مند) ، امکان تراکنش فراهم می‌شود.

از این دستگاه‌ها در فروشگاه‌هایی که سیستم‌ پخش سیّار دارند و نیز سیستم پخش مویرگی و شرکت‌های پخش و مکان‌هایی که دیگر خط های ارتباطی در دسترس نیستند ، به کارگیری می‌شود .

از ویژگی‌های کارتخوان‌های سیّار می‌توان به قابل حمل بودن و نداشتن محدودیت مکانی و نیز سرعت بالای تراکنش و باتری‌های قابل شارژ با عمر طولانی اشاره کرد .

در حال حاضر شرکت‌هایی مانند به پرداخت ملت ، کارت اعتباری ایران کیش ، فن آوا کارت و آسان پرداخت و … مشغول ارائه خدمات در این رابطه هستند .

انواع پایانه فروش از نظر بستر ارتباطی

Dial-up POS . ۱ : ارتباط در این گونه از پایانه‌ها در بستر Dial (خط تلفن) است .

به کارت خوان ثابت نیز شناخته می‌شوند . همواره سرعت پایین (بیشتر از ۱۰ ثانیه به هر تراکنش) دارند.

۲ . GPRS POS : دستگاه پایانه سیار ، نسلی تازه از دستگاه‌های کارتخوان است که با به کارگیری از خدمات سامانه تلفن همراه به شبکه بانکی متّصل می شود و تراکنش را با کارگیری از سرویس‌های بستر GPRS یا اینترنت موبایل انجام می‌دهد .

در این گونه پایانه‌ها با قراردادن یک عدد سیم کارت امکان انجام تراکنش آماده است .

• کاربردها

- درفروشگاه‌های بزرگ که دارای سیستم پخش سیار (Delivery) هستند .

-در سیستم‌های پخش مویرگی یا شرکت‌های پخش .

- در محل‌هایی که دسترسی به دیگر خط های ارتباطی به آسانی امکان‌پذیر نیست .

• ویژگی‌ها

- قابل حمل بودن دستگاه و نداشتن محدودیت مکانی

- سرعت بالای تراکنش

- توان‌مندی به کارگیری از باتری شارژی با عمر بالا

3-LAN POS :

نسلی تازه از پایانه‌های فروش هستند که می‌توانند اطلاعات را با بسترهای شبکه محلی (LAN) و با سرعت تراکنش بسیار بالا بفرستند و نیز ، دریافت کنند .

کاربردها

• استفاده در مکان‌هایی که سرعت بالای تراکنش به شوند فراوانی مشتریان (کم تر از ۲ ثانیه) اهمّیّت دارد . (فروشگاه‌های بزرگ)
• استفاده در مکان‌هایی که دسترسی به خط تلفن امکان‌پذیر نیست (مانند مرکزهای جهانگردی) .
• راه‌اندازی چند پایانه موازی با یکدیگر بدون به کارگیری از تلفن یا حداکثر با به کارگیری از یک خط تلفن

ویژگی‌ها

• سرعت بالا در تراکنش (کمتر از ۲ ثانیه)
• کاهش مغایرت‌های احتمالی
• انجام تراکنش بدون نیاز به خط تلفن
• انجام تراکنش با به کارگیری از بستر اینترنت

4- Bluetooth POS :

این نوع پایانه از یک پایه و یک کارتخوان تشکیل شده‌است که می‌تواند تا شعاع ۲۵ متری ، عملیات تراکنش را بر پایه فنّاوری بلوتوث انجام دهد .

کاربردها

• رستوران‌ها
• مرکزهای دارای فعّالیّت‌های گوناگون در یک مکان
• مرکزهای دارای صندوق‌های فراوان
• ارائه خدمات VIP برای مشتریان ویژه

۵-فروشگاهی (PC-POS)

این نوع از پایانه ، با اتصال به انواع نرم‌افزارهای فروشگاهی ، مرحله ورود مبلغ از سوی مشتری یا صندوق‌دار را حذف می‌کنند و از بسیاری از خطاهای انسانی ، جلوگیری می‌کنند .

مبلغ از سوی نرم‌افزار فروشگاهی روی پوز می‌افتد و مشتری فقط رمز را وارد می‌کند .

۶-همراه (M-POS)

نسل جدیدی از دستگاه‌های کارتخوان با ابعاد بسیار کوچک و جیبی است که با استفاده از اپلیکیشن آپ، خدمات پرداخت را انجام می‌دهد. این نوع پایانه رسید کاغذی ندارد و تأییدیه پرداخت با پیامک فرستاده می‌شود.

۷-بیسیم (Wi-Fi)

این گونه پایانه ، برای برقراری اتصال نیازمند اینترنت Wi-Fi است که در یک محدودهٔ تقریباً ۳۰ متری به صورت سیّار به کار می رود .

این مدل کارت خوان دارای باتری است و مناسب رستوران‌ها و مراکزهای خرید (پاساژها) می‌باشد .

ویژگی‌ها

• راحتی و رفاه بیشتر در پرداخت وجوه توسط مشتریان
• جلوگیری از تراکم افراد در کنار صندوق‌های پرداخت
• عدم نیاز به اتصالات مخابراتی اضافی

شرکت‌های ارائه دهنده کارت خوان در ایران

آسان پرداخت پرشین (آپ) ، به پرداخت ملت ، پرداخت نوین آرین ، تجارت الکترونیک پارسیان (تاپ) ، پرداخت الکترونیک سامان کیش (سپ) ، ایران کیش ، پرداخت الکترونیک پاسارگاد ، فن آوا کارت ، امید پی (سایان کارت سپه)

شرکت‌های تولیدکننده کارت‌خوان در جهان :

• وریفون
• انجنیکو
• پکس (PAX)
• اسپایر
• کاستل
• بایتل

شرکت های تولید کننده در ایران :

• توسن تکنو

• ----
• کارت‌خوان پردازه

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Point of sale». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۱ مارس ۲۰۱۳.
• دانشنامه پرداخت و بانکداری الکترونیکی تألیف: وحید صیامی شرکت توسعه فن افزار توسن