همایون کاتوزیان
اقتصاددان، نویسنده و پژوهشگر ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
اقتصاددان، نویسنده و پژوهشگر ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
محمدعلی همایون کاتوزیان (زادهٔ ۲۶ آبان ۱۳۲۱ خورشیدی) که در ایران با نام همایون کاتوزیان و در خارج از ایران با کوته‌نوشت نام هما کاتوزیان نیز شناخته می‌شود، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، پژوهشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی ایرانی است.[2] زمینهٔ تحقیق مورد علاقهٔ او مسائل مربوط به ایران معاصر است. تحصیلات رسمی دانشگاهی کاتوزیان در اقتصاد و جامعه‌شناسی است. او به‌طور هم‌زمان مطالعاتش را در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران تا سطح پیشرفتهٔ آکادمیک ادامه داده است و تا سال ۲۰۱۱، بیش از هفت کتاب از او در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است.[3]
همایون کاتوزیان | |
|---|---|
 همایون کاتوزیان در سال ۲۰۱۵ | |
| نام اصلی | محمدعلی همایون کاتوزیان |
| زاده | ۲۶ آبان ۱۳۲۱ (۸۱ سال) تهران |
| محل زندگی | آکسفورد، انگلستان |
| نام(های) دیگر | همایون کاتوزیان هما کاتوزیان |
| پیشه | نویسنده، تاریخدان، پژوهشگر علوم سیاسی، استاد دانشگاه و ایرانشناس |
| زمینه کاری | تاریخ و ادبیات ایران |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | لیسانس اقتصاد در سال ۱۳۴۵ از دانشگاه بیرمنگامفوق لیسانس اقتصاد در سال ۱۳۴۷ از دانشگاه لندندکتری اقتصاد در سال ۱۳۶۳ از دانشگاه کنت |
| دانشگاه | استاد دانشگاه آکسفورد |
| تأثیرپذیرفته از | خلیل ملکی، حمید عنایت، کارل پوپر و توماس کیون[1] |
همایون کاتوزیان در تهران به دنیا آمد و پس از فراغت از تحصیل در دبیرستان البرز و گذراندن یک سال در دانشگاه تهران، برای خواندن رشتهٔ اقتصاد به انگلستان رفت. او در سال ۱۹۶۷ لیسانس خود را از دانشگاه بیرمنگام دریافت کرد. در سال ۱۹۶۸ فوق لیسانس را از دانشگاه لندن و در سال ۱۹۸۴ دکترایش را از دانشگاه کنت در کانتربری گرفت. در سال‌های بین ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۶ در انگلستان، ایران، کانادا و ایالات متحده به تدریس اقتصاد پرداخت.[4][5] او در حال حاضر پژوهشگر پسا‌دکترا[6][7][8][9] در کالج سنت آنتونی، و عضو هیئت علمی مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد است.[10] کاتوزیان یک پسر و یک دختر دارد که هر دو در شهر آکسفورد زندگی می‌کنند.[11]
نشریهٔ فوق یکی از نشریات نمایه شده در مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) بوده که در حوزه مطالعات ایرانشناسی (تاریخ، اقتصاد، جامعه‌شناسی، ادبیات و…) مقالاتی را منتشر کرده و توسط انتشارات روتلج و با حمایت انجمن بین‌المللی ایرانشناسی منتشر می‌گردد. نخستین شمارهٔ آن در سال ۱۹۶۷ منتشر شده و همایون کاتوزیان سردبیر آن است.[12]
افرادی همچون ژاله آموزگار، تورج دریایی، تورج اتابکی، علی میرسپاسی، عباس امانت، ویلم فلور و جمعی دیگر از ایرانشناسان ایرانی و اروپایی از دیگر اعضای هیئت تحریریه و شورای مشورتی این فصل‌نامه هستند.[13]
