نیروی هوایی شاهنشاهی ایران (Imperial Iranian Air Force؛ به اختصار IIAF) نیروی هوایی کشور ایران در زمان زمامداری پهلوی گفته می‌شد. تاریخ تأسیس نیروی هوایی در ایران در سال ۱۳۰۱ هجری خورشیدی (۱۹۲۲ میلادی) به دستور رضاخان و در زمان وزارت جنگ و پادشاهی احمدشاه قاجار بود. اولین گروه از خلبانان این نیرو در ۶ اسفند ۱۳۰۳ (۲۵ فوریه ۱۹۲۵) آموزش دیده و آماده عملیات شدند. خلبانان این نیرو همراه خلبانان نیروی هوایی اسرائیل تنها خلبانان خاورمیانه بودند که دوره‌های آموزشی خلبانی را در ایالات متحده آمریکا گذرانده بودند.[۱] نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در سالهای پایانی حکومت پهلوی، بزرگ‌ترین نیروی هوایی غرب آسیا بود.[۲]
| نیروی هوایی شاهنشاهی ایران | |
|---|---|
 | |
| بنیان‌گذاری | خرداد ۱۳۰۳ |
| برچیده شده | ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ |
| ستاد |  تهران، ایران |
| رهبری | |
| فرمانده کل قوا |  محمدرضا پهلوی |
| فرمانده |  سپهبد امیرحسین ربیعی(آخرین فرمانده) |
تاریخچه
هیئت مختلط نظامی ایران و انگلستان قرارداد ۱۹۱۹ در طرح ۳۰۶ ماده‌ای خود به تأسیس نیروی هوایی کارآمد توجه مخصوص نموده بود. به هنگام تشکیل قشون یک شکل در سازمان ارکان حرب کل قشون در شعبه تنسیقها، دفتری هم به نام دفتر هواپیمایی پیش‌بینی گردید و برای نخستین بار در قشون ایران نام هواپیمایی جزو سازمان درآمد تا هسته مرکزی نیروی هوایی را پی ریزی کند.[۳]
نخستین ایرانی که موفق به طی دوره خلبانی و پرواز با هواپیما گردید، کلنل محمدتقی خان پسیان بود که در سال ۱۲۹۹ به هنگام حضور در کشور آلمان موفق به این عمل مهم گردید و با انجام سی و سه سورتی پرواز نام خود را به عنوان نخستین خلبان ایرانی در تاریخ ثبت نمود.[نیازمند منبع]
اولین شخصی که برای تحصیل خلبانی و امور هوایی به اروپا اعزام شد، سرلشکر احمدخان نخجوان بود که در خرداد ۱۳۰۲ به‌اتفاق سایر دانشجویان ایرانی عازم اروپا گردید و در دانشکده خلبانی ایستر فرانسه به تحصیل اشتغال ورزید. پس از مدت کوتاهی سه نفر دیگر از محصلین اعزامی به اروپا نیز به رشته هواپیمایی پیوستند که عبارت بودند از: سلطان احمدمیرزا خسروانی، نایب اول خلیل خان مرجان و نایب اول آقا بزرگ مهنا. در خرداد ۱۳۰۳ نیز ده نفر محصل ایرانی برای آموزش یک دوره ۱۸ ماهه فنّ خلبانی به شوروی اعزام گردیدند.[۴]
سرتیپ امان‌الله میرزا که در خرداد ۱۳۰۲ با عنوان سرپرستی محصلین به اروپا اعزام شده بود مأموریت داشت دوازده فروند طیاره از فرانسه برای ایران خریداری نماید. این طیاره‌ها در بهمن ماه ۱۳۰۲ با کشتی حمل و در بوشهر پیاده شدند تا از بوشهر به تهران پرواز نمایند. در اسفند ماه همان سال این هواپیماها به تهران پرواز کردند و پس از آن دو فروند هواپیمای خریداری شده از شوروی هم وارد تهران گردید و چند هواپیمای یونکرس آلمانی با خلبان و متخصص فنی وارد ایران شده و شرکتی برای حمل مسافر در داخل ایران تشکیل دادند. در خرداد ۱۳۰۳ حکم عمومی قشون تحت شمار ۲۲۲ برای تأسیس نیروی هوایی صادر گردید و سرهنگ احمد خان نخجوان به ریاست آن برگزیده شد.[۵]
