Remove ads
کَی‌کاووسْ یا کَی‌کاوُسْ (به اوستایی: 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬎𐬯𐬀𐬥 ت.ت. 'کَوی‌اوسان')، در اوستا فرزند «کی‌اَپیوِه» است که او فرزند «کی‌قباد» است؛ ولی در شاهنامهٔ فردوسی و در روایت‌های پسین، کیکاووس را فرزند کی‌قباد دانسته‌اند. او یکی از پادشاهان نامدار کیانی است. برخی روایت‌های او با نمرود شباهت دارد. سوگنامهٔ رستم و سهراب و داستان سیاوش نیز به دوران پادشاهی کیکاووس تعلق دارد. کیکاووس در داستان‌های اسطوره‌ای ایران بیشتر به عنوان مظهر و قدرتی یاد شده‌است که با همهٔ تسلط و شکوه، در برابر جهان، ناچیز و رفتنی است. وی صد و پنجاه سال پادشاهی کرد و پس از او کی‌خسرو به پادشاهی رسید.
Remove ads
بنا بر باورهای ایرانیان کهن، کیکاووس بر دیوان و آدمیان هفت کشور فرمانروایی مطلق می‌یابد. او بر سر کوه البرز هفت کاخ می‌سازد: یکی از زر، دو از سیم، دو از پولاد و دو از آبگینه. او از این کاخ‌ها بر همه حتی بر دیوان مازندران فرمان می‌راند. این هفت کاخ چنانند که هر کسی بر اثر پیری نیرویش کم شود، به کاخ او می‌آید و دوباره توان به او بازمی‌گردد و جوان می‌شود.
سفر به آسمان
نگاره‌ای از شاهنامه متعلق به ۳۱ اکتبر ۱۶۷۴ م. (دورهٔ صفوی)
جای نگهداری: کتابخانه دانشگاه پرینستون
بر پایهٔ اسطوره‌های ایرانی کیکاووس همچون فریدون و جمشید، بی‌مرگ آفریده شده بود و دیوان برای این که مرگ را بر او چیره گردانند، دیو خشم (ائشمه) را به یاری می‌گیرند و او را می‌فریبند. دیوها، کیکاووس را فریب داده و به فرمانروایی هفت کشور مغرورش می‌کنند آن‌گاه هوس پرواز به آسمان را در دل او زنده می‌کنند.[۵] آمده‌است که کیکاووس در اصرار بر پرواز از لجاجت دست برنداشت و تخت خود را بر پای چهار عقاب بست و پرواز کرد تا مرز نور و تاریکی پیش رفت و از همراهان جدا ماند. در آسمان‌ها فرّه‌ایزدی از سیمایش پر کشید و از آن جای بلند بر زمین سقوط کرد.
| از آن پس عقاب دلاور چهار | بیاورد و بر تخت بست استوار | |
| نشست از بر تخت کاووس‌شاه | که اهریمن‌اش برده بُد دل ز راه | |
| چو شد گرسنه تیز پرّان عقاب | سوی گوشت کردند هر یک شتاب | |
| ز روی زمین تخت برداشتند | ز هامون به ابر اندر افراشتند | |
| بدان حد که‌شان بود نیرو بجای | سوی گوشت کردند آهنگ و رای |
نریوسنگ، پیک اهورامزدا، می‌خواهد او را بکُشد که ناگاه، فره‌وشی کی‌خسرو، که هنوز به دنیای مادی نیامده بود، در می‌رسد و به او می‌گوید: او را مکش که از او سیاوش و از سیاوش من به وجود خواهم آمد. پس بدین طریق کیکاووس از مرگ رهایی یافت، اگرچه پس از آن میرا شد.
| شنیدم که کاووس شد بر فلک | همی رفت تا بر رسد بر مَلک | |
| دگر گفت از آن رفت بر آسمان | که تا جنگ سازد به تیر و کمان | |
| ز هر گونه‌ای هست آواز این | نداند بجز پـُر خرد راز این | |
| پریدند بسیار و ماندند باز | چنین باشد آنکس که گیردش آز | |
| چو مرغ پرّنده نیرو نماند | غمی گشت و پرها به خوی در نشاند | |
| نگونسار گشتند ز ابر سیاه | کشان بر زمین از هوا تخت شاه | |
| سوی بیشهٔ شهر چین آمدند | به آمل به روی زمین آمدند | |
| نکردش تباه از شگفتی جهان | همی بودنی داشت اندر نهان[۶] |
نشان
در شاهنامه در مورد نشان و پرچم کیکاووس آمده‌است که خیمه‌گاهی حریر و رنگارنگ داشت و پرچمش بنفش رنگ بود که در آن ماه زرین نقش شده بود:
| سراپرده دیبه از رنگ رنگ | بدوی اندرون خیمه‌های پلنگ | |
| یکی برز خورشید پیکردرفش | سرش ماه زرین غلافش بنفش | |
| چنین گفت کان توس نوذر بود | درفشش کجا پیل‌پیکر بود[۷] |
Remove ads
کیکاووس پس از آن‌که فریب دیوان را می‌خورد، با وجود مخالفت‌های پهلوانان و بزرگان به ویژه زال، آهنگ جنگ مازندران کرده تا آن‌جا را فتح کند. شاه مازندران از دیو سپید کمک می‌خواهد. دیو سپید جادو کرده و چشمان کیکاووس و همراهانش را تیره و نابینا می‌سازد و لشکر ایران پریشان و پراکنده می‌شود. کیکاووس در این هنگام به یاد پندهای زال و بزرگان ایران می‌افتد و به رستم پیغام می‌فرستد که او را یاری نماید. زال هم رستم را برای یاری روانهٔ مازندران می‌کند. رستم پس از آزمایش‌ها و نبردهای شگفت‌انگیز از هفت منزل - که به هفت‌خان رستم معروف است - می‌گذرد و بر دیو سپید پیروز می‌گردد.
کیکاووس و همراهانش توسط رستم از چنگ دیو سپید نجات می‌یابند و علاج بینایی کیکاووس قطره‌ای از خون جگر دیو سپید بود که رستم آن را دریده و در چشمان کیکاووس چکاند تا نور و روشنی به چشمش بازگشت.
Remove ads
کیکاووس پس از صد و بیست سال پادشاهی، پادشاهی‌اش را به نوه‌اش کی‌خسرو واگذار می‌کند و در زمان پادشاهی کی‌خسرو درمی‌گذرد.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads