نکبت (فلسطین)

نکبت (عربی: النکبة، ت. «فاجعه») آواره‌کردن و سلب مالکیت خشونت‌بار فلسطینیان و نابود کردن جامعه، فرهنگ، هویت، حقوق سیاسی و آمال ملی آنها است.^[۱] این لفظ در وصف وقایع سال ۱۹۴۸، و همچنین اشغال در جریانِ سرزمین‌های فلسطینی (کرانه باختری و نوار غزه) و آزار و آواره‌سازی فلسطینیان در سراسر این منطقه به کار رفته‌است.^{[۲][۳][۴][۵]} کنستانتین زُرِیق، تاریخ‌دان سوری، نخستین‌بار واژهٔ عربی «نکبه» (نکبت) را در کتابش به‌نام معنا النکبه در ۱۹۴۸ (۱۳۲۷ خورشیدی) در اشاره به جابه‌جایی اجباری فلسطینی‌ها از سرزمین‌ها و خانه‌های‌شان به‌دست دولت نوبنیاد اسرائیل به‌کار برد.^[۶]

نقشه قابل کلیک قیمومت بریتانیا بر فلسطین با شهرها و روستاهای خالی از سکنه شده در طول اخراج و فرار ۱۹۴۸ فلسطینیان

مهاجران فلسطینی‌ها در سال ۱۹۴۸

وقایع بنیادین نکبت در جریان جنگ ۱۹۴۹–۱۹۴۷ فلسطین و اسرائیل و کوتاهی پس از آن رخ داد، از جمله اعلام شدن ۷۸٪ از قیمومت بریتانیا بر فلسطین به عنوان اسرائیل، اخراج و فرار هفتصد هزار فلسطینی، خالی از سکنه و نابود کردن بیش از ۵۰۰ روستای فلسطینی در ارتباط با آن توسط شبه‌نظامیان صهیونیست و پس از آن ارتش اسرائیل^[۷] و متعاقب آن پاک کردن نام‌های جغرافیایی فلسطینی، انکار حق بازگشت فلسطینیان، ایجاد مسئله دائمی پناهندگان فلسطینی، و "تکه تکه کردن جامعه فلسطین".^{[۸][۹][۱۰][۱۱]}

دانشورانی چون ایلان پاپه نکبت را یک پاک‌سازی قومی دانسته‌اند،^[۱۲] اما دیگرانی چون بنی موریس در این توصیف مناقشه وارد کرده‌اند.^[۱۳] روایت ملی فلسطینیان نکبت را یک ترومای دسته جمعی می‌بیند که هویت ملی و آمال سیاسی آنان را تعریف می‌کند، در حالی که روایت ملی اسرائیلی‌ها آن را رد می‌کند و آن را به عنوان جنگی برای استقلال خود می‌بیند که آمال یهودیان برای دولت داشتن و اقتدار ملی را به ثمر رساند.^{[۱۴][۱۵][۱۶]} فلسطینیان ۱۵ مه را روز نکبت می‌دانند، که یک روز پس از روز استقلال اسرائیل است.^[۱۷][۱۸]

طبق اعلام خبرگزاری سازمان ملل، روز نکبت، «روز آوارگی دسته جمعی فلسطینی‌ها از سرزمینی بود که قرار بود به اسرائیل تبدیل شود»، و موجب شد «۷۰۰ هزار نفر فلسطینی تقریباً یک شبه به پناهنده تبدیل شوند».^[۱۹] شمار پناهندگان بسته به منبع مورد اختلاف است. اصطلاح نکبت برای اولین بار توسط مورخ سوریه‌ای کنستانتین زریق در کتاب سال ۱۹۴۸ خود با عنوان «معنی نکبت» استعمال شد.

تعداد دقیق پناهندگان، که بسیاری از آنها در اردوگاه‌های پناهندگان در کشورهای همسایه ساکن شده‌اند، محل اختلاف است^[۲۰] اما حدود ۸۰ درصد از ساکنان عرب اسرائیل آنجا را ترک کرده‌اند یا از خانه‌های خود اخراج شدند.^[۲۱][۲۲] حدود ۲۵۰٬۰۰۰–۳۰۰٬۰۰۰ فلسطینی قبل از اعلامیه استقلال اسرائیل در ماه مه ۱۹۴۸ فرار کردند یا اخراج شدند، واقعیتی که به عنوان بهانه جنگی برای ورود اتحادیه عرب به این کشور نامیده شد و باعث ایجاد جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ شد.

دلایل این خروج دسته جمعی موضوع اختلاف نظر اساسی میان اعراب و اسرائیلی‌ها تا به امروز می‌باشد. برخی مورخان مهاجرت دسته‌جمعی فلسطینی‌ها را مهاجرت اجباری یا پاکسازی قومی توصیف می‌کنند^{[۲۳][۲۴][۲۵]} در حالی که برخی آن را جهت فرار از مخاطرات جنگ و تحت تأثیر استراتژی جنگ‌های مسلحانه‌ای بود که در اطرافشان به وقوع می‌پیوست.^{[۲۶][۲۷][۲۸]} بعداً، مجموعه‌ای از قوانین که توسط دولت اول اسرائیل تصویب شد، مانع بازگشت اعراب هجرت کرده به خانه‌های خود یا ادعای مالکیت خود شد. آنها و بسیاری از فرزندانشان پناهنده می‌مانند.^[۲۹][۳۰]

تاریخچه

تاریخ مهاجرت فلسطین با حوادث جنگ در فلسطین که از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ به طول انجامید و با وقایع سیاسی قبل از آن گره خورده‌است. در سپتامبر ۱۹۴۹، کمیسیون سازش سازمان ملل برای فلسطین ۷۱۱۰۰۰ پناهنده فلسطینی را در خارج از اسرائیل تخمین زد.^[۳۱] تخمین زده می‌شود که حدود یک چهارم ۱۶۰٬۰۰۰ عرب فلسطینی به عنوان «پناهنده داخلی» در اسرائیل باقی ماندند.

دسامبر ۱۹۴۷ تا مارس ۱۹۴۸

در چند ماه اول جنگ داخلی، اوضاع در حکم فلسطین ناپایدار بود، اگرچه در طول این دوره هم رهبران عرب و هم یهودیان سعی در محدود کردن خصومت‌ها داشتند.^[۳۲] طبق گفته مونیخ بنی موریس، این دوره مشخص شده توسط حملات عرب فلسطین و دفاع یهود بود که به‌طور فزاینده‌ای توسط انتقام جویان یهودی متوقف می‌شود. عملیات انتقام جویی یهودیان علیه روستاها و محله‌هایی بود که اعتقاد بر این بود که حمله به یهودیان از آنجا آغاز شده‌است.^[۳۳]: 76

آوریل تا ژوئن ۱۹۴۸

تا اول ماه مه ۱۹۴۸، دو هفته قبل از اعلامیه استقلال اسرائیل، تقریباً ۱۷۵۰۰۰ فلسطینی (تقریباً ۲۵٪) قبلاً فرار کرده بودند.^[۳۴]

نبردها در این ماه‌ها در منطقه اورشلیم - تل آویو متمرکز بود، در ۹ آوریل، قتل‌عام دیر یاسین و شایعات متعاقب آن باعث ترس و وحشت در بین فلسطینیان شد. بعد، هاگانا شبه نظامیان محلی را در طبریه شکست داد. در تاریخ ۲۱ تا ۲۲ آوریل در حیفا، پس از اینکه هاگانا نبرد یک روز و نیم از جمله جنگ روانی را آغاز کرد، کمیته ملی یهود نتوانست به شورای فلسطین اطمینان دهد که یک تسلیم بدون قید و شرط بدون هیچ حادثه‌ای پیش خواهد رفت. سرانجام، ایرگون زیر نظر مناخیم بگین با شلیک خمپاره به زیر ساختهای موجود در یافا پرداخت. همراه با ترس الهام گرفته از دیر یاسین، هر یک از این اقدامات نظامی منجر به ترس و وحشت فلسطینیان می‌شود.^{[۳۵][۳۶][۳۷]}

اهمیت حملات گروه‌های نظامی زیرزمینی ایرگون و لهی به دیر یاسین توسط حساب‌های همه طرف‌ها مشخص شده‌است. Meron Benvenisti دیر یاسین را «نقطه عطفی در سالنامه تخریب منظره عرب» می‌داند.^[۳۸]