تحصیلات خلبانی سرهنگ احمد خان نخجوان در سال ۱۳۰۴ پایان یافت و در بهمن ماه همان سال با یک فروند هواپیمای خریداری شده از فرانسه عازم ایران شد و در روز پنجم اسفندماه در قلعه مرغی به زمین نشست و مورد استقبال رضاشاه، دولتمردان، سیاست مدارها و نظامی‌ها قرار گرفت.[۶]
در سال ۱۳۰۶ سازمان هواپیمایی توسعه پیدا کرد و تعدادی دانشجویان نظامی که در فرانسه و شوروی فن خلبانی و مکانیکی آموخته بودند به ایران بازگشتند و دولت نیز سیزده فروند هواپیمای جدید خریداری نمود به‌طوری‌که جمع هواپیماها به ۳۳ فروند رسید. از این تاریخ اداره هواپیمایی قشون در عملیات جنگی شرکت می‌نمود.[۷]
در سال ۱۳۱۱ در ایران مدرسه خلبانی تأسیس گردید و بیست دانشجو پذیرفته شدند و مدت آموزش آن دو سال بود. مدرسه خلبانی تا سال ۱۳۲۰ توانست سیصد خلبان تحویل نیروی هوایی بدهد. در سال ۱۳۱۲ مدرسه دیده‌بانی هوایی که دوره آن یک سال بود تشکیل شد. آموزشگاه فنی و کارخانه هواپیماسازی شهباز نیز در این سال در نیروی هوایی تأسیس شد.[۷]
توان رزمی
تعداد اسکادرانهای در اختیار این نیرو در اواخر حکومت پهلوی عبارت بودند از:
- ۱۵ اسکادران جنگنده و جنگنده-بمب‌افکن
- ۱ اسکادران شناسایی
- ۵ اسکادران حمل و نقل تجهیزات نظامی
- ۱ اسکادران سوخت رسان
- ۷۶ اسکادران بالگرد
- ۵ اسکادران موشک سام
نیروی انسانی
این نیرو در سال ۱۹۷۹ حدود ۱۰۰٬۰۰۰ نیروی انسانی را شامل می‌شد که حدود ۵۰۰۰ نفر از آن را خلبانان مجرب تشکیل می‌دادند.[۸]
قریب به اتفاق خلبانان هواپیماهای جنگنده، آموزشهای مهارت پروازی را در کنار کارآموزان خلبانانی نیروی هوایی آمریکا در پایگاه‌های آموزشی نیروی هوایی آمریکا در لاکلند، مریلند، کالیفرنیا و ویرجینیا سپری می‌نمودند و تعداد کمی نیز دوره‌های خود را در انگلستان و پاکستان سپری کرده‌اند.
فرماندهان
- احمد نخجوان
- میر محمد مهنا
- محمدحسین فیروز
- محمدحسین عمیدی
- هدایت‌الله گیلانشاه
- میر محمد مهنا
- نادر جهانبانی
- مهدی سپه‌پور (۱۷ مرداد ۱۳۲۹- آبان ۱۳۲۹)
- نوری علائی (۳ آبان ۱۳۲۹–۸ مرداد ۱۳۳۰)
- مهدی سپه‌پور (۸ مرداد ۱۳۳۰–۱۶ بهمن ۱۳۳۰)
- هدایت‌الله گیلانشاه (۱۶ بهمن ۱۳۳۰–۱۲اسفند ۱۳۳۱)
- محمود معینی (۱۲ اسفند ۱۳۳۱–۲۹ اسفند ۱۳۳۲)
- هدایت‌الله گیلانشاه (۲۹ اسفند ۱۳۳۲–۱۳۳۳)
- محمد خاتمی (۱۵ مهر ۱۳۳۷–۲۱ شهریور ۱۳۵۴)
- فضائل تدین (۲۱ شهریور ۱۳۵۴–۱۹ بهمن ۱۳۵۵)
- امیرحسین ربیعی (۱۹ بهمن ۱۳۵۵–۲۲ بهمن ۱۳۵۷)
سوانح
این نیرو در کارنامه عملیاتی خود سوانحی نیز داشته که یکی از آنها سانحه سقوط بوئینگ B747-131 تانکر بوده است. این هواپیما محصول سال ۱۹۷۰ با سریال ۱۹۶۷۷ به سفارش twa ساخته شد و در سال ۱۹۷۵ به نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی فروخته و با کد رجیستری ۲۸۳–۵ به خدمت درآمد. در همان سال (۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۵) در حالی که به همراه تعدادی مستشار آمریکایی عازم پایگاه هوایی مگوار برای مرخصی بود به علت برخورد با ابرهای cb در آسمان مادرید اسپانیا سقوط کرد و تمامی ۱۷ سرنشین آن از جمله ستوان یکم خلبان میر جهانگیری و سرگرد خلبان کدخدایان (فرمانده پرواز) و کروی پروازی امین‌اله طلوعی، مکانیک پرواز منوچهر ادیبی، عباس خالدی و ابراهیم رستخیز بوده کشته شدند.[۹]
عملیات‌ها
مأموریت حفظ صلح در کنگو
دو سال پس از کشته شدن پاتریس لومومبا، در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۴۱ خورشیدی (۱۹۶۳ میلادی) نیروی هوایی ایران ۶ جت از هواپیماهای جنگنده اف-۸۶ خود را به درخواست دبیرکل سازمان ملل، برای کمک به سازمان ملل متحد برای پایان دادن به جدایی‌خواهی مویز چومبی (شورشیان کنگو) و فراهم آوردن یکپارچگی کنگو به این کشور فرستاد. پس از دو سده، این نخستین بار بود که نیروهای رزمی ایران در بیرون از مرزهای کشور، دست به عملیات رزمی می‌زد. چومبی از کنگو گریخت و چندپاره شدن این کشور به شکست انجامید.[۱۰]
شورش ظفار
در خلال شورش ظفار (سالهای ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵) این نیرو چندین عملیات هوایی علیه شورشیان مارکسیست عمان در این کشور انجام داد. این عملیات در راستای کمک‌های نظامی شاه به سلطان قابوس بود.
همزمان با اظهار تمایل خروج نظامیان بریتانیایی از عمان در سال ۱۹۷۱ و تمایل سلطان قابوس به کمک گرفتن از ارتش‌های منطقه به جای نظامیان بریتانیایی، وی از ۳ کشور پاکستان، اردن و ایران در خواست کمک نظامی کرد که در پایان ایران با اعزام نیرو به این کشور موافقت کرد. محمدرضا پهلوی در پاسخ به نامه سلطان قابوس این چنین پاسخ داد:
در حقیقت، واکنش ایران این‌گونه خواهد بود که انگار شورشیان جنوب ایران را تصرف کرده باشند.
با استفاده از پایگاه هوایی نهم شکاری بندرعباس و پایگاه‌های شیراز و تهران پشتیبانی هوایی تاکتیکی و ترابری لازم را برای عملیات در عمان فراهم آورد. بر اساس توافقات انجام شده، ۳۴۰ کارشناس ایرانی در تاریخ ۱۰ نوامبر ۱۹۷۲ وارد عمان شدند تا پایگاهی ویژه نیروی هوایی ایران به‌وجود آورند. اولین هواگردهای ارسال شده به عمان ۳۲ فروند هلیکوپتر بل ۲۰۵ و بل ۲۰۶ بودند که در ۱۶ ژانویه ۱۹۷۳ وارد جنگ شدند. علاوه بر ۱۴٬۷۰۰ نظامی نیروی دریایی شاهنشاهی ایران، ۴۸۸ نظامی نیز از این نیرو در عمان حضور داشتند. دسته دوم از هواگردهای ایران در تاریخ ۱۸ ژانویه ۱۹۷۸ به خدمت گرفته شد که شامل ۱۰ فروند جنگنده از مدل‌های مختلف اف-۴ و دو فروند سی-۱۳۰ هرکولس بود. نیروهای ایرانی در طول مدت حضور در عمان به آموزش خلبانان عمانی نیز می‌پرداختند. هواگردهای ایران بیشتر جهت گشتزنی هوایی و پشتیبانی هواپیماهای عمان به کار گرفته می‌شدند و کمتر در درگیری مستقیم با شورشیان شرکت می‌کردند. بعد از سال ۱۹۷۳ و تجهیز شورشیان به موشکهای زمین به هوا روسی استرلا ۲ خلبانان ایرانی مجبور به رعایت احتیاط بیشتر در درگیریهای مستقیم شدند. نیروهای نظامی ایران من‌جمله نیروی هوایی، تا زمان پایان یافتن حکومت پهلوی در عمان حضور داشتند و با وقوع انقلاب ۵۷ به ایران بازگشتند.[۱۱]
- تلفات
- در طول مدت حضور نظامی ایران در عمان ۷۲۰ نظامی ایران (از جمله ۵ خلبان) کشته و ۱۴۰۰ نظامی (از جمله ۱۸ خلبان) نیز زخمی شدند. این در حالی است که در طول جنگ ۱۸۷ نظامی عمانی و ۲۴ نظامی انگلیسی کشته شدند.
