From Wikipedia, the free encyclopedia
وصیت‌نامه سندی قانونی‌ست که به‌موجب آن، شخص وصیت‌کننده می‌تواند برای اموال خود تعیین تکلیف کند. وصیت از ریشه '«وَصِیَ» 'است و «أرض واصیة» یعنی زمینی که از گیاهِ به‌هم متصل سراسر پوشیده‌است.[1]
مطابق ماده ۸۲۵ قانون مدنی ایران وصیت به دو نوع تقسیم می شود:وصیت تملیکی و وصیت عهدی.ماده ۸۲۶ نیز به تعریف این دو نوع وصیت پرداخته است براین اساس:«وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانا تملیک کند.وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور می نماید.»
شخصی که وصیت می کند موصی،شخص یا اشخاصی که وصیت تملیکی به نفع آنان است موصی له،موردی که نسبت به آن وصیت صورت گرفته موصی به و کسی که به موجب وصیت عهدی مأمور انجام امور مربوط به یک سوم مال موصی یا فرزند صغیر او شده،وصی نام دارد.
در خصوص وصیت تملیکی،موصی تنها می تواند یک سوم از عین یا منفعت اموالش را در زمان بعد از مرگش به دیگران منتقل کند منظور از انتقال منفعت آن است که شخص موصی، مالک مالی است و حالا وصیت می کند تا پس از مرگش منفعت آن مال به دیگری داده شود یعنی آن مال پس از مرگ موصی به اجاره شخص موصی له دربیاید؛انتقال عین نیز به معنی آن است که پس از مرگ موصی،مالکیت مال به موصی له واگذار شود.اگر موصی برای بیش از یک سوم اموال خود تعیین تکلیف کرده باشد اثری نخواهد داشت مگر اینکه سایر وراث پس از مرگ موصی اجازه دهند که به نسبت سهم الارثشان به وصیت عمل شود بنابراین هر یک از وراث که وصیت موصی را نسبت به بیش از یک سوم اموالش اجازه دهد از سهم الارث او به نسبت،کاسته خواهد شد.
وصیت تملیکی باید توسط موصی له قبول شود تا عین یا منفعت مال مورد وصیت به او انتقال گردد بنابراین وصیتی که موصی تنظیم کرده نوعی ایجاب است که اگر موصی له آنرا قبول نماید باعث تشکیل عقد می شود و حقوقدانان از آن به عنوان قرارداد وصیت تملیکی یاد می کنند.البته اگر موصی له وصیت تملیکی غیر قابل شمارش باشند مثل اینکه وصیت به نفع امور عام المنفعه باشد نیازی به قبول موصی له وجود ندارد. اگر عین یا منفعت مالی که موصی در وصیت تملیکی به موصی له واگذار کرده مال موصی نباشد وصیت،باطل خواهد بود. هیچ کس نمی تواند به موجب وصیت خود،یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث بردن محروم کند و چنین وصیتی باطل تلقی می شود.
در وصیت عهدی،شخص وصی مأمور می شود تا نسبت به یک سوم اموال مورد وصیت اقداماتی که موصی در حدود وصیت به او واگذار کرده انجام دهد یا اینکه اگر موصی فرزند صغیری داشته امور غیر مالی و مالی مربوط به صغیر را تا زمانی که بالغ و رشید می شود برعهده بگیرد.در وصیت عهدی وصی تا زمانی که موصی زنده است اگر از تنظیم وصیت و مفاد آن خبر داشته می تواند وصیت را رد کند اما اگر موصی فوت شود،وصی حق رد وصیت را ندارد.[2]
وصیت در اصطلاح فقهی، خود چند قسم شده‌است. روح‌الله خمینی در تحریرالوسیله آورده‌است: «وصیت یا تملیکیّه است مثل اینکه وصیت می‌کند به چیزی از ترکه‌اش برای زید؛ و وصیت کردن به مسلط شدن بر حق، ملحق به تملیکیّه می‌شود؛ یا عهدیه است مثل اینکه وصیت می‌کند به آنچه که به تجهیزش یا به اجیر گرفتن برای حج یا نماز برایش یا مانند اینها تعلق دارد؛ یا فکّیه است که به فکّ ملکی تعلق دارد مانند وصیت کردن به آزاد نمودن.»[3] پس به‌طور کلی می‌توان وصیت فقهی را مربوط به احوال شخصیه وصیت‌کننده و پیگیریِ آن، دانست؛ و افرادی که به ترتیب شایستهٔ انفاق هستند، عبارتند از:
وصیت به معنای سفارش، پند و اندرز نیز به کار رفته‌است. راغب اصفهانی در مفردات اینطور آورده: «وصیت سفارش کردن بر دیگری همراه با پند و موعظه، جهت فرمان بردن و عمل نمودن است.»[5]
قانون امور حسبی ایران چهار نوع وصیت نامه را برشمرده است:
خطری که این نوع از وصیت نامه ها را تهدید می کند امکان جعل آنهاست به علاوه ممکن است وصیت نامه خودنوشت پس از مرگ موصی مفقود شود.همانطور که در متن ماده ۲۷۸ مشخص است وصیت نامه خودنوشت حتما باید به خط شخص موصی باشد وگرنه اثری ندارد.اگر در ظرف سه ماه از صدور گواهی حصر وراثت،وصیت نامه خود نوشت تحویل دادگاه آخرین محل اقامت موصی نشود وصیت نامه خود نوشت بی اعتبار خواهد شد.
قرآن کتاب مقدس مسلمانان بارها از واژه وصیت در امر استفاده کرده‌است. مانند: «و وصینا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَیهِ حُسْنًا: ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند.»[7]
وصیت قبل از اسلام نیز واقع شده‌است: ابراهیم و یعقوب فرزندان خود را وصیت کرده‌اند: «و وصی بِهَا إِبْرَاهِیمُ بَنِیهِ وَیعْقُوبُ یا بَنِی إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَی لَکُمُ الدِّینَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ: و ابراهیم و یعقوب فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند: «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را برای شما برگزیده است؛ و شما، جز به تسلیم در برابر فرمان خدا از دنیا نروید.»[8]
همچنین طبق نقل تورات، در وصیت داود به سلیمان اینطور آمده: «وقت وفات داود پادشا ه نزدیک می‌شد، پس به پسرش سلیمان اینطور وصیت کرد: چیزی از عمرم باقی نمانده‌است. تو قوی و شجاع باش و همواره از فرمانهای خداوند، خدایت پیروی کن…»[9]
در انجیل نیز پولس اینطور وصیت می‌کند: «پولُس رسول … این نامه را که حیثیت وصیت‌نامه دارد به همکار و معاون جوان خود تیموتاوس می‌نویسد. پولُس نصیحت می‌کند که هیچگاه با چیزی که دروغ است سازش نکند و با وجود مشکلات، صرف حقیقت را موعظه نماید…»[10]
و یا از داریوش اول که زرتشتی مذهب بوده، وصیتی به شکل سنگ نوشته ثبت شده: «اهورامزدا این کشور را از لشکر دشمن، از خشکسالی و از دروغ پاس دارد.»[11]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
