سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
سازمان رسانه‌ای پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در جمهوری اسلامی ایران From Wikipedia, the free encyclopedia
سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (کوته‌نوشت انگلیسی: IRIB) سازمانی رسانه‌ای است که تنها متولی قانونی پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در جمهوری اسلامی ایران است.[۱] بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس صداوسیما را رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می‌کند. این سازمان پیش از انقلاب ۱۳۵۷، سازمان رادیو و تلویزیون ملّی ایران نام داشت و آن‌زمان نیز به شکل حکومتی اداره می‌شد. از بسیاری جنبه‌ها، صداوسیما قدرتمندترین، فراگیرترین و پرنفوذترین رسانه خبری در ایران به‌شمار می‌رود که مهم‌ترین استراتژیِ آن ترویج آمریکا ستیزی از راه تولید سریال و مستندات سفارشی و ایجاد حسِ تنفر نسبت به غرب در میان مردم است.[۲]صداوسیما به علت عدم پرداخت حق پخش و به نوعی دزدی از جیب ورزش بزرگترین بدهکار ورزش ایران نامیده می‌شود درحالی که همیشه در صداوسیما با موضع طلبکار در مورد ورزش ایران صحبت میکنند.[۳][۴]
 | |
 ساختمان شیشه‌ای صداوسیما | |
| نوع | تلویزیون زمینی، رادیو، تلویزیون و وبگاه |
|---|---|
| کشور | ایران |
تاریخ نخستین پخش | ۱ فروردین ۱۳۴۶ |
| ستاد | تهران، خیابان ولی‌عصر |
افراد کلیدی | پیمان جبلی (رئیس) مهدی مجتهد (قائم‌مقام در امور اجرایی) حسین رضی (قائم‌مقام در امور اقتصادی) وحید جلیلی (قائم‌مقام در امور فرهنگی) |
آغازبه‌کار | ۱۳۰۵ (رادیو) ۱۳۳۷ (تلویزیون) ۱۳۴۵ (ترکیب شدن) |
نام‌های پیشین | سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران |
وبگاه رسمی | |
صداوسیما آشکارا به پروپاگاندا و حمایت رسانه‌ای از اسلام شیعی و حکومت جمهوری اسلامی می‌پردازد؛[۵] بنابر اساسنامه صداوسیما، هدف اصلی این سازمان ایجاد محیطی مساعد برای تزکیه و شتاب بخشیدن به حرکت تکاملی انقلاب اسلامی در سراسر جهان است. این هدف‌ها در چهارچوب برنامه‌های ارشادی، آموزشی، خبری و تفریحی این سازمان اجرا می‌شوند.[۶] عملکرد این سازمان توسط ایرانیان مورد انتقاد واقع شده و برخی آن را «دستگاه تولید دروغ» نامیده‌اند.[۷] در تیر ۱۳۹۹ گزارشی از تحقیق سازمان عدالت برای ایران و فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر تهیه شده که در آن آمده است، صداوسیمای جمهوری اسلامی در طی ده سال گذشته دست‌کم ۳۶۷ مورد مشکوک به اعترافات اجباری را پخش کرده است، که به عنوان ابزاری از جانب نهادهای امنیتی برای «سرکوب مخالفان» و همچنین «ترساندن فعالان» در جمهوری اسلامی استفاده می‌شود.[۸] این رویه با رویگردانی مردم ایران روبرو شده و گزارش‌های متعدد حکومتی حاکی از ریزش شدید مخاطبان این رسانه است.[۹]
این سازمان علاوه بر تملک و کنترل رادیو و تلویزیون، مالک شرکت فیلم‌سازی سیما فیلم است، جشنواره‌های فیلم، موسیقی و هنری برگزار می‌کند، کتاب، روزنامه و مجله منتشر می‌کند و از دانشگاه صداوسیما به عنوان یک بازوی آموزشی، بهره می‌گیرد.[۱۰] فعالیت‌های صداوسیما به مرزهای ایران محدود نیست و در کشورهای مختلف جهان دارای تشکیلات است.[۱۱] این سازمان اهمیت ویژه‌ای در جمهوری اسلامی ایران دارد و در سال ۱۴۰۱، بودجه دولتی این سازمان به تنهایی بیش از ۵ تریلیون تومان بوده است.[۱۲] شمار کارکنان این سازمان در سراسر کشور تا اواخر سال ۱۳۹۵ بین ۳۰ تا ۵۰ هزار نفر تخمین زده شده است.[۱][۱۳] سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز صداوسیما را «عمده‌ترین مرکز هدایت فکری» دانسته است.[۱۴] مسئول بخش ایران و افغانستان در سازمان گزارشگران بدون مرز، اعلام کرد رسانه‌هایی نظیر صداوسیما تنها در چند کشور دیگر از جمله چین و کره شمالی وجود دارند.[۷]
بودجه دولتی صداوسیما همواره افزایش داشته و در بودجه سال ۱۴۰۲ ایران، هشت هزار میلیارد تومان به آن اختصاص یافته است. صداوسیما یکی از زیان‌ده‌ترین سازمان‌های کشور ایران است و بر اساس برآورد دولت، زیان ۷۵۳۲ میلیارد تومانی در سال ۱۴۰۲ برجای می‌گذارد.[۹]
پیش از انقلاب
