تیره‌ای از آب‌بازسانان دندان‌دار From Wikipedia, the free encyclopedia
گُرازماهی یا خوُک‌ماهی یا دُخَس یا پُرپوز (به انگلیسی: Porpoise) گونه‌ای از آب‌بازسانان است اما همچون نهنگ‌ها، سنگین و درشت نیست و در نهایت به طولی معادل یک و نیم متر و وزنی بیش از ۴۰ کیلوگرم می‌رسد. گرازماهی‌ها از گونه‌های باهوش نهنگ‌ها مانند دلفین به‌شمار می‌آیند. معمولاً در رنگهای خاکستری روشن و تیره وجود دارند. ماهی‌های کوچک و سخت‌پوستان عمده غذای آنها را تشکیل میدهند. از دیدگاه پراکنش جهانی به تعداد کم در خلیج فارس یافت می‌شوند اما در کرانه‌های کره و پاکستان و اقیانوس هند به‌شمار بیشتری وجود دارند.
| گرازماهی محدودهٔ زمانی: میوسن میانه[1] تا امروزه | |
|---|---|
 | |
| گرازماهی بندر[2] در دانمارک | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| راسته: | آب‌بازسانان[3] |
| زیرراسته: | آب‌بازسانان دندان‌دار[4] |
| تیره: | گرازماهیان[5] گری، ۱۸۲۵ |
| سرده‌ها | |
|
گرازماهی بی‌باله (Neophocaena) | |
نام درست این جانور در گذشته «خوک‌ماهی» یا «دخس» یا «خوک دریایی» یا «خوک آبی» بوده است[6]. این نام ترجمه‌ای از عربی «خِنزیرُالبَحْر» (واژگانی: خوک دریایی) بوده که در هندی بدان «سونس» (هندی: सूंस-sūns) می‌گویند چنانچه در فرهنگ منتهی الارب آن را «سوس» ضبط کرده است. واژه «دُخَس» یا «تُخَس» عربی بوده[7] و «دُخَّش» صورت تحریف یافته آن است[8]. واژه «دخس» یا «تخس» در عربی برگرفته از واژه عبری باستان «تَحَش» (عبری: táḥash-תַּחַשׁ) به معنای «پستاندار دریایی» و «گاو دریایی» بوده که در عهد عتیق از آن یاد شده است[9].
در دیگر زبان‌های ایرانی، این جانور را «گراز» یا «خوک» دریایی می‌دانند. برای نمونه در پشتو آن را «څوڅ» (cuc) یا «دریابی خوګ» (daryābí xug) می‌گویند[10]. در کردی سورانی آن را «به رازی ده ریا(بَرازِ دَریا)» (barāz-ī daryā) می‌خوانند که ترجمه‌ای از فارسی است[11].
واژه انگلیسی porpoise برگرفته از porpeys یا purpeys از انگلیسی میانه که از آنگلو-نورمن porpeis یا purpeis است. این واژه وامواژه‌ای از فرانسوی کهن pourpois یا porpois یا pourpais یا porpeis بوده که از لاتین عامیانه فرضی porcopiscis* به معنای لغوی «خوک‌ماهی» است و از دو واژه porcus (خوک) و piscis (ماهی) ساخته شده است[12]. امروزه در زبان‌های لاتین‌تبار این واژه لاتین عامیانه فرضی به دیسه‌های pesce porco در ایتالیایی و peixe porco در پرتغالی بازتاب یافته است. در زبان لاتین ادبی، به این جانور، porcus marinus گفته می‌شده که مترادف لاتین عامیانه است. در گذشته و امروزه در بسیاری از زبان‌ها ترجمه گزاره «خوک‌ماهی» یا «خوک‌وال» یا «دریا خوک» روایی بالایی داشته و دارد؛ چنانچه در آلمانی بدان Schweinswal به معنای «خوک‌وال» [13]، در انگلیسی کهن بدان mereswin به معنای «دریاخوک»[14]، و در انگلیسی امروز (ندرتاً و ادبی) mereswine با همان معنا[15]؛ در آلمانی بالنده کهن meriswīn (> در آلمانی امروزی Meerschwein و Meerschweinchen )،در ساکسونی کهن فرضی meriswin* (> در ساکسونی نو Meerswien و Meerswientje) در نروژی کهن marsvín (> در دانمارکی marsvin ، سوئدی marsvin ، نروژی نو marsvin ، فاروئی marsvín ، ایسلندی marsvín) نمایان شده است[16].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
