پادشاه واژه‌ای پارسی است که به یک فرمانروا که بر یک پادشاهی حکومت می‌کند، اطلاق می‌شود. پادشاهان و به طبع حکومت آنان، انواع گوناگونی دارند؛ اگر شخص پادشاه قدرت و اختیارات حکومتی را بدون کنترل و محدودیت در اختیار داشته باشد، حکومت او یک پادشاهی مطلقه است. اما اگر قدرت او توسط قوانین و سه قوهٔ دولت محدود باشد، حکومت او یک پادشاهی مشروطه است. همچنین زمانی که پادشاهان بر اساس حق تولد یا وراثت به سلطنت برسند، پادشاهان موروثی هستند و زمانی که با انتخاب آراء به تخت برسند، پادشاهان انتخابی هستند. با این حال نظام‌های مشروطه، کاربرد یافته در دوران معاصر هستند و بیشتر پادشاهان در طول تاریخ از نوع نخست بوده‌اند.
واژه‌شناسی
خلاصه
دیدگاه
مطابق لغت‌نامه دهخدا، واژهٔ پادشاه نیز از فارسی پهلوی پاتخشای یا پاتخشاه آمده است که در فارسی باستان به ریخت پتی خشای ثیه یا پتی خشایَ به معنای «کسی که با توانایی فرمان رانَد» بوده است. در برهان قاطع دربارهٔ این واژه آمده است: «نامی است فارسی باستانی مرکب از پاد و شاه و پاد به معنی پاس و پاسبان و نگهبان و پائیدن و دارندگی تخت و اورنگ باشد و شاه به معنی اصل و خداوند و داماد و هر چیز که آن به سیرت و صورت از امثال و اقران بهتر و بزرگ‌تر باشد. چنانکه خواهد آمد، پس معنی این اسم برین تقدیر از چهار وجه بیرون نتواند بود: اول پاسبان بزرگ چه سلاطین پاسبان خلق الله اند، دویم همیشه داماد و چون ملک را بعروس تشبیه کرده اند اگر خداوند ملک را هم به این اسم خوانند مناسبت دارد، سیم چون پادشاه نسبت به سایر مردم اصل و خداوند باشد و پایندگی و دارندگی به حال او انسب است پس اگر او را به این نام خوانند لایق بود، چهارم خداوند تخت و اورنگ است و این معنی از جمیع معانی اولی باشد و بعضی گویند پادشاه به لغت باستانی به معنی اصل و خداوند و پاد پائیدن و دارندگی است، و به حذف آخر...»[۱][۲]
این واژه، گاه در معنایِ مجازیِ صاحب اختیار، دارای تسلط، خدا و مالک یک چیز نیز کاربرد دارد.[۳] فریدون جنیدی دربارهٔ «پادشاه» در کتاب حقوق جهان در ایران باستان می‌نویسد: «واژهٔ پادشاه در زبان‌های ایران باستان پائیتی خْشَثْرَ بود که نگهبان شهر، یا نگهبان کشور باشد.»[نیازمند منبع]
در زبان لاتین به پادشاهان رکس (به لاتین: Rex) و در انگلیسی کینگ (به انگلیسی: King) می‌گویند که ریشه آنگلوساکسونی دارد. در زبان عربی عناوین حاکم، سلطان و مَلِک نیز با معنای تقریباً مشابهی برابر با این واژه به‌کار می‌رود.
انواع
حکومت پادشاهان در دسته‌بندی بر اساس چگونگی انتخاب و انتقال قدرت و حاکمیت، به پادشاهی موروثی (Hereditary Monarchy) و انتخابی (Elective Monarchy) تقسیم می‌شود. در سلطنت موروثی، حکومت مانند مِلک شخصی شاه است و پس از وی اغلب به پسر ارشد او می‌رسد. سلطنت، ادواری و موقت نیست و به دست آوردن و انتقال آن از راه مسالمت‌آمیز انجام نمی‌گیرد و تنها با مرگ شاه یا از راه زور به دیگری منتقل می‌شود؛ بر این اساس، در هر سلسلهٔ پادشاهی، اغلب شاه نخست با غلبه و زور و شاهان پس از وی، به شکل موروثی به قدرت می‌رسند. اما در سلطنت انتخابی، پادشاه از طرف ملت و مادام‌العمر انتخاب می‌شود. پادشاهی انتخابی با گذر زمان ممکن است به شکل موروثی تبدیل شود.[۴]
کاربرد
![[نماد]](#/media/پرونده:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | این بخش خالی است. شما میتوانید با افزودن به آن کمک کنید. |
جستارهای وابسته
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.