حیفا

فلسطینی‌ها در یکی از برجسته‌ترین پروازهای این مرحله به‌طور دسته جمعی از شهر حیفا گریختند. مورخ Efraim Karsh می‌نویسد که نه تنها نیمی از جامعه عرب در جامعه حیفا قبل از پیوستن به نبرد نهایی در اواخر آوریل ۱۹۴۸ از شهر فرار کردند، بلکه ۵۰۰۰–۱۵۰۰۰ نفر دیگر به‌طور داوطلبانه در طول جنگ ترک کردند در حالی که بقیه، حدود ۱۵۰۰۰–۲۵۰۰۰، طبق دستور کمیته عالی اعراب، همان‌طور که ابتدا یک منبع اسرائیلی ادعا کرده بود، آنها را ترک کردند

یادبود روز نکبت در سازمان ملل

سازمان ملل برای اولین بار در تاریخ خود، در روز ۱۵ مه ۲۰۲۳ (مقارن با ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲) مراسم یادبودی برای روز نکبت برگزار کرد.^[۱۹]

در این مراسم سطح بالای سیاسی، سران کشورهای عضو سازمان ملل و نیز محمود عباس، رئیس‌جمهور تشکیلات خودگردان فلسطین، حضور داشتند. محمود عباس در سخنرانی خود اظهار کرد «یاد نکبت باقی خواهد ماند. این موضوع به مردم ما برای پایان دادن به اشغال انگیزه خواهد داد. اشغال پایان خواهد یافت. حق فلسطین دیر یا زود به کرسی خواهد نشست تا صلح در منطقه ما و جهان حاکم شود».^[۱۹] وی همچنین از سازمان ملل خواست تا حقوق مردم فلسطین را احیا کند و ۱۵ مه را به عنوان روز جهانی بزرگداشت مصیبت آنها تعیین نماید.^[۳۹] وی تأکید کرد «این تراژدی زخمی بر پیکر بشریت است».^[۳۹]

رزمری دی‌کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و صلح، نیز در سخنانی اظهار کرد: «آوارگی دسته جمعی در سال ۱۹۴۸ برای فلسطینیان در سراسر جهان اهمیت دارد».^[۱۹] وی با توجه به چشم‌انداز گسترش شهرک‌سازی‌های اسرائیل در اراضی اشغالی، خشونت‌های اخیر و نقض حقوق فلسطینیان توسط اسرائیل، نگرانی عمیق خود را در مورد تضعیف چشم‌انداز آغاز روند صلح در مسیر ایجاد راه حل دو دولتی ابراز نمود.^[۱۹]

این مراسم با پخش قطعاتی از فیلم و اجرای ترانه‌های فلسطینی، از جمله توسط سنا موسی، نیز همراه بود.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