کاتوزیان مدعی است اساس و بنیان کج فهمی‌های صورت گرفته در مورد ایران در به‌کارگیری نظریه‌هایی است که بیش از ایران تعلق به جهان غرب دارد. از نظر او نظریه‌های غربی که در مورد جامعهٔ اروپایی است می‌توانند شرایط و تحولات جوامع اروپایی را تبیین کنند، ولی توان تبیین جامعهٔ ایرانی را ندارند. از نظر وی همه متفکران غربی با وجود اختلاف در دیدگاه و نظریه از قبیل ماکیاولی، کارل مارکس، امیل دورکیم، ماکس وبر، توماس هابز و دیگران، در مورد تحولات جوامع اروپایی اختلاف نظر ندارند: «بررسی‌های معاصر دربارهٔ تاریخ و جامعه ایران اغلب بر نظریاتی پایه گرفته که برای مطالعه اروپا پرداخته شده است و همین سبب بروز کج فهمی‌های مهمی گردیده است که رفع آنها در گرو بازشناسی تفاوت‌های اساسی موجود در توسعهٔ این دو نوع جامعه در چارچوب دانش اجتماعی واحدی است.»[14]
کاتوزیان در ادامه اشاره می‌کند: «بررسی‌های معاصر دربارهٔ دولت، سیاست و جامعهٔ ایران اغلب به‌صورت آشکار یا تلویحی، بر نظریاتی پایه گرفته که برای مطالعه جوامع اروپایی تدوین شده است. همین مسئله به تضادهای مهمی نظیر این منجر شده که چرا رونق فزاینده و توسعهٔ اقتصادی به ظاهر سریع مطابق الگوی سرمایه‌داری در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۸۷۰ به قیام عظیم و عمومی برای به زیر آوردن دولت انجامید.»[14]
«عمر مفید بعضی از ساختمان‌های تهران کوتاه باشد ولی پنجاه سال پیش این‌طور نبود. ساختمان‌های قرص و محکم (به‌ویژه در محلات اعیان‌نشین) کلنگی می‌شوند تا با تخریب آنها ساختمان‌هایی مطابق آخرین مد روز ساخته شود… این کوتاه‌مدت بودن جامعه است که کلنگی بود ساختمان‌ها را ممکن می‌سازد. مسئله خیلی گسترده‌تر از کلنگی کردن ساختمان‌ها توسط افراد و بساز و بفروش‌هاست. شما اگر به یک قرن گذشته توجه کنید، می‌بینید چه تخریب عظیمی از آثار تاریخی در تهران و شهرهای دیگر و حتی گاهی روستاها صورت گرفت، بی‌آنکه کسی سؤال کند و اجازه‌ای بخواهد. به عنوان نمونه در سال ۱۳۲۵ ساختمان بزرگ تکیهٔ دولت را که قرص و محکم سر جایش بود با کلنگ ویران کردند.»[15]
دو ماهنامهٔ فرهنگی و هنری بخارا در سال ۱۴۰۲، شمارهٔ ۱۵۷ خود (مرداد و شهریور ماه) را به جشن نامه‌ای برای محمدعلی همایون کاتوزیان اختصاص داد و مقالاتی از علی دهباشی، محمد ایران‌منش، حسین شهیدی، کورش همایون‌پور، محمد طبیبیان، علی فردوسی، مراد معظمی، حسین مقدم، حسین شوریده و منیژه ثابت سروستانی در بررسی کارنامهٔ علمی و فرهنگی منتشر گردید. در این مجموعه هم چنین یادداشتی بازنشر شده از ایرج افشار جای دارد.[16]
محمدعلی همایون کاتوزیان از جملهٔ کسانی است که به واسطهٔ دیدگاه‌های خاص خود، همواره محل نقد گروه‌های فکری گوناگون قرار گرفته است. محمد ایران‌منش، در مقاله‌ای مفصل به بررسی مواجههٔ ایرانیان با آرای کاتوزیان پرداخته و نوع این مواجهه را در ۵ گروه اصلی مورد تقسیم‌بندی قرار داده‌است. به عقیدهٔ او این گروه‌ها و دلایل مخالفت‌های ایشان از این قرار است: [17]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
