سیاهرگ

سیاهرگ یا وَرید (به انگلیسی: Vein) در دستگاه گردش خون بدن، رگی است که خون را از اندام‌ها به قلب بازمی‌گرداند. دیواره سیاهرگ نازک‌تر از سرخرگ است اما قطر بیشتری داشته و خاصیت ارتجاعی کمتری دارد.^[۱][۲] در بعضی سیاهرگ‌ها دریچه‌هایی به نام لانه کبوتری وجود دارد که این دریچه‌ها کمک می‌کنند تا خون از اندام پایینی مانند دست‌ها و پاها بهتر به سمت قلب حرکت کنند. به‌طور کلی خون تمامی قسمت‌های بدن توسط دو ورید به نام‌های اجوف فوقانی و تحتانی به دهلیز راست قلب برمی‌گردد.^[۳][۴]

سیاهرگ
ساختار ورید که از سه لایه اصلی تشکیل شده است. یک لایه بیرونی از بافت همبند، یک لایه میانی از عضله صاف، و یک لایه داخلی که با اندوتلیوم پوشانده شده است.
جزئیات
دستگاه	سیستم گردش خون
شناسه‌ها
لاتین	vena
MeSH	D014680
TA98	A12.0.00.030 A12.3.00.001
TA2	3904
FMA	50723

سیاهرگ
دستگاه گردش خون انسان
جزئیات
شناسه‌ها
لاتین	vena
MeSH	D014680
TA98	A12.0.00.030 A12.3.00.001
TA2	3904
FMA	50723

همه سیاهرگ‌ها خون تیره (خون حاوی کربن دی‌اکسید بیشتر) را منتقل می‌کنند به غیر از سیاهرگ‌های ششی و سیاهرگ نافی که خون روشن (خون حاوی اکسیژن بیشتر) را منتقل می‌کنند.^[۵][۶][۷]

جریان خون در سیاهرگ‌ها

علت اصلی گردش خون سیاهرگ‌ها باقیمانده فشاری است که با انقباض قلب در سرخرگها تولید کرده و به واسطه مقاومت مویرگها کم شده‌است.^[۸] کشش سینه نیز به گردش خون در سیاهرگها کمک می‌کند. ریه‌ها میل دارند روی خود فرو بشینند، اما جدار قفسه سینه مانع فرونشستن آنها می‌شود، از این‌رو همیشه یک فشار منفی در درون قفسه سینه وجود دارد که هنگام دم و از هم بازشدن قفسه سینه بیشتر می‌گردد و این فشار منفی است که موجب گشاد شدن سیاهرگهای درون قفسه سینه و کشیده شده خون به داخل آنها می‌شود.^[۹][۱۰] انقباضهای متناوب و منظم عضلات پا هنگام دویدن نیز خون سیاهرگهای پا را به جریان می‌اندازند.^[۱۱][۱۲]

واریس

گشادگی سیاهرگ را واریس گویند که اکثراً در پا دیده می‌شود. ایستادن زیاد، کم‌تحرکی و نارسایی‌های قلبی می‌توانند باعث تخریب این دریچه‌ها شده و در نتیجه خون در سیاهرگ‌ها تجمع می‌کند و شخص به بیماری واریس مبتلا می‌شود. در بستر عروق، کمپلیانس وریدها بیشترین است.^[۱۳][۱۴]

علل پیدایش واریس پا سستی ماهیچه‌های پا، پای پهن و ایستادن دائم می‌باشد. ^[۱۵] بیمار مبتلا به واریس پا، هنگام حرکت حس سنگینی و کشش و درد پا می‌کند. یکی از عوارض واریس، خون‌بستگی یا ترومبوز است که به علت وقفه جریان خون در سیاهرگ گشاد شده به‌وجود می‌آید. واریس بیشتر در نارسایی دریچه‌های سیاهرگی دیده می‌شود. معالجه واریس برداشتن سیاهرگ‌های گشاد شده بوسیله عمل جراحی می‌باشد.^[۱۶][۱۷]

سیاهرگ‌های مهم بدن

• بزرگ‌سیاهرگ زبرین
• بزرگ‌سیاهرگ زیرین
• سیاهرگ بازویی‌سری
• سیاهرگ زیر ترقوه‌ای
• سیاهرگ زیربغلی
• سیاهرگ بازویی
• سیاهرگ زند زبرین
• سیاهرگ زند زیرین
• سیاهرگ ژوگولار داخلی
• سیاهرگ ژوگولار خارجی
• سیاهرگ ایلیاک مشترک
• سیاهرگ ایلیاک خارجی
• سیاهرگ ایلیاک داخلی
• سیاهرگ رانی
• سیاهرگ پوپلیتئال
• سیاهرگ درشت‌نی خلفی
• سیاهرگ درشت‌نی قدامی
• سیاهرگ نازک‌نی
• سیاهرگ صافن بزرگ
• سیاهرگ صافن کوچک
• سیاهرگ باب کبدی
• سیاهرگ مزانتریک فوقانی
• سیاهرگ طحالی