مهاجرت دسته‌جمعی یهودیان از کشورهای عربی و اسلامی

پانویس

1. (Abu-Laban و Bakan 2022، صص. 511–512); (Manna 2022، صص. 7–9); (Khalidi 2020، صص. 60, 76, 82, 88–89); (Bashir و Goldberg 2018، Introduction); (Nashef 2018، ص. 6); (Rouhana و Sabbagh-Khoury 2017، ص. 393 n. 2); (Al-Hardan 2016، صص. xi, 2); (Rashed، Short و Docker 2014، ص. 1); (Lentin 2013، ch. 2); (Sayigh 2013، صص. 52–55); (Masalha 2012، صص. 1, 10–13); (Milshtein 2009، ص. 47); (Ram 2009، صص. 366–367); (Webman 2009، ص. 29); (Sa'di 2007، صص. 3, 8–9)
2. Ashrawi, Hanan (28 August 2001). "Address by Ms. Hanan Ashrawi". www.i-p-o.org. Durban (South Africa): World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia, and Related Intolerances. Archived from the original on 4 March 2021. Retrieved 2023-10-11. a nation in captivity held hostage to an ongoing Nakba, as the most intricate and pervasive expression of persistent colonialism, 'apartheid, racism, and victimization'
3. Erekat, Saeb (15 May 2016). "Israel Must Recognize Its Responsibility for the Nakba, the Palestinian Tragedy". Haaretz. Archived from the original on 26 February 2021. Retrieved 2023-10-10.
4. (Sa'di و Abu-Lughod 2007، ص. 10)
5. (Manna' 2013، ص. 87)
6. امیدوار، محمد (۲۰۲۴-۰۱-۱۵). «اسرائیل بدنبال آوارگی دایمی ملت فلسطین است». حزب توده ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۲۰.‏
7. Slater 2020, p. 406.
8. Masalha 2012, p. 3.
9. Dajani 2005, p. 42: "The nakba is the experience that has perhaps most defined Palestinian history. For the Palestinian, it is not merely a political event — the establishment of the state of Israel on 78 percent of the territory of the Palestine Mandate, or even, primarily a humanitarian one — the creation of the modern world's most enduring refugee problem. The nakba is of existential significance to Palestinians, representing both the shattering of the Palestinian community in Palestine and the consolidation of a shared national consciousness."
10. Sa'di & Abu-Lughod 2007, p. 3: "For Palestinians, the 1948 War led indeed to a "catastrophe." A society disintegrated, a people dispersed, and a complex and historically changing but taken for granted communal life was ended violently. The Nakba has thus become, both in Palestinian memory and history, the demarcation line between two qualitatively opposing periods. After 1948, the lives of the Palestinians at the individual, community, and national level were dramatically and irreversibly changed."
11. Khalidi, Rashid I. (1992). "Observations on the Right of Return". Journal of Palestine Studies. 21 (2): 29–40. doi:10.2307/2537217. JSTOR 2537217. Only by understanding the centrality of the catastrophe of politicide and expulsion that befell the Palestinian people – al-nakba in Arabic – is it possible to understand the Palestinians' sense of the right of return
13. Morris, Benny (2016-10-10). "Israel Conducted No Ethnic Cleansing in 1948". Haaretz. Retrieved 2023-10-25. Prof. Daniel Blatman distorts history when he says the new State of Israel, a country facing invading armies, carried out a policy of expelling the local Arabs.
15. Mori 2009.
17. Schmemann, Serge (15 May 1998). "MIDEAST TURMOIL: THE OVERVIEW; 9 Palestinians Die in Protests Marking Israel's Anniversary". The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 5 March 2022. Retrieved 7 April 2021. We are not asking for a lot. We are not asking for the moon. We are asking to close the chapter of nakba once and for all, for the refugees to return and to build an independent Palestinian state on our land, our land, our land, just like other peoples. We want to celebrate in our capital, holy Jerusalem, holy Jerusalem, holy Jerusalem.
18. Gladstone, Rick (15 May 2021). "An annual day of Palestinian grievance comes amid the upheaval". The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 15 May 2021. Retrieved 15 May 2021.
