نظریه رشد مرحلهای پیاژه
روانشناسی تربیتی / From Wikipedia, the free encyclopedia
نظریه پیاژه درباره رشد شناختی یک نظریه جامع درباره طبیعت و تکامل هوش انسانی است. این نظریه اولین بار توسط فیزیولوژیست تکاملی سوئیسی ژان پیاژه (۱۸۹۶-۱۹۸۰) ارائه گردید. نظریه رشد مرحلهای پیاژه، به مطالعهٔ تواناییهای کودکان که بهطور طبیعی رشد میکنند و تعاملات آنان با محیط، علاقهمند شد. علت این علاقه تا حد زیادی، مشاهدهٔ رشد و رفتارهای فرزندان خودش بود. پیاژه بر این باور بود که در فرایند رشد، خود کودک شرکت کنندهای فعال است و دست روی دست نمیگذارد تا رشد بیولوژیک یا محرکهای خارجی، کار خودشان را بکنند. او کودکان را دانشمندانی کنجکاو میدانست که به تحقیق و آزمایش دربارهٔ اشیای درون محیط دست میزنند تا ببینند چه اتفاقی خواهد افتاد. مثلاً، اگر گوش عروسک خود را بمکم، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ یا اگر بشقابم را به سمت لبهٔ میز هل دهم، چه خواهد شد. نتیجهٔ این آزمایشها، برای ساختن طرحوارهها به کار میرود. طرحواره عبارت است از نظریه یا مدلی دربارهٔ این که اشیا و رویدادهای اجتماعی و فیزیکی چگونه عمل میکنند. همچنین کودکی که با رویداد یا شیء تازه مواجهه پیدا میکند، تلاش میکند تا آن را جذب نماید. جذب به معنی درک اشیا و رویدادهای تازه، بر اساس طرحوارههای از پیش موجود میباشد. به باور پیاژه اگر تجربهٔ تازه در طرحوارهٔ موجود جا نشود، کودک مانند همهٔ دانشمندان خوب، اقدام به انطباق خواهد کرد. انطباق یعنی دگرگون کردن طرحواره برای آنکه اطلاعات تازه در آن جا شوند. به این ترتیب جهانبینی کودک گسترش مییابد.
نخستین شغل پیاژه پس از فوق لیسانس روانشناسی، کار در آزمایشگاه آلفرد بینه بود. پیاژه در طول کار، به این موضوع علاقهمند شد که چرا همهٔ کودکان اشتباهات مشابهی را انجام میدهند. نحوهٔ استدلال آنان با اشخاص بزرگسال چه تفاوتی دارد؟ او به مشاهدهٔ فرزندان خود پرداخت؛ به بازی کردنهای آنان دقت کرد؛ به آنان سوالات و مسائل علمی و اخلاقی ساده داد و از آنها خواست که دلیل پاسخهای خود را بگویند. مشاهدههای پیاژه او را متقاعد کرد که توانایی کودکان در تفکر و استدلال از یک سری دورهها عبور میکند؛ دورههایی که از لحاظ کیفی با یکدیگر تفاوت دارند. او رشد ذهنی را به سه دوره کلی تقسیم نمود. هر یک از این دورهها از مراحلی کوچکتر تشکیل شدهاست. این سه دوره عبارتند از: دورهه حسی-حرکتی، دوره عملیات عینی (تهیه واستقرار عملیات عینی) و (تهیه و استقرار عملیات انتزاعی صوری) عملیات صوری.