جستارهای وابسته

• سرخرگ
• مویرگ

منابع

1. Meissner MH (September 2005). "Lower extremity venous anatomy". Semin Intervent Radiol. 22 (3): 147–56. doi:10.1055/s-2005-921948. PMC 3036282. PMID 21326687.
2. Kienle A, Lilge L, Vitkin IA, Patterson MS, Wilson BC, Hibst R, Steiner R (March 1996). "Why do veins appear blue? A new look at an old question" (PDF). Applied Optics. 35 (7): 1151. Bibcode:1996ApOpt..35.1151K. doi:10.1364/AO.35.001151. PMID 21085227. Archived from the original (PDF) on 10 February 2012.
3. Moore HM, Gohel M, Davies AH (October 2011). "Number and location of venous valves within the popliteal and femoral veins: a review of the literature". J Anat. 219 (4): 439–43. doi:10.1111/j.1469-7580.2011.01409.x. PMC 3196749. PMID 21740424.
4. "Classification & Structure of Blood Vessels | SEER Training". training.seer.cancer.gov. Retrieved 29 January 2023.
5. Guven G, Hilty MP, Ince C (2020). "Microcirculation: Physiology, Pathophysiology, and Clinical Application". Blood Purif. 49 (1–2): 143–150. doi:10.1159/000503775. PMC 7114900. PMID 31851980.
6. Publishing, Licorn (9 April 2013). "The venous valves of the lower limbs". Servier - Phlebolymphology. Retrieved 11 March 2023.
7. "20.1 Structure and Function of Blood Vessels - Anatomy and Physiology 2e | OpenStax". openstax.org (به انگلیسی). 20 April 2022. Retrieved 17 March 2023.
8. Moore, Keith L. (2018). Clinically oriented anatomy (Eighth ed.). Philadelphia. pp. 38–41. ISBN 9781496347213.
9. Radhakrishnan N, George D, Jayakrishnan R, Sumi S, Kartha CC (December 2018). "Vein Size and Disease Severity in Chronic Venous Diseases". Int J Angiol. 27 (4): 185–189. doi:10.1055/s-0038-1639355. PMC 6221802. PMID 30410288.
10. Sureka, Binit (September 15, 2015). "Portal vein variations in 1000 patients: surgical and radiological importance". British Journal of Radiology. 88 (1055): 1055. doi:10.1259/bjr.20150326. PMC 4743455. PMID 26283261.
11. Zivadinov, Robert; Chung, Chih-Ping (17 December 2013). "Potential involvement of the extracranial venous system in central nervous system disorders and aging". BMC Medicine. 11: 260. doi:10.1186/1741-7015-11-260. PMC 3866257. PMID 24344742.
12. Bazigou E, Makinen T (March 2013). "Flow control in our vessels: vascular valves make sure there is no way back". Cell Mol Life Sci. 70 (6): 1055–66. doi:10.1007/s00018-012-1110-6. PMC 3578722. PMID 22922986.
13. Kahn SR (August 2006). "The post-thrombotic syndrome: progress and pitfalls". Haematology. 134 (4): 357–65. doi:10.1111/j.1365-2141.2006.06200.x. PMID 16822286. S2CID 19715556.
14. سیاهرگ و واریس (۲۰۲۴-۱۱-۰۸). «درمان واریس». دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۱۸.
15. Cosmi, B. (July 2015). "Management of superficial vein thrombosis". Journal of Thrombosis and Haemostasis. 13 (7): 1175–1183. doi:10.1111/jth.12986. PMID 25903684. S2CID 5276848.
16. واریس عامل اختلال در جریان خون سیاهرگ‌ها (۲۰۲۱-۰۴-۰۵). «واریس طنابی». dr-mobini.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۱۴.
17. Rajeeva Pandian NK, Jain A (2022). "In silico analyses of blood flow and oxygen transport in human micro-veins and valves". Clin Hemorheol Microcirc. 81 (1): 81–96. doi:10.3233/CH-211345. PMC 9307074. PMID 35034895.

• آناتومی پایه عمومی پزشکی (انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد.