گوتیان (قوم)

گوتی‌ها در هزاره سوم و دوم قبل از میلاد به یک گروه قومی معین در غرب ایران اطلاق می‌شد.^[۱]

محل تقریبی گوتی‌ها

بعدها ممکن است این اصطلاح به اقوام گوناگونی که در شمال و شرق بابل زندگی می‌کردند اطلاق می‌شده و واحد ارضی معین و ملموسی را نمی‌رسانده‌است. قبایل گوتیان در محلی شرقی‌تر از لولوبیان زندگی می‌کردند.^[۲] در هزاره اول قبل از میلاد، همه اورارتوییان و مردم ماننا و ماد را گوتی می‌نامیدند. فقط گاهی در کتیبه‌های سارگن دوم، مادهای ایرانی‌زبان از گوتیان مشخص و ممتاز گشته‌اند. گوتیان در قرن بیست و سوم پیش از میلاد و زمان سلطنت نارام سین پادشاه اکد، در صحنه تاریخ پدید می‌آیند. طبق روایات بعدی اکدی، نارام سین ظاهراً در اواخر سلطنت خویش ناگزیر با گوتیان جنگید و در ضمن پیکار با ایشان از پای درآمد.^[۳]

تاریخ

گوتی ها و لولوبی ها، همسایگان نزدیکی بودند که به سختی از هم قابل تشخیص بودند.^[۴]

گوتی‌ها در متن‌هایی از نسخه‌های بابلی قدیم از کتیبه‌های منسوب به لوگال آن موندو (فرم حدوداً قرن ۲۵ قبل از میلاد) از ادب، در میان ملت‌هایی که خراج امپراتوری او را ارائه می‌کنند، ظاهر می‌شوند. این کتیبه ها آنها را بین سوبارتو در شمال و مرهاشه و ایلام در جنوب قرار داده است.^[۵]

سارگون اکدی (حدود ۲۳۴۰ - ۲۲۸۴ قبل از میلاد) نیز آنها را در میان سرزمین های خود ذکر می کند و آنها را بین لولوبی ، آرمانوم و اکد در شمال فهرست می کند. بر اساس یک داستان، نارام سین از ارتش اکد متشکل از ۳۶۰۰۰۰ سرباز، علیرغم کشته شدن ۹۰۰۰۰ نفر توسط گوتیان، گولاآن، پادشاه گوتی را شکست داد.^[۶]

گوتیان، در اواخر حکومت پوزور سوشینک، (حدود ۲۱۰۰ پیش از میلاد) برای مدت کوتاهی، بر ایلام چیره شدند.^[۷]

فرمانروای سومری اوتو هنگال، شاهزاده شهر سومری اوروک، با شکست دادن حاکم گوتیان تیریگان، و حذف گوتی ها از کشور در حدود سال ۲۰۵۰ پیش از میلاد، به حکومت گوتیان بر میان‌رودان پایان داد.^[۸]

گوتی‌ها در حال تصرف یک شهر بابلی، تصویر قرن ۱۹

یک متن بابلی مربوط به اوایل هزاره دوم به گوتی‌ها به‌عنوان «چهره انسانی، حیله‌گری سگ، [و] هیکل میمونی» اشاره می‌کند.^[۹] محققان کتاب مقدس معتقدند که گوتی ها ممکن است همان «کوآ» (qôa)، باشند که در حزقیال ۲۳:۲۳ (که احتمالاً در قرن ششم قبل از میلاد نوشته شده است)، به عنوان دشمنان اورشلیم نامیده شده اند.^[۱۰]

زبان گوتی

هیچ اطلاعات دقیقی در مورد زبان و فرهنگ گوتیان وجود ندارد به جز تعداد معدودی از اسم‌ها که توسط دشمنان آنها یعنی اکدیان نگاشته شده و موجود است از این رو زبان آنها توسط زبانشناسان دسته‌بندی نشده‌است. با این حال برخی از محققان فرضیات ضعیفی در مورد اینکه ممکن است زبان آنها ریشه هندواروپایی داشته باشد مطرح کرده‌اند.^{[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]}

نام پادشاهان گوتی در فهرست پادشاهان سومری

نام نخستین پادشاه در این فهرست اینگیشوش است، بخش نخست این نام مشابه با نام خدای اصلی مردمان گوتیک یعنی اینگوی است که بر روی یک حلقه طلایی یافت شده در کشور رومانی (Ring of Pietroassa) به صورت «تقدیم به اینگوی گوت‌ها، مقدس» به زبان گوتیک ثبت شده‌است.^[۲۲]

جستارهای وابسته

• دودمان گوتیان در سومر

منابع

1. فریده غلامرضایی. «با قوم گوتی آشنا شوید». پایگاه خبری گلونی.
2. «Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East».
3. نقشه جغرافیایی این قوم قبل از مهاجرتفارسی: نقشه جغرافیایی گوت‌ها قبل از مهاجرت, retrieved 2021-10-25
4. Edwards, I. E. S.; Gadd, C. J.; Hammond, N. G. L. (1971). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. p. 444.
5. "Gutian people". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-10-02.
6. "Gutian people". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-10-02.
7. Sicker, Martin (2000). The Pre-Islamic Middle East. p. 19.
8. «The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature». etcsl.orinst.ox.ac.uk. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۲.
9. Ansky, S.. "The Cursing of Akkade". The Harps that Once..., edited by David G. Roskies, New Haven: Yale University Press, pp. 359-374, 1992.
10. See, for example, Douglas, J. D.; Tenney, Merrill C. (2011). Zondervan Illustrated Bible Dictionary (3rd ed.). HarperCollins. p. 1897.
11. Bryant, Edwin; Patton, Laurie L. (2004). The Indo-Aryan Controversy.
12. Гамкрелидзе Т. В. , Иванов Вяч. Вс. Первые индоевропейцы на арене истории: прототохары в Передней Азии // Вестник древней истории. 1989. № 1.
13. Henning, W.B. (1978). "The first Indo-Europeans in history". In Ulmen, G.L. (ed.). Society and History, Essays in Honour of Karl August Wittfogel. The Hague: Mouton. pp. 216–230. ISBN 978-90-279-7776-2.
14. «بکویس، کریستوفر. فرمانروایی‌های جاده ابریشم: تاریخ اوراسیای مرکزی از دوران مفرغ تا امروز. (۲۰۰۹) انتشارات پرینستون. ص ۳۸۱».
15. 月氏 به الفبای چینی ساده شده
16. Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۳.
17. «Wikiwand - Gutian language». Wikiwand. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۳.
18. Academie des Inscript. et Belles Lettres, Comptes Rendus, Paris, 1911, p.327.
19. Revue Archaeologique, p.363.
20. Brinton p.94.
21. https://academic-accelerator.com/encyclopedia/gutian-language. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)^{[پیوند مرده]}
22. Pieper (2003) in Heizmann (2003:595-646).

• تاریخ ماد، دیاکونوف، ترجمه کریم کشاورز، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰، ص۱۰۷–۱۰۳

پیوند به بیرون