- ۱۵ سپتامبر ۱۹۷۵ سقوط یک هلیکوپتر ای‌اچ-۱ کبرا در اثر هدف قرار گرفتن توسط یک موشک دوش‌پرتاب. از سرنوشت خلبان اطلاعاتی به‌دست نیامد.
- ۲۵ نوامبر ۱۹۷۶:هواپیمای خلبان داریوش جلالی و یعقوب آصفی در طی یک عملیات شناسایی در مرز عمان و یمن جنوبی مورد اصابت آتشبار ضدهوایی/یک فروند موشک دوش‌پرتاب قرار گرفت و سقوط کرد.[۱۲] جلیلی ۲۷ روز اسیر بود و بعد از آزادی به ایران بازگشت؛ ولی کمک خلبان در دوران اسارت کشته شد. جلیلی در سال ۱۳۵۹ به جرم دست داشتن در کودتای نوژه اعدام شد.[۱۳]
- ۲۳ دسامبر ۱۹۷۶ هواپیمای خلبان علی اشرافیان مورد اصابت یک فروند موشک ضدهوایی قرار گرفت و سقوط کرد. خلبان به اسارت شبه نظامیان درآمد اما از سرنوشت کمک خلبان این جنگنده اطلاعاتی به‌دست نیامد.
- گفتنی است ۳ سال بعد در تاریخ ۲۳ آوریل ۱۹۷۹ در پی سفر رهبر شورشیان یمن به تهران و ملاقات با سید روح‌الله خمینی وی آزاد شد.
- ۱۳ ژوئیه ۱۹۷۷ یک فروند جنگنده اف-۴ ای ایران توسط یک موشک دوش‌پرتاب نیروهای شورشی یمن مورد اصابت قرار گرفت و در سواحل جنوبی یمن سقوط کرد.
درگیریهای مرزی ایران و عراق
نبردهای هوایی پراکنده و پدافند موشکی ایران از سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۷) با نیروی هوایی عراق انجام شد. در این درگیریها چندین جنگنده از طرفین مخاصمه سرنگون شدند. مهم‌ترین تلفات هرکدام از طرفین در این مدت عبارتند از:
- ۲۵ آذر ۱۳۵۳ دو فروند میگ عراقی توسط سامانه پدافندی هاوک ایران سرنگون شدند.
- ۲۸ مارس ۱۹۷۸ یک فروند جنگنده اف-۴ ایران در درگیری با میگ‌های عراقی سقوط کرد و خلبان ناصر رضوی و کمک خلبان صداقت که بعد از صندلی‌پران به شدت زخمی شد هردو توانستند صندلی‌پران کنند.
شناسایی مراکز نظامی شوروی
در این عملیات‌ها که در دهه آخر زمامداری حکومت پهلوی و با همکاری آمریکا انجام می‌شد، جنگنده‌های ایرانی با انجام پروازهای برون‌مرزی به خاک شوروی اقدام به جاسوسی از مراکز حساس این کشور می‌نمودند. در این درگیریها دو هواپیمای دی هاویلاند کانادا، یک جنگنده اف-۴ فانتوم ۲ و دو هلیکوپتر سی‌اچ-۴۷ شینوک متعلق به نیروی هوایی ایران منهدم شد.[۱۴]
جنگ جهانی دوم
برخی از خلبانان ایرانی در جنگ جهانی دوم شرکت کرده بودند. محمدتقی فراورده (زاده ۱۲۹۵ خورشیدی)، آخرین بازمانده از خلبانان ایرانیِ شرکت‌کننده در جنگ جهانی دوم بود که در مهر ماه ۱۳۹۴ درگذشت. وی در هشتم اسفند سال ۱۳۱۲ کار خود را به عنوان سی و هشتمین خلبانِ نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در فرودگاه مهرآباد تهران آغاز کرد.[۱۵]
پیوستن همافران به انقلاب ۵۷
نیروی هوایی شاهنشاهی در براندازی دودمان پهلوی که خود بنیان‌گذار نیروی هوایی بودند نقش قابل توجهی داشت. اعتراضات در پادگانهای نیروی هوایی از دی ۱۳۵۷ آغاز شده و در مطبوعات انعکاس داشت. محل خدمت تعدادی از همافران تغییر یافت و برخی به دلیل خیانت نیز تبعید شدند.