در ۴ اردیبهشت ۱۳۱۹، رادیو ایران رسماً توسط محمدرضا پهلوی –ولیعهد وقت ایران– افتتاح گردید و عیسی صدیق نخستین رئیس آن بود.[۱۵] رادیو روزی ۵ ساعت برنامه داشت و برنامه‌هایی نظیر اخبار داخلی و خارجی، موسیقی سنتی ایرانی و غربی، بحث‌های مذهبی و ورزشی و همچنین اقتصادی و سیاسی پخش می‌کرد.[۱۶] بنا بر تخمین مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۵۵ حدود ۷۶٪ جمعیت شهری و ۴۵٪ جمعیت روستایی به رادیو دسترسی داشتند.[۱۷]
تلویزیون ملی ایران در روز ۱ فروردین ۱۳۴۶ رسماً افتتاح شد تا بعدتر سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران شکل بگیرد. در آن زمان تجهیزات سخت‌افزاری تلویزیون در اختیار وزارت پست، تلگراف و تلفن بود و محتوای آن توسط اداره تبلیغات و انتشارات تولید می‌شد. در سال‌های بعد گسترش فعالیت‌های رادیوتلویزیونی به سراسر کشور ایجاب می‌کرد تا نهاد یکپارچه‌ای تشکیل شود و از سال ۱۳۵۰ تمامی تأسیسات در اختیار سازمان رادیو و تلویزیون ملی قرار گرفت.[۱۸] شاه شخصاً رضا قطبی را به ریاست سازمان منصوب کرد و زمان پخش برنامه‌ها به سرعت زیاد شد. در اواخر انقلاب دو شبکه تلویزیونی (برنامه اول و برنامه دوم) فعال بودند و با گسترش تأسیسات، بیش از ۹۵٪ جمعیت شهرنشین و چیزی در حدود ۷۵٪ از جمعیت کشور قادر به دریافت امواج تلویزیونی بودند. پیش از انقلاب در حدود ۴۰٪ برنامه‌های تلویزیون خارجی و وارداتی بودند و برنامه‌های ساخت داخل نیز عمدتاً از برنامه‌های خارجی الگوبرداری شده بودند.[۱۹]
در بحبوحهٔ ناآرامی‌های انقلاب ۱۳۵۷ و زمانی که ارتشبد ازهاری نخست‌وزیر ایران شد، تورج فرازمند به ریاست سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران پس از رضا قطبی برگزیده شد.[۲۰]
پس از انقلاب
.jpg)
این سازمان پس از انقلاب ۱۳۵۷ به شدت گسترش یافت و علاوه بر شبکه‌های داخلی و جهانی صداوسیما، از بیش از صد پایگاه اطلاع‌رسانی الکترونیک و رسانه‌ای نوشتاری نیز بهره می‌برد.[۲۱] کنگره آمریکا در تاریخ فوریه ۲۰۱۳ (میلادی)، صداوسیمای ایران را به دلیل ارسال امواج پارازیت بر روی امواج ماهواره، مشمول تحریم اعلام کرد. به موجب لغو ارسال پارازیت از سوی ایران بر روی امواج ماهواره به صورت کلی، کنگره آمریکا، این مصوبه را در فوریه ۲۰۱۴ (میلادی) به حالت تعلیق درآورد.[۲۲]
بودجه سازمان صداوسیما در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ حدود ۴۰۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده، این در حالی است که بنا به گفته علی‌عسگری، رئیس این سازمان، فقط بودجه شبکه‌ای مانند بی‌بی‌سی به بیش از ۶۰۰۰ میلیارد تومان می‌رسد و سازمان برای اداره ۶۲ شبکه تلویزیونی و ۸۳ شبکه رادیویی، نیاز به بودجهٔ بیشتری دارد.[۲۳][۲۴]
نشان
نشان سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران (تا انقلاب ۱۳۵۷)
نشان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (از ۱۳۶۲ تاکنون)
نشان سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
نشان صداوسیما شامل نشان جمهوری اسلامی ایران در رأس و دو نوشتهٔ «لا» به عربی است که در طراحی آن از المان‌های شیعی استفاده شده است. زمانی که این آرم در اوایل انقلاب طراحی شد، نمادی از «نه گفتن» به شرق و غرب (نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی) و به‌طور خاص ایالات متحدهٔ آمریکا و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بود. این دو لا در وسط به شکل یک شبکه به یکدیگر می‌رسند و در زیر محل تلاقی آن‌ها نماد چشم قرار دارد که بعدتر به عنوان نشان شبکهٔ یک استفاده شد. در زیر نماد، عبارت صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با خط نستعلیق نوشته شده است.[۱]
بر اساس اصل یکصد و هفتاد و پنجم قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران رئیس صداوسیمای ایران مستقیماً توسط رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شود. مدت ریاست این فرد منصوب به‌طور سنتی ۵ ساله است و در پایان هر دوره می‌تواند از سوی رهبر ایران یک بار تمدید شود. شورای نظارت بر صداوسیما نیز نهادی متشکل از نمایندگان قوای سه‌گانه کشور است که بر فعالیت این سازمان نظارت دارند.
| ردیف | مدیرعامل | آغاز تصدی | پایان تصدی | تعیین‌کننده |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | صادق قطب‌زاده | ۲۳ بهمن ۱۳۵۷[۲۵] | ۱۵ آذر ۱۳۵۸[۲۵] | مهدی بازرگان |
| – | شورای پنج نفره[توضیح ۱] | ۱۵ آذر ۱۳۵۸[۲۵] | ۱۳ اسفند ۱۳۵۸[۲۵] | شورای انقلاب اسلامی |
| – | شورای سه نفره[توضیح ۲] | ۱۳ اسفند ۱۳۵۸[۲۵] | ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۹[۲۵] | سید ابوالحسن بنی‌صدر |
| ۲ | تقی فراحی[۲۶] | ۲۴ اردیبهشت ۱۳۵۹[۲۷] | تابستان ۱۳۵۹[۲۸] | |
| سرپرست | محمد مبلغی اسلامی[توضیح ۳] | تابستان ۱۳۵۹ | ۱۶ آبان ۱۳۵۹[۲۹] | ؟ |
| سرپرستمشترک | سید علی‌اکبر محتشمی‌پور | ۱۶ آبان ۱۳۵۹[۲۹] | پاییز ۱۳۵۹ | سید عبدالکریم موسوی اردبیلی |
| عبدالله نوری | ||||
| ۳ | علی لاریجانی | ۲۵ بهمن ۱۳۵۹[۳۰] | تیر ۱۳۶۰[۲۵] | شورای سرپرستی |
| ۴ | محمد هاشمی رفسنجانی | ۱۵ مرداد ۱۳۶۰[۳۱] | ۲۹ تیر ۱۳۶۲[۳۲] | |
| سرپرست | محمدجواد لاریجانی | ۳۰ تیر ۱۳۶۲ | ۱ مرداد ۱۳۶۲ | |
| محمد هاشمی رفسنجانی | ۱ مرداد ۱۳۶۲[۳۳] | ۱۸ دی ۱۳۶۲ | سید روح‌الله خمینی | |
| ۴ | ۱۸ دی ۱۳۶۲[۳۴] | ۲ شهریور ۱۳۶۸ | شورای سرپرستی | |
| ردیف | رئیس | آغاز تصدی | پایان تصدی | تعیین‌کننده |
| ۴ | محمد هاشمی رفسنجانی | ۲ شهریور ۱۳۶۸ | ۲۴ بهمن ۱۳۷۲ | سید علی خامنه‌ای |
| ۳ | علی لاریجانی | ۲۴ بهمن ۱۳۷۲ | ۳ خرداد ۱۳۸۳ | |
| ۵ | سید عزت‌الله ضرغامی | ۳ خرداد ۱۳۸۳ | ۱۷ آبان ۱۳۹۳ | |
| ۶ | محمد سرافراز | ۱۷ آبان ۱۳۹۳ | ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ | |
| ۷ | عبدالعلی علی‌عسگری | ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ | ۷ مهر ۱۴۰۰ | |
| ۸ | پیمان جبلی | ۷ مهر ۱۴۰۰ | در حال تصدی |
محل ساختمان مرکزی صداوسیما در خیابان ولی‌عصر تهران (پهلوی سابق) نرسیده به چهارراه پارک‌وی و در محدوده‌ای است که اصطلاحاً جام‌جم خوانده می‌شود. اراضی سازمان صداوسیما در این منطقه جزو مرغوبترین اراضی در شمال شهر «روبروی منطقه امانیه» تهران محسوب می‌شود. ساختمان شبکه دو سیما نیز در میدان آرژانتین قرار دارد. البته دفاتر و استودیوهای دیگری به صورت ثابت و سَیّار در مناطق مختلف ایران فعالیت میکنند.
صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران دارای مراکز استانی زیر می‌باشد:
فهرست مراکز صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران داخل:[۳۵][۳۶]
| ردیف | نام مرکز | وبگاه |
|---|---|---|
| ۱ | آبادان | abadan.irib.ir |
| ۲ | آذربایجان شرقی | tabriz.irib.ir |
| ۳ | آذربایجان غربی | urmia.irib.ir |
| ۴ | اردبیل | ardebil.irib.ir |
| ۵ | اصفهان | isfahan.irib.ir |
| ۶ | البرز | alborz.irib.ir |
| ۷ | ایلام | ilam.irib.ir |
| ۸ | بوشهر | boushehr.irib.ir |
| ۹ | چهارمحال و بختیاری | chb.irib.ir |
| ۱۰ | خراسان جنوبی | birjand.irib.ir |
| ۱۱ | خراسان رضوی | mashad.irib.ir |
| ۱۲ | خراسان شمالی | bojnourd.irib.ir |
| ۱۳ | خلیج فارس | khalijefars.irib.ir |
| ۱۴ | خوزستان | ahwaz.irib.ir |
| ۱۵ | زنجان | zanjan.irib.ir |
| ۱۶ | سمنان | semnan.irib.ir |
| ۱۷ | سیستان و بلوچستان | zahedan.irib.ir |
| ۱۸ | فارس | fars.irib.ir |
| ۱۹ | قزوین | qazvin.irib.ir |
| ۲۰ | قم | qom.irib.ir |
| ۲۱ | کردستان | kurdistan.irib.ir |
| ۲۲ | کرمان | kerman.irib.ir |
| ۲۳ | کرمانشاه | kermanshah.irib.ir |
| ۲۴ | کهگیلویه و بویراحمد | yasouj.irib.ir |
| ۲۵ | کیش | kish.irib.ir |
| ۲۶ | گلستان | golestan.irib.ir |
| ۲۷ | گیلان | guilan.irib.ir |
| ۲۸ | لرستان | lorestan.irib.ir |
| ۲۹ | مازندران | mazandaran.irib.ir |
| ۳۰ | مرکزی | markazi.irib.ir |
| ۳۱ | مهاباد | mahabad.irib.ir |
| ۳۲ | همدان | hamedan.irib.ir |
| ۳۳ | یزد | yazd.irib.ir |
| ۳۴ | تهران |
صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران دارای دفتر نمایندگی کشورهای زیر می‌باشد:
صداوسیما آشکارا به حمایت رسانه‌ای از اسلام و حکومت جمهوری اسلامی می‌پردازد؛[۵] عملکرد این سازمان توسط ایرانیان مورد انتقاد واقع شده و برخی آن را «دستگاه تولید دروغ» نامیده‌اند.[۷] مسئول بخش ایران و افغانستان در سازمان گزارشگران بدون مرز، اعلام کرد رسانه‌هایی نظیر صداوسیما تنها در چند کشور دیگر از جمله چین و کره شمالی وجود دارند.[۷]
انزوای صنعت فیلم ایران، فیلمسازان را مجبور به تغییر جهت خود حول محور پخش‌کننده‌های برنامه‌های تلویزیونی ملی کرده است. این شبکه‌ها محصولات ایدئولوژیک را در راستای هنجارهای جنسیتیِ تاریک‌بینِ دولت با سرعت و به مقدار زیاد تولید میکنند، با زنانی که در نقش‌های مطیع و تکریم‌آمیز نسبت به مردان، سرپرستان و محافظانشان قرار می‌گیرند. برخی حتی کودک‌همسری و تعدد زوجات را ترویج میکنند، شیوه‌هایی که اکثریت ایرانیان آن را رد میکنند. در خلال مخاصمات تشدیدیافته با ایالات‌متحده، نهادهای امنیتی ایران به عنوان تولیدکننده اصلی پرهزینه تلویزیون و سینما با محوریت شایستگی و سلحشوری سپاه پاسداران و سرویس‌های اطلاعاتی آن ظاهر شده است. ایران غرق در نسخه‌های داخلیِ تصنعی «وطنی» است و از سینمای خودپرسشگر و ساختارشکن که زمانی به جامعه اجازه می‌داد تا در مورد جنسیت، فرهنگ، ازدواج و قدرت گفت‌وگوی عمومی با خود داشته باشد محروم است.[۳۷]
اعترافات اجباری
در ۵ تیر ۱۳۹۹ سازمان عدالت برای ایران و فدراسیون بین‌المللی جوامع حقوق بشر، در گزارش ۵۷ صفحه‌ای، نتیجه بیش از ۱۵۰۰ ساعت تحقیق، و تحلیل بیش از ۱۵۰ برنامه و ۱۳ مصاحبه تفصیلی با قربانیان اعترافات اجباری[۳۸] گفت در طی یک دهه اخیر دست‌کم اعترافات اجباری ۳۶۷ نفر و محتوای افتراآمیز علیه ۵۰۵ تن، از تلویزیون دولتی ایران پخش شده است. در این گزارش گفته شده که صداوسیما با وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران در ضبط اعترافات همکاری کرده است.[۳۹] در این گزارش آمده که:
- برای تهیه اعتراف اجباری از «الگوهای مشخصی» شامل شکنجه‌های شدید جسمی مثل شلاق، آویزان کردن، شوک الکتریکی تا شکنجه‌های روانی مانند اعدام ساختگی، تهدید به تجاوز و… استفاده می‌شود
- در هنگام ضبط، شباهت کارگردانی، صحنه و ظاهر فرد اعتراف کننده با برنامه‌های قبلی نشان از «سناریو» ساخته شده و «صحنه‌آرایی» می‌دهد.
- در این گزارش آمده که یکی از اهداف اعتراف‌گیری ایجاد «حس ترس و دلسردی» در جامعه و «عادی‌سازی سرکوب» و «استفاده از محتوای برنامه به عنوان مدرک» برای مجازات فرد است.
- همچنین در ان گزارش آمده که ساخت این نوع برنامه‌ها خانواده و اعتبار فرد اعتراف‌کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از اطلاعات خصوصی او استفاده میکنند به طوری که افراد گفته‌اند این از لحاظ روانی برای آنان بدترین شکنجه بوده است.[۴۰]
اعتراف اجباری نوید افکاری
شنبه شب، ۱۵ شهریور ۱۳۹۹ تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی اعترافات اجباری نوید افکاری که به گفته وی «زیر فشار مداوم شکنجه» بوده را پخش کرد. حسن یونسی، وکیل وی گفته است که هیچ مدرک و سندی که گناهکاری موکلش را اثبات کند در دست نیست.[۴۱]
ترویج خشونت علیه دگراندیشان و مخالفان نظام
در تولیدات این سازمان، مشاهده شده که بر شکنجه و زجرکش‌کردن مخالفان نظام تأکید شده است.[۴۲] در سال ۱۳۹۸، یک مجری این سازمان در برنامه زنده اعلام کرد که ایرانیان به زندگی «سلحشورانه» احتیاج دارند و نیاز است مردم ایران «حماسی» و «جهادی» زندگی کنند. وی همچنین اعلام کرد که هریک از مردم که اعتقاد ندارند، باید ایران را ترک کنند. مهناز افشار، هنرپیشه ایرانی در پاسخ به این اظهارات گفت: «میدونی از کِی آسمون ایران خونین شد؟ از وقتی که شما فکر کردی ایران فقط سهم شماست و هرکی غیر شماست باید بره یا بمیره؛ اما اشتباه می‌کنی عزیزم! ایران مال همه ماست حتی شما».[۴۳]
توهین‌های جنسی
در سال ۱۳۹۸، در یکی از برنامه‌های صداوسیما، خطاب به رخشان بنی اعتماد کارگردان سرشناس ایرانی و فرزند دخترش، این جملات بیان شدند: «خانمی که میای فراخوان می‌زنی، میدونی دست امثال عبدالمالک ریگی به تو و دخترت و کَس‌وکارت می‌رسید [چی می‌شد]؟ شاید هم خوشت می‌اومد، شاید هم دوست داشتی». البته بعدها آن شخص توهین جنسی را تکذیب کرد. برخی از مدافعان حضور نظامی ایران در منطقه در صداوسیما از منتقدان این کار به عنوان: «بی‌غیرت‌هایی که مشکلی با ورود داعش به کشور و تجاوز به نوامیس ندارند» و لفظ‌های مشابه یاد کرده‌اند.[۴۴] همچنین در یکی از شبکه‌های استانی صداوسیما، در یک برنامه گفته شد که نانوایان با کودکان رابطه جنسی برقرار میکنند.[۴۵]
مصاحبه‌های ساختگی
در سال ۱۳۹۸، اثبات شد که این سازمان برای ۲ بار مصاحبه‌های ساختگی پخش کرده است. در این مصاحبه‌ها نخست یکی از راننده‌های صداوسیما خود را به عنوان فردی که از تظاهرات مردم آسیب دیده است جا می‌زند و در برابر دوربین گریه می‌کند؛ کمی بعد، یکی از تصویربرداران قدیمی سازمان به عنوان شهروند در برابر دوربین قرار گرفته و از مسئولان هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی دفاع می‌کند.[۴۶][۴۷]
زنان
استفاده از زنان
تلویزیون دولتی ایران در هنگام انتخابات، ۲۲ بهمن و روز قدس از زنانی که دارای آرایش‌های غلیظ هستند، در تأیید انقلاب و نظام مصاحبه پخش کرده است که این موضوع مورد نقد منتقدان واقع شده است.[۴۸]
زنان در تبلیغات
در آگهی‌های بازرگانی که از شبکه‌های صداوسیما پخش می‌شوند، زنان معمولاً در نقش‌های فرودست و خانه‌دار بوده و معمولاً فاقد توانایی کارشناسی و تحلیلی می‌باشند. کلیشه‌های جنسیتی به ضرر زنان، در بسیاری از آگهی‌های تبلیغاتی صداوسیما وجود دارند. به‌طور معمول، آنچه مربوط به خانه و آشپزخانه باشد، زنانه و آنچه که تأمین‌کننده نیازهای سرمایه‌ای، بازرگانی، شغلی و هیجانی است، مردانه معرفی می‌شوند.[۴۹]
خشونت علیه زنان
به گزارش بی‌بی‌سی، در یکی از برنامه‌های شبکه یک صداوسیما، این سازمان به مشروعیت‌دهی و عادی‌سازی خشونت علیه زنان پرداخت که با واکنش‌های فعالان حقوق زنان روبرو گردید.[۵۰]
سانسور
در اردیبهشت ۱۴۰۰، دستان یک مهمان زن در برنامه، به شکلی که توسط عصر ایران عجیب دانسته شد، سانسور گردید و ویدئوی وابسته‌اش، در فضای مجازی با حواشی همراه شد.[۵۱]
سانسور در ورزش
صداوسیمای ایران سابقه سانسور در مسابقات ورزشی داخلی و خارجی را دارد. بگونه‌ای که موقع بازی تیم ملی والیبال ایران و آمریکا از سری مسابقات لیگ جهانی به هنگام پخش سرود ملی ایالات متحده، سرود این کشور سانسور و پخش زنده برنامه قطع شد.[۵۲] پیشینه سانسور صداوسیما با استفاده از ترفندهای جدید به مسابقات فوتبال در اسپانیا نیز کشیده شده است که با توجه به اسپانسری کشور آذربایجان از باشگاه آتلتیکومادرید در مسابقات فوتبال، این سازمان تبلیغات حاشیه‌ای را که با نام آذربایجان پوشش داده می‌شود را عوض کرده و نام شرکتی ایرانی را در حوزه اینترنت تبلیغ می‌کند.[۵۳] اما مسئولان صداوسیما منکر هرگونه سانسور در این زمینه شده‌اند.[۵۴]
در سال ۱۳۹۷ و در جریان یک برنامهٔ ورزشی، صداوسیما اقدام به سانسور لوگوی یک باشگاه فوتبال کرد؛ این سازمان پستان گرگ ماده‌ای را که در لوگوی باشگاه فوتبال آ.اس. رم وجود داشت را سانسور کرد و هیچ‌گونه عذرخواهی برای این کار ارائه نداد.[۵۵] این اتفاق، باعث واکنش منفی گسترده در رسانه‌های ایتالیایی شد.[۵۶] باشگاه آ.اس. رم نیز در چند پست توئیتری، به این سانسور واکنش نشان داد.[۵۷] این سانسور، توسط کاربران شبکه‌های اجتماعی به تمسخر گرفته شد و برخی کاربران گرگ موجود در لوگو را محجبه و اسلامی می‌کردند.[۵۷]
بر پایهٔ گزارشی در ایسنا، تنها زنان ورزشکار نیستند که در صداوسیمای جمهوری اسلامی، سانسور می‌شوند و بارها، مردان ورزشکار نیز دچار چنین چیزی شده‌اند. در سال ۱۴۰۰، حضور یک کمک‌داور زن در یک مسابقهٔ فوتبال، باعث شد که تصاویر آرشیو شده در هنگام بازی زنده، به‌جای مسابقه پخش شوند که بحث‌برانگیز خوانده شد.[۵۸]
هک صداوسیما
روز پنج‌شنبه ۷ بهمن ۱۴۰۰ رسانه‌های ایران از هک شدن چند شبکه صداوسیمای جمهوری اسلامی خبر دادند که برای لحظاتی برخی شبکه‌های رادیو و تلویزیونی، از جمله شبکه یک سیما، شبکه قرآن، رادیو پیام و رادیو جوان هک شدند و تصاویری از مریم رجوی و مسعود رجوی از رهبران سازمان مجاهدین خلق ایران و تصویری از سید علی خامنه‌ای با تصویر سیاه و سفید و ضربدر قرمز که روی آن شعار «مرگ بر خامنه‌ای، درود بر رجوی» دیده می‌شد، همراه با صدای مردی که شعار می‌داد «درود بر رجوی، مرگ بر خامنه‌ای» و سخنرانی مسعود رجوی و مریم رجوی به مدت ۱۰ ثانیه پخش شد.[۵۹][۶۰][۶۱][۶۲]
هک تلوبیون
روز سه‌شنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ تلوبیون، رسانه اینترنتی صداوسیمای جمهوری اسلامی هک شد. این اقدام از سوی گروه سایبری «عدالت علی» بود که با پخش شعار «مرگ بر دیکتاتور» و صدایی که می‌گوید: «خامنه‌ای می‌ترسد، پایه نظام می‌لرزد.» صورت گرفت.[۶۳][۶۴]
هک شدن تلویزیون
در ۱۶ مهر ۱۴۰۱ و در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران گروه هکری عدالت علی هنگام پخش اخبار شبانگاهی ساعت ۲۱، برای لحظاتی تلویزیون را هک کرد و شعار زن زندگی آزادی را پخش کرد.[۶۵]
همچنین تصویر ۴ نفر از کشته شدگان در اعتراضات نیز در تلویزیون نمایش داده شد.[۶۶]
- مجید محمدی در کتاب «سیمای اقتدارگرایی، تلویزیون دولتی ایران» به شرح موارد متعددی از انتقادات وارده بر صداوسیما می‌پردازد، از جمله؛ نقض گستردهٔ حقوق پدیدآورندگان، حضور بسیار کمرنگ ایرانیان اهل سنت در برنامه‌های تلویزیون، نادیده گرفتن فرهنگ مردم حاشیه کشور و محدود شدن حوزه فرهنگی این رسانه به فرهنگ مناطق مرکزی کشور، تحریک پاره‌فرهنگ‌های موجود در کشور با عنوان مقابله با تهاجم فرهنگی، دخالت گرایش سیاسی مدیریت صداوسیما در برنامه‌ها به‌طوری‌که آن را به رسانهٔ حزبی و ستاد انتخاباتی یک جناح سیاسی خاص تبدیل کرده است، حضور در انواع مجامع و فیلمبرداری و پخش تصاویر افراد بدون رضایت آن‌ها. سانسور برخی از اخبار مهم کشور؛ مانند قتل‌های زنجیره‌ای، حضور دوربین تلویزیون در همه جا و تصویربرداری کامل از رخدادها و مراسمی که تقریباً هیچ تصویری از آن‌ها پخش نمی‌شود؛ مانند فیلمبرداری کامل دادگاه روزنامه خرداد و ماجرای کوی دانشگاه. که مورد آخر شائبه فعالیت اطلاعاتی و استفادهٔ شخصی مدیران تلویزیون از منابع این سازمان را مطرح می‌کند.[۶۷]
- حسن محدثی جامعه‌شناس ایرانی و استادیار، در برنامه‌ای که به شکل زنده از صداوسیما پخش می‌شد گفت «من هر بار به تلویزیون می‌آیم از سوی دانشجویان و همکاران دانشگاه مورد بازخواست قرار می‌گیرم که چرا در برنامهٔ دستگاهی که رسالت آن تولید دروغ است شرکت می‌کنم». وی پس از آن که مجری می‌گوید «شما که این را باور ندارید؟»، پاسخ می‌دهد «اتفاقاً من معتقدم که صداوسیما در قلمروی سیاسی به‌طور سیستماتیک دروغ می‌گوید».[۶۸]
- خمینی، رهبر انقلاب ۱۳۵۷ ایران، صداوسیما را دانشگاه عمومی کشور دانسته است.[۲۱]
- سید علی خامنه‌ای در دیدار با دست‌اندرکاران صداوسیما: «امروز صداوسیما نقش بسیار مهم و همچنین تکلیف بزرگی دارد. شما دوستان عزیز هم که یکی از حساس‌ترین بخشهای صداوسیما در دست شماست، نقش بسیار مهمی در حال و آیندهٔ کشورتان دارید. ما صداوسیما را عمده‌ترین مرکز هدایت فکری می‌دانیم. اینکه امام گفتند دانشگاه بزرگ کشور است، نخواستند تعارف کنند؛ حقیقتاً همین جور است؛ یک دانشگاه بزرگ است.»[۶۹]
- محمد سرافراز رئیس پیشین سازمان صداوسیما، اعلام کرده است که در این سازمان فساد و زد و بند وجود داشته است. وی همچنین گفته است که دستگاه‌های امنیتی در کار او دخالت داشته‌اند و فهرستی به او داده شده بود که «روشن و شفاف نبوده» و شامل چند هزار نفر می‌شده است.[۷۰]
بنا بر گزارش سالانه سال ۱۳۸۴، صداوسیما در این سال ۶۰٬۷۶۴ ساعت برنامه تلویزیونی تولید و ۱۷۵٬۷۵۶ ساعت پخش نموده است که ۷۳٪ آن تولید داخلی بوده است. در این سال همچنین ۲۰۴٬۶۱۵ ساعت برنامه رادیویی تولید و ۲۶۸٬۳۷۳ ساعت پخش شده است که ۸۰٪ آن داخلی بوده است. آمار پخش برنامه نسبت به سال پیش خود در تلویزیون ۴٪ و در رادیو ۵٪ افزایش نشان می‌دهد.[۷۱]
برای دیدن فهرست شبکه‌ها به: فهرست شبکه‌های تلویزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و فهرست شبکه‌های صدای جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنید.
مؤسسات وابسته
- انتشارات سروش که در سال ۱۳۵۴ تأسیس شده و نشریات سروش هفتگی، سروش کودکان، سروش نوجوان، سروش جوان و سروش بانوان را منتشر می‌کند.
- روزنامه جام جم ارگان رسمی صداوسیما.
- خبرگزاری صداوسیما، خبرگزاری وابسته به صداوسیما که وظیفه تأمین بخشهای خبری تمام شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی استانی، سراسری و برون مرزی به جز شبکه العالم، شبکه الکوثر، شبکه سحر و پرس تی‌وی را برعهده دارد.
- سیما فیلم، شرکت تهیه‌کننده فیلم که برخی سریال‌های پرهزینه تلویزیون نیز در آن تولید می‌شود.
- سیما چوب، شرکت تولیدکننده مبلمان که وظیفه ساخت برخی قطعات دکور برنامه‌ها را بر عهده داشته و محصولات خود را در بازار آزاد نیز به فروش می‌رساند.
- ایران سیما، آرشیو اینترنتی برنامه‌های تلویزیونی صداوسیما
- دانشگاه صداوسیما که از طریق آزمون داخلی، آزمون سراسری و آزمون دانشگاه جامع در رشته‌های مرتبط و مطلوب صداوسیما در تهران و قم دانشجو می‌پذیرد.
- شرکت فرهنگی هنری صبا که به تولید انواع برنامه‌های انیمیشن برای صداوسیما می‌پردازد.
- شرکت صوتی و تصویری سروش که به تهیه، پخش و فروش آلبوم‌های موسیقی و نسخه‌های خانگی مجموعه‌ها و فیلم‌های تولید شده در صداوسیما می‌پردازد. این شرکت در تهران و مراکز استان‌ها دارای تعدادی شعبه فروش بوده و نمایندگی چند شرکت خارجی را نیز بر عهده دارد.[۷۲]
- مرکز تحقیقات صداوسیما[۷۳] مرکز تحقیقات صداوسیما از حیث جایگاه سازمانی، نیروی انسانی و شرح وظایف و امکانات، قدیمی‌ترین، بزرگترین و گسترده‌ترین مرکز پژوهشی سازمان صداوسیما محسوب می‌شود که مأموریت اصلی آن عبارتست از: «مطالعه، پژوهش و سنجش در زمینه‌های مورد نیاز صداوسیما با استفاده از روش‌های علمی به منظور سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، برنامه‌سازی، نظارت و ارتقای کیفی برنامه‌های رسانه ملی در چارچوب اصول و سیاست‌های سازمان صداوسیما و هماهنگی، ارزیابی و سازماندهی پژوهش‌های سازمان براساس نظام جامع پژوهش‌های رسانه‌ای».
- اداره کل پژوهش‌های اسلامی صداوسیما
بودجه و بازرگانی
سازمان صداوسیما علاوه بر بودجه‌ای که از بودجه کشور و دولت می‌گیرد، درآمد بسیار بالایی نیز از آگهی‌های بازرگانی دارد که میزان دقیق آن مشخص نشده است. یکی از مدیران پیشین اعلام کرد که متوجه شده است که سازمان در زمان وی، حداقل باید از محل پخش آگهی سه هزار میلیارد تومان درآمد داشته باشد.[۷۰]
در سال ۱۳۹۹ تمرکزها بر بودجهٔ این سازمان افزایش یافت و برخی از رسانه‌های خارج از ایران گزارش‌هایی منتشر کردند که صداوسیما، به اندازهٔ ۱۰ یا ۲۰ استان ایران، بودجهٔ مستقیم دریافت می‌کند. چیزی که از سوی رسانه‌های داخلی ایران، رد شد.[۷۴]
اما بخشهای این سازمان نیز، ممکن است جداگانه بودجه بگیرند؛ در سال ۱۴۰۰، پس از مصوبه مجلس شورای اسلامی و دادن ۱۵۰۰ میلیارد تومان بودجه به فعالان فضای مجازی صداوسیما، وزیر ارتباطات جمهوری اسلامی نیز آغاز به انتقاد کرد و اعلام شد که «کل بودجه تخصیص‌یافته به وزارت ارتباطات در سال ۱۳۹۹، ۱۵۰۰ میلیارد تومان بوده و کل توسعه اقتصاد دیجیتال ۱۴۰ میلیارد تومان است» در حالی که بخش فضای مجازی این سازمان، به تنهایی چنین بودجه‌ای داشت.[۷۵]
وضعیت حقوقی
اصل ۱۷۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به سازمان صداوسیما اختصاص یافته است.
در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، آزادی بیان و نشر افکار با رعایت موازین اسلامی و مصالح کشور باید تأمین گردد. نصب و عزل رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با مقام رهبری است و شورایی مرکب از نمایندگان رئیس‌جمهور و رئیس قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی (هر کدام دو نفر) نظارت بر این سازمان خواهند داشت. خط مشی و ترتیب اداره سازمان و نظارت بر آن را قانون معین می‌کند.
اساسنامه سازمان صداو سیما[۷۶] در ۲۷ مهر ۱۳۶۲ به تصویب مجلس رسید. یکی از مقررات این اساسنامه ماده ۷ آن است که این سازمان را رادیو و تلویزیون انحصاری ایران ساخته است:
تاسیس فرستنده و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در هر نقطه کشور در انحصار این سازمان بوده و چنانچه اشخاص حقیقی یا حقوقی اقدام به تأسیس یا بهره‌برداری از چنین رسانه‌هایی کنند از ادامه کار آنان جلوگیری به عمل آمده و تحت تعقیب قانونی قرار خواهد گرفت.
ذکر چنین اصلی با عرف اساسنامه‌های سازمان‌های رسانه‌ای سازگار نیست و چنین انحصارهایی فقط در اساسنامه سازمان‌های امنیتی و نظامی به چشم می‌خورد.[۷۷]
محدودیت‌ها و حقوق رسانه‌ای صداوسیما نیز نامشخص است. در مطبوعات مسئولیت مطالب منتشر شده با مدیر مسئول است[۷۸] و در حوزه کتاب، فیلم و دیگر کالاهای صوتی و تصویری نیز با دولت است که مجوز انتشار آن‌ها را صادر می‌کند. اما به وضعیت حقوق و حدود اختیارات صداوسیما نه در قانون اساسی و نه در اساسنامه سازمان اشاره نشده است. شاید به همین دلیل این سازمان هیچگاه به دادگاه کشیده نشده است.[۷۹]
مجلس ششم در همین زمینه برای تغییر اساسنامه صداوسیما تلاش ناموفقی داشت. مصوبه این مجلس صداوسیما را ملزم می‌کرد که در صورت توهین، افتراء و پخش مطالب غیرواقع، پاسخ شخص ذی‌نفع را پخش کند (مشابه قاعده‌ای که در مطبوعات رعایت می‌شود).[۸۰] اما این قانون با مخالفت شورای نگهبان روبرو شد.[۸۱] مجمع تشخیص مصلحت نظام در ۲۳ خرداد ۱۳۸۸ یک روز پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم این تغییر را در اساسنامه صداوسیما ایجاد کرد و مراحلی را نیز برای شکایت از سازمان در صورت استنکاف از پخش جوابیه پیش‌بینی کرد.[۸۲]
- نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران
- حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران
- معاونت برون مرزی صداوسیما
- سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران
- سانسور در ایران
- تحریف در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
- اعتراف اجباری در جمهوری اسلامی ایران
- سید محمد موسوی خوئینی‌ها، غلامعلی حداد عادل، احمد عزیزی، بهزاد نبوی و ابراهیم پیراینده.
- او قائم‌مقام مدیرعامل سازمان صداوسیما بود که پس از استعفای مدیرعامل، سرپرستی سازمان را برعهده داشت.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