19. خبرگزاری سازمان ملل (15 مه 2023). "UN marks 75 years since displacement of 700,000 Palestinians". United Nations News (به انگلیسی).
20. Pedahzur, Ami; Perliger, Arie (2010). "The Consequences of Counterterrorist Policies in Israel". In Crenshaw, Martha (ed.). The Consequences of Counterterrorism. New York: Russell Sage Foundation. p. 356. ISBN 978-0-87154-073-7.
21. Masalha, Nur (1992). Expulsion of the Palestinians. Institute for Palestine Studies, this edition 2001, p. 175.
22. Rashid Khalidi (September 1998). Palestinian identity: the construction of modern national consciousness. Columbia University Press. pp. 21–. ISBN 978-0-231-10515-6. "In 1948 half of Palestine's … Arabs were uprooted from their homes and became refugees"
25. Shavit, Ari. "Survival of the Fittest? An Interview with Benny Morris" بایگانی‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine. Logos. Winter 2004
26. David Matas (2005). Aftershock: anti-zionism and anti-semitism. Dundurn Press Ltd. pp. 555–558. ISBN 978-1-55002-553-8.
27. Mêrôn Benvenis'tî (2002). Sacred landscape: the buried history of the Holy Land since 1948. University of California Press. pp. 124–127. ISBN 978-0-520-23422-2.
28. Benny Morris (21 February 2008). "Benny Morris on fact, fiction, & propaganda about 1948". The Irish Times, reported by Jeff Weintraub بایگانی‌شده در ۳ اکتبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine
29. Kodmani-Darwish, p. 126; Féron, Féron, p. 94.
31. United Nations General Assembly (23 August 1951). "General Progress Report and Supplementary Report of the United Nations Conciliation Commission for Palestine". Archived from the original (OpenDocument) on 22 August 2011. Retrieved 3 May 2007.
32. Flapan, 1987, p. 95; also quoted by Finkelstein, 1995, p. 82.
34. Sachar, Howard M. A History of Israel from the Rise of Zionism to Our Time. New York: Knopf. 1976. p. 332. شابک ‎۹۷۸−۰−۶۷۹−۷۶۵۶۳−۹
35. Al-Nakba: The Palestinian Catastrophe 1948 (film). اسرائیل، آلمان، هلند: آرته. 1998. Event occurs at 13:09. Only five days earlier, the entire Arab population of Tiberias, a town by the Sea of Galilee, had panicked and fled, after the defeat of their militia by the Haganah. This was the first instance of a mass Arab evacuation from a town. The Haganah commanders in Haifa were undoubtedly well aware of this precedent as their own battle unfolded.
36. بنی موریس (1998). Al-Nakba: The Palestinian Catastrophe 1948 (film). اسرائیل، آلمان، هلند: آرته. Event occurs at 13:33. The Arabs for their part recalled that the Jews had کشتار دیر یاسین outside Jerusalem only ten days before increasing their fear and panic as Haifa fell.
37. E. Toubassi (1998). Al-Nakba: The Palestinian Catastrophe 1948 (film). اسرائیل، آلمان، هلند: آرته. Event occurs at 23:27. On the 25th or 26th of April, the people knew in Jaffa there was no hope. Also, the massacre in Deir Yassin or some other villages made panic among the Arab Palestinians. They started preparing for immigration.
38. Meron Benvenisti. Sacred Landscape: The Buried History of the Holy Land Since 1948. University of California Press. 2002. p. 116. "Long afterward Menachem Begin boasted that the panic that descended on the Arabs caused them to flee from the cities of Tiberias and Haifa as well. And indeed, the consequences of this barbaric act of ethnic cleansing were far-reaching. The Deir Yasin Massacre, which was reported on over and over again in all the Arab media, inspired tremendous fear, which led many Arabs to abandon their homes as the Jewish forces drew near. There is no doubt that Deir Yasin was a turning point in the annals of the destruction of the Arab landscape."
39. "Marking Anniversary of Nakba, President Tells Palestinian Rights Committee 'Tragedy Constitutes a Scar on Humanity' | UN Press". press.un.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-17.