ژنرال هایزر که مدیر کمیته بحران بود در اینباره می‌نویسد:
... خیلی بد به نظر می‌رسید که تمام این مشکلات و مسائل داشت در نیروی‌هوایی اتفاق می‌افتاد، درست در جایی که ما کمترین انتظار را داشتیم؛ زیرا آنها تحصیل‌کردهٔ آمریکا و نیز تحصیل‌کرده‌ترین بخش بودند.
در ۴ بهمن و پیش از ورود سید روح‌الله خمینی به ایران، جمعی از پرسنل نیروی هوایی شاهنشاهی به منزل محمود طالقانی رفته و با وی دیدار کردند و ضمن قرائت قطعنامه‌ای حمایت خود را از سید روح‌الله خمینی اعلام داشتند. در برخی دیگر از پایگاه‌ها نیز تظاهرات‌هایی انجام شد.
نهایتاً جمعی از پرسنل این نیرو پیش از سرنگونی پهلوی در تاریخ ۱۹ بهمن به محل اقامت سید روح‌الله خمینی رفته و با وی دیدار کردند. سید روح‌الله خمینی در ۱۰ بهمن طی اطلاعیه‌ای خواستار پیوستن ارتش به انقلاب شده بود. به نوشته روزنامه اطلاعات تظاهرات‌هایی نیز در پایگاه‌های نیروی هوایی در حمایت از سید روح‌الله خمینی انجام شد که در پی آن صدها همافر دستگیر شدند. در شب ۲۱ بهمن ۱۳۵۷ و در پی درگیری میان افراد مسلح حزب توده و همافران در یکی از پادگانهای آموزشی تهران، به مداخله مردم در دفاع همافران انجامید.[۱۷][۱۸][۱۹] که رسانه‌ها کاملاً مغرضانه طرف این درگیری را گارد جاوید معرفی کردند
هواگردهای به‌کارگرفته شده
رزمی-شناسایی
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
.gif) | ائرو ای.۳۰ | ۱ | ۱۹۲۳ |
 | دی‌اچ.۹ای ایرکو | ۳۲ | ۱۹۲۴ |
 | دی‌اچ.۹ای ایرکو | ۴ | ۱۹۲۴ |
 | برگه ۱۴ | ۲ | ۱۹۲۴ |
 | برگه ۱۹ | ۲ | ۱۹۲۵ |
.jpg) | هاوکر فیوری | ۲۲ | ۱۹۳۳ |
 | هاوکر هارت | ۶۶ | ۱۹۳۳ |
 | پولیکارپوف آر-۵ | ۱۰ | ۱۹۳۳ |
 | هاوکر هایند | ۵۵ | ۱۹۳۸ |
 | هاوکر هاریکن | ۳۹ | ۱۹۳۹ |
 | بوئینگ بی-۱۷ فلایینگ فورترس | ۱ | ۱۹۴۷ |
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | پی-۳۶ هاوک-هاوک ۷۵ | ۱۰ | ۱۹۴۱ |
 | آورو انسون | ۴۸ | ۱۹۴۳ |
 | پی-۴۷ تاندربولت | ۱۶۰ | ۱۹۴۸ |
 | اف-۸۴ تاندرجت | ۷۵ | ۱۹۵۶ |
 | اف-۸۶ سیبر | ۱۱۰ | ۱۹۶۰ |
 | اف-۴ فانتوم ۲ | ۲۲۵ | ۱۹۷۰ |
 | ریپابلیک اف-۸۴اف تاندراستریک | ۳۰ | ۱۹۷۲ |
 | نورثروپ اف-۵ | ۱۶۶ | ۱۹۷۴ |
 | پی-۳ اوریون | ۶ | ۱۹۷۴ |
 | اف-۱۴ تام‌کت | ۷۹ | ۱۹۷۹ |
 | اف-۱۶ فالکن | ۲ | ۱۹۷۹ |
ترابری
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | یونکرس اف.۱۳ | ۳ | ۱۹۲۲ |
 | یونکرس تی.۲۱ | ۱ | ۱۹۲۴ |
 | یونکرز آ۳۵ | ۲ | ۱۹۲۵ |
| یونکرز دابلیو۳۳ | ۳ | ۱۹۲۹ | |
 | پوتز ۷ | ۳ | ۱۹۲۴ |
 | ایرسپید آکسفورد | ۳ | ۱۹۴۴ |
 | ایرکماندر ۵۰۰ | ? | ? |
 | بیچکرافت ۱۸ | ۱۰ | ۱۹۵۰ |
 | اوستر اتوکرات | ۱۵ | ۱۹۵۷ |
 | لاکهید جت‌استار | ۲ | ? |
 | پیلاتوس پی‌سی-۶ | ۱۲ | ? |
 | پراگا ایی-۱۱۴ | ۱ | ۱۹۴۳ |
 | سوکاتا تی‌بی | ۱۲ | ? |
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | داگلاس سی-۴۷ اسکای‌ترین | ۲۳ | ۱۹۴۸ |
 | داگلاس سی-۵۴ اسکای‌مستر | ۶ | ؟ |
 | سی-۱۳۰هرکولس | ۶۰ | ؟ |
 | فوکر اف۲۷ فرندشیپ | ۱۹ | ۱۹۷۲ |
.jpg) | دی‌اچ‌سی-۲ بیور | ۷ | ۱۹۵۵ |
 | داسو فالکن-۲۰ | ۱۸ | ؟ |
 | سسنا او-۲ اسکای‌مستر | ۱۲ | ۱۹۷۲ |
 | بوئینگ ۷۰۷ | ۱۴ | ۱۹۷۴ |
 | بوئینگ ۷۲۷ | ۱۲ | ۱۹۷۴ |
 | بوئینگ ۷۴۷ | ۲۵ | ? |
 | دی هاویلند کانادا کاریبو | ۱ | ۱۹۷۹ |
 | آورو یورک | ؟ | ۱۹۵۵ |
 | داگلاس دی سی-۶ | ؟ | ۱۹۶۵ |
آموزشی
" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f8f9fa; border: 1px #a2a9b1 solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;"
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | آورو ۵۰۴ | ۸ | ۱۹۲۴ |
 | دی هاویلند تایگرمات | ۱۱۰ | ۱۹۳۲ |
 | کرتس فلجلینگ | ۱ | ۱۹۳۴ |
 | تی-۶ تکسان | ۲۰ | ۱۹۴۹ |
 | پایپر جی-۳ کاب | ۶ | ۱۹۴۹ |
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | پایپر پی‌ای-۱۸ | ۱۲ | ۱۹۵۲ |
 | بوئینگ استیرمن مدل ۷۵ | ۱+ | ۱۹۵۲ |
 | تی-۳۳ شوتینگ استار | ۵ | ؟ |
 | بیچ‌کرفت بونانزا | ۸۴ | ۱۹۷۲ |
 | سسنا ۱۷۲ | ۷۰ | ۱۹۷۴ |
بالگردها
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | سیکورسکی اس-۳۰۰ | ? | ? |
 | ای‌اچ-۱ سوپرکبرا | ۲۰۲ | ۱۹۷۵ |
 | سی‌اچ-۴۷ شنوک | ۸۱ | ۱۹۷۱ |
 | کامان اچ‌اچ-۴۳ هاسکی | ۸ | ۱۹۷۳ |
 | آئروسپاسیال اس‌آ ۳۲۱ سوپر فرلون | ۱۶ | ۱۹۷۱ |
| تصویر | جنگنده | مجموع کل | سال به‌کارگیری |
|---|---|---|---|
 | بل ۲۱۲ | ۳۱ | ۱۹۷۸ |
 | بل ۲۱۴ | ۳۳۵ | ۱۹۷۲ |
 | سسنا سی‌اچ-۱ اسکای‌هوک | ۵ | ۱۹۶۰ |
 | وستلند ویرلیند | ۲ | ۱۹۷۹ |
,_in_1956.jpg) | سیکورسکی اچ-۳۴ | ۱۰ | ۱۹۴۸ |
درجه‌های نیروی هوایی شاهنشاهی ایران
| درجه‌های درجه‌داران و سربازان نیروی هوایی شاهنشاهی ایران | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سراستوار یکم | سراستوار دوم | سراستوار سوم | استوار | استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم | سرجوخه | سرباز یکم | |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
.gif) |
|
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
