پان امریکن ورلد ایرویز

پان امریکن ورلد ایرویز (به معنی خطوط هوایی سراسری آمریکا) که معمولاً با پن ام شناخته می‌شود، شرکت اصلی ترابری هوایی آمریکا از اواخر ۱۹۲۰ تا فروپاشی آن در ۴ دسامبر ۱۹۹۱ بود. این شرکت در سال ۱۹۲۷ به عنوان شرکت پست هوایی و خدمات مسافری که در میان کی وست (به انگلیسی: Key West, Florida)، فلوریدا، هاوانا و کوبا فعالیت می‌کرد، تأسیس شد. این شرکت به اعتبار نوآوری‌های بسیاری که صنعت هوایی بین‌المللی را شکل داد و شامل استفاده گسترده‌ای از هواپیمای جت، جمبو جتها و سیستم‌های رزرو کامپیوتری می‌شد، به شرکت عظیمی مبدل شد. این شرکت به وسیله لوگوی آبی رنگ جهانی خود و استفاده از کلمه «کلیپر» (به انگلیسی: Clipper) در نام‌های هواپیما و کدهای نام گذاری، به عنوان نماد فرهنگی قرن ۲۰ و حامل پرچم غیررسمی ایالات متحده آمریکا شناخته شد.^[۱]

ساختمان پن ام در سال ۱۹۸۰. سردر ترمینال گراند سنترال در پایین تصویر دیده‌می‌شود.

رویداد تروریستی لاکربی

مقالهٔ اصلی: پرواز شماره ۱۰۳ پان‌آم

پرواز شماره ۱۰۳ خطوط هوایی آمریکا یکی از پروازهای این شرکت بود که در روز چهارشنبه، ۲۱ دسامبر ۱۹۸۸ از فرودگاه هیترو لندن به مقصد فرودگاه بین‌المللی جان اف کندی نیویورک در حال پرواز بود. هواپیمای بوئیگ ۷۴۷–۱۲۱ با شماره دم N739PA بر فراز این مسیر در حال حرکت بود که توسط بمب با ۲۴۳ مسافر و ۱۶ نفر خدمه متلاشی شد.^[۲] ۱۱ نفر هم در لاکربی در جنوب اسکاتلند به هنگام سقوط این هواپیما در این شهر و ویران کردن چند خانه جان خود را از دست دادند تا مجموع قربانیان این حادثه به ۲۷۰ نفر برسد؛ به همین دلیل نیز این حادثه با عنوان سانحه لاکربی نیز شناخته می‌شود. دولت‌های ایالات متحده آمریکا و بریتانیا، لیبی را مسئول این بمب‌گذاری معرفی کردند که منجر به تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور شد. در سال ۲۰۰۳ لیبی رسماً مسئولیت این بمب‌گذاری را بر عهده گرفت. عبدالباسط المقراحی تنها فردی است که راجع به این حمله تروریستی محکوم شده است.^[۳]

ناوگان

۱۹۹۰

ناوگان پان آمریکن در، مارس ۱۹۹۰^[۴]

هواپیما	در خدمت	سفارش‌ها	مسافر				یاداشت‌ها
			F	C	Y	Total
ایرباس-۳۰۰	۱۲	—	—	۲۴	۲۳۰	۲۵۴
ایرباس-۳۱۰	۷	—	—	۱۸	۲۰۷	۲۲۵[۵]
ایرباس-۳۱۰	۱۲	—	۱۲	۳۰	۱۵۴	۱۹۶
بوئینگ ۷۲۷	۹۱	۹	—	۱۴	۱۳۱	۱۴۵	Orders for used aircraft
بوئینگ ۷۳۷	۵	—	—	۲۱	۹۵	۱۱۶[۶]
بوئینگ ۷۴۷	۱۸	—	۳۹	۵۲	۲۸۶	۳۷۷[۷]	۱۹۸۹ seating configuration (for South American flights)
بوئینگ ۷۴۷	۷	—	۲۱	۴۴	۳۴۷	۴۱۲[۸]	۱۹۸۷ seating configuration
Total	۱۵۲	۹

ناوگان پان آمریکن اکسپرس، مارس ۱۹۹۰^[۴]

هواپیما	در خدمت	سفارش‌ها
ATR 42–300	۸	۳
De Havilland Canada Dash 7	۱۰	—
کل	۱۸	۳

تاریخچه ناوگان

همه هواپیمایی که تا انحلال توسط پان آمریکن مورد استفاده قرار گرفته‌اند:

ناوگان پان آمریکن ^{[۹][۱۰][۱۱]}

هواپیما	سال عمل	مجموع	نوع	یادداشت
ایرباس ۳۰۰	۱۹۸۴–۱۹۹۱	۱۳	هواپیمای جت	2 more ordered
ایرباس ۳۱۰	۱۹۸۵–۱۹۹۱	۷	هواپیمای جت
ایرباس ۳۱۰	۱۹۸۷–۱۹۹۱	۱۴	هواپیمای جت
ایرباس ۳۲۰	N/A	۰	هواپیمای جت	50 ordered, never delivered to PA. First 16 delivered to Braniff (BN).
Avions de Transport Régional ATR-42	??-۱۹۹۱	۱۲	هواپیماهای توربوپراپ	Operated by Pan Am Express
BAe Jetstream 31	???	۱۰	هواپیماهای توربوپراپ	Operated by Pan Am Express
بوئینگ ۳۰۷	۱۹۴۰–۱۹۴۸	۳	هواپیمای پروانه‌دار
بوئینگ ۳۱۴	۱۹۳۹–۱۹۴۶	۹	کشتی هوایی	Carried first Transatlantic Air Mail
بوئینگ 377 Stratocruiser	۱۹۴۹–۱۹۶۱	۲۸	هواپیمای پروانه‌دار	8 Stratocruiser acquired from AOA
بوئینگ ۷۰۷	۱۹۵۸–۱۹۷۴	۸	هواپیمای جت	Launch customer of the 707 series
بوئینگ ۷۰۷	۱۹۵۹–۱۹۷۳	۲۶	هواپیمای جت
بوئینگ ۷۰۷	۱۹۶۲–۱۹۸۱	۶۰	هواپیمای جت
بوئینگ ۷۰۷	۱۹۶۳–۱۹۷۹	۳۴	هواپیمای جت
بوئینگ 720B	۱۹۶۳–۱۹۷۴	۹	هواپیمای جت
بوئینگ ۷۲۷	۱۹۶۵–۱۹۹۱	۴۶	هواپیمای جت	19 acquired from National Airlines
بوئینگ ۷۲۷	۱۹۷۹–۱۹۹۱	۱۰۵	هواپیمای جت	24 acquired from National Airlines
بوئینگ ۷۳۷	۱۹۸۲–۱۹۹۱	۱۶	هواپیمای جت
بوئینگ ۷۴۷	۱۹۶۹–۱۹۹۱	۴۴	هواپیمای جت	Launch Customer of the بوئینگ ۷۴۷ and بوئینگ ۷۴۷ ۳۳ بوئینگ ۷۴۷s owned by Pan Am ۵ بوئینگ ۷۴۷s were bought from یونایتد ایرلاینز ۴ بوئینگ ۷۴۷s were bought from امریکن ایرلاینز ۲ بوئینگ ۷۴۷s were bought from دلتا ایرلاینز
بوئینگ ۷۴۷	۱۹۷۴–۱۹۹۱	۷	هواپیمای جت	All ۷ بوئینگ ۷۴۷s were previously owned and operated by سنگاپور ایرلاینز.
بوئینگ ۷۴۷	??-۱۹۸۳	۱	هواپیمای باری	Operated by Pan Am Cargo, was previously operated by World Airways.
بوئینگ ۷۴۷	??-۱۹۸۳	۲	هواپیمای باری	Operated by Pan Am Cargo
بوئینگ 747SP	۱۹۷۶–۱۹۸۶	۱۱	هواپیمای جت	Launch Customer of the بوئینگ 747SP Series ۱۰ بوئینگ 747SP-21s owned by Pan Am ۱ بوئینگ 747SP-27 was bought by Braniff Airways
Consolidated Commodore	۱۹۳۰–۱۹۴۳	۱۴	کشتی هوایی
Convair CV-240	۱۹۴۸–۱۹۵۷	۲۰	هواپیمای پروانه‌دار
Convair CV-340	۱۹۵۳–۱۹۵۵	۶	هواپیمای پروانه‌دار
Curtiss-Wright C-46 Commando	۱۹۴۸–۱۹۵۶	۱۲	هواپیمای پروانه‌دار
de Havilland Canada Dash 7	??-۱۹۹۱	۸	هواپیماهای توربوپراپ	Operated by Pan Am Express
داگلاس Dolphin	???	۲	کشتی هوایی	Transferred to CNAC
داگلاس DC-2	۱۹۳۴–۱۹۴۱	۹	هواپیمای پروانه‌دار
داگلاس دی‌سی-۳	۱۹۳۷–۱۹۴۸	۹۰	هواپیمای پروانه‌دار
داگلاس دی‌سی-۴	۱۹۴۷–۱۹۶۱	۲۲	هواپیمای پروانه‌دار
داگلاس DC-6	۱۹۵۳–۱۹۶۸	۴۹	هواپیمای پروانه‌دار
داگلاس DC-7	۱۹۵۵–۱۹۶۶	۳۷	هواپیمای پروانه‌دار
داگلاس DC-۸–۳۲	۱۹۶۰–۱۹۷۰	۱۹	هواپیمای جت
داگلاس DC-۸–۶۲	۱۹۷۰–۱۹۷۱	۱	هواپیمای جت	DC-8-62 just operated one year
مک‌دانل داگلاس دی‌سی-۱۰	۱۹۸۰–۱۹۸۴	۱۱	هواپیمای جت	acquired from National in 1980
مک‌دانل داگلاس دی‌سی-۱۰	۱۹۸۰–۱۹۸۵	۵	هواپیمای جت	acquired from National in 1980
Fairchild FC-2	۱۹۲۸–۱۹۳۳	۵	هواپیمای پروانه‌دار	First aircraft of Pan Am's subsidiary Panagra
Fairchild 71	۱۹۳۰–۱۹۴۰	۳	هواپیمای پروانه‌دار
Fairchild 91	۱۹۳۶–۱۹۳۷	۲	هواپیمای پروانه‌دار	4 more ordered, but all cancelled
Fokker F-10A	۱۹۲۹–۱۹۳۵	۱۲	هواپیمای پروانه‌دار
Fokker F.VIIa/3m	۱۹۲۷–۱۹۳۰	۳	هواپیمای پروانه‌دار	First Pan Am owned airplane to carry air mail
Ford Trimotor	۱۹۲۹–۱۹۴۰	۱۱	هواپیمای پروانه‌دار
لاکهید مدل ۹ اوریون	۱۹۳۵–۱۹۳۶	۲	هواپیمای پروانه‌دار
لاکهید مدل ۱۰ الکترا	۱۹۳۴–۱۹۳۸	۴	هواپیمای پروانه‌دار
Lockheed L-049 Constellation	۱۹۴۶–۱۹۵۷	۲۹	هواپیمای پروانه‌دار
Lockheed L-749 Constellation	۱۹۴۷–۱۹۵۰	۴	هواپیمای پروانه‌دار
سوپر کانستلیشن لاکهید ال-۱۰۴۹	۱۹۵۵	۱	هواپیمای پروانه‌دار
Lockheed L-۱۰۱۱–۵۰۰ TriStar	۱۹۸۰–۱۹۸۶	۱۲	هواپیمای جت
مارتین ام-۱۳۰	۱۹۳۵–۱۹۴۵	۳	کشتی هوایی	Carried first Transpacific Air Mail
سیکورسکی اس-۳۶	۱۹۲۷–۱۹۲۸	۵	کشتی هوایی
سیکورسکی اس-۳۸	۱۹۲۸–۱۹۴۳	۲۴	کشتی هوایی
سیکورسکی اس-۴۰	۱۹۳۱–۱۹۴۴	۳	کشتی هوایی	First aircraft to carry the Clipper name
سیکورسکی اس-۴۲	۱۹۳۴–۱۹۴۶	۱۰	کشتی هوایی
Sikorsky S-43 Baby Clipper	۱۹۳۶–۱۹۴۵	۱۰	کشتی هوایی

Poria. Keshtkar

منابع

1. Guy Norris and Mark Wagner (September 1, 1997). "Birth of a Giant". Boeing 747: Design and Development Since 1969. Zenith Imprint. pp. 12–13. ISBN 0-7603-0280-4.
2. «Clipper Maid of the Seas: Remembering those on flight 103». panamair.org. ۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ ژوئن ۲۰۰۸.
3. «نگاهی به زندگی معمر قذافی». آفتاب. دریافت‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۱.
4. «World Airline Directory». Flight International. مارس ۱۹۹۰. دریافت‌شده در نوامبر ۵, ۲۰۱۱.
5. Booth، Darren. «Vintage airline seat map: Pan Am Airbus A310». Frequently Flying. دریافت‌شده در سپتامبر ۱۵, ۲۰۱۲.
6. Booth، Darren. «Vintage airline seat map: Pan Am Boeing 737–200». Frequently Flying. دریافت‌شده در سپتامبر ۱۵, ۲۰۱۲.
7. Booth، Darren. «Vintage airline seat map: Pan Am Boeing 747». Frequently Flying. دریافت‌شده در سپتامبر ۱۵, ۲۰۱۲.
8. Booth، Darren. «Vintage airline seat map: Boeing 747 v. 2». Frequently Flying. دریافت‌شده در سپتامبر ۱۵, ۲۰۱۲.
9. «Pan Am's Aircraft». PanAmAir.org. ۲۰۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در آوریل ۷, ۲۰۰۸.
10. «Concorde History Airline orders and options». Alexandre Avrane. ۲۰۰۰–۲۰۰۱. دریافت‌شده در اکتبر ۵, ۲۰۰۸.
11. «Pan Am's Clipper Fleet». hacoma.de. ۲۰۰۶–۲۰۰۸. دریافت‌شده در اکتبر ۵, ۲۰۰۸.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Pan American World Airways». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۱.

پیوند به بیرون

• Pan Am Historical Foundation
• University of Miami, Otto G. Richter Library Special Collections Pan American World Airways, Inc. Records
• everythingPanAm
• Pan Am Documentary On the Wings of Giants
• The Flying Clippers TransOceanic Travel and the Pan American Clippers
• "Wings Over The Pacific" Popular Mechanics, June 1935 early article on Pan Am's plans for trans-Pacific air route
• Hacoma.de An overview of some collectibles and memorabilia
• Airchive Historical Pan Am timetables and route maps
• Airline Timetable Images Pan Am timetables from 1928 until 1963, showing where they flew, how often, how long it took and how much it cost
• Pan Am Brands Website of the company that currently owns the Pan Am trademark (unrelated to Pan Am 1927–1991)
• Pan Am Forum discussion forum
• PanAmAir.org
• Pan Am International Flight Academy The only surviving division of Pan American World Airways