• ویکی‌پدیای انگلیسی

منابع

• Abu‐Laban, Yasmeen; Bakan, Abigail B. (July 2022). "Anti‐Palestinian Racism and Racial Gaslighting". The Political Quarterly. 93 (3): 508–516. doi:10.1111/1467-923X.13166. S2CID 250507449.
• Al-Hardan, Anaheed (5 April 2016). Palestinians in Syria: Nakba Memories of Shattered Communities. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-54122-0.
• Alon, Shir (2019). "No One to See Here: Genres of Neutralization and the Ongoing Nakba". The Arab Studies Journal. 27 (1): 90–117. JSTOR 26732402.
• Bashir, Bashir; Goldberg, Amos, eds. (2018). "Introduction: The Holocaust and the Nakba: A New Syntax of History, Memory, and Political Thought". The Holocaust and the Nakba: A New Grammar of Trauma and History. انتشارات دانشگاه کلمبیا. ISBN 978-0-231-54448-1.
• Baumgarten, Helga (2005). "The Three Faces/Phases of Palestinian Nationalism, 1948–2005". Journal of Palestine Studies. 34 (4): 25–48. doi:10.1525/jps.2005.34.4.25. JSTOR 10.1525/jps.2005.34.4.25.
• Caplan, Neil (2012). "Victimhood in Israeli and Palestinian National Narratives". Bustan: The Middle East Book Review. 3 (1): 1–19. doi:10.1163/187853012x633508. JSTOR 10.1163/187853012x633508.
• Dajani, Omar (2005). "Surviving Opportunities". In Tamara Wittes Cofman (ed.). How Israelis and Palestinians Negotiate: A Cross-cultural Analysis of the Oslo Peace Process. US Institute of Peace Press. ISBN 978-1-929223-64-0. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021.
• Darwish, Mahmoud (10–16 May 2001). "Not to begin at the end". Al-Ahram Weekly. No. 533. Archived from the original on 2 December 2001.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:فرمت پارامتر تاریخ (link)
• Gutman, Yifat; Tirosh, Noam (August 2021). "Balancing Atrocities and Forced Forgetting: Memory Laws as a Means of Social Control in Israel". Law & Social Inquiry. 46 (3): 705–730. doi:10.1017/lsi.2020.35. S2CID 234091285.
• Hasian Jr., Marouf (2020). Debates on Colonial Genocide in the 21st Century (به انگلیسی). پالگریو مک‌میلان. ISBN 978-3-030-21278-0.
• Kapshuk, Yoav; Strömbom, Lisa (November 2021). "Israeli Pre-Transitional Justice and the Nakba Law". Israel Law Review. 54 (3): 305–323. doi:10.1017/S0021223721000157. S2CID 239053934.
• Khalidi, Rashid (2020). The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonialism and Resistance, 1917–2017. Metropolitan Books. ISBN 978-1-62779-854-9.
• Khoury, Nadim (January 2020). "Postnational memory: Narrating the Holocaust and the Nakba". Philosophy & Social Criticism. 46 (1): 91–110. doi:10.1177/0191453719839448. S2CID 150483968.
• Khoury, Elias (January 2012). "Rethinking the Nakba". Critical Inquiry. 38 (2): 250–266. doi:10.1086/662741. S2CID 162316338.
• Knopf-Newman, Marcy Jane (2011-11-21). The Politics of Teaching Palestine to Americans: Addressing Pedagogical Strategies (به انگلیسی). Springer. ISBN 978-1-137-00220-4.
• Koldas, Umut (2011). "The 'Nakba' in Palestinian Memory in Israel". Middle Eastern Studies. 47 (6): 947–959. doi:10.1080/00263206.2011.619354. JSTOR 23054253. S2CID 143778915.
• Lentin, Ronit (19 July 2013). Co-memory and melancholia: Israelis memorialising the Palestinian Nakba. Manchester University Press. ISBN 978-1-84779-768-1. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021.
• Manna, Adel (2022). Nakba and Survival: The Story of Palestinians Who Remained in Haifa and the Galilee, 1948-1956. انتشارات دانشگاه کالیفرنیا. ISBN 978-0-520-38936-6.
• Manna', Adel (2013). "The Palestinian Nakba and Its Continuous Repercussions". Israel Studies. 18 (2): 86–99. doi:10.2979/israelstudies.18.2.86. JSTOR 10.2979/israelstudies.18.2.86. S2CID 143785830.
• Masalha, Nur (2018). Palestine: A Four Thousand Year History. Zed Books. ISBN 978-1-78699-275-8.
• Masalha, Nur (9 August 2012). The Palestine Nakba: Decolonising History, Narrating the Subaltern, Reclaiming Memory. Zed Books. ISBN 978-1-84813-973-2.
• Masalha, Nur (July 2009). "60 Years after the Nakba: Hisotrical Truth, Collective Memory and Ethical Obligations". イスラーム世界研究 [Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies]. 3 (1): 37–88. doi:10.14989/87466. hdl:2433/87466.
• Masalha, Nur (2008). "Remembering the Palestinian Nakba: Commemoration, Oral History and Narratives of Memory" (PDF). Holy Land Studies. 7 (2): 123–156. doi:10.3366/E147494750800019X. S2CID 159471053. الگو:Project MUSE. Archived (PDF) from the original on 3 June 2022. Retrieved 30 April 2022.
• Milshtein, Michael (2009). "The Memory that Never Dies: The Nakba Memory and the Palestinian National Movement". In Litvak, Meir (ed.). Palestinian Collective Memory and National Identity. پالگریو مک‌میلان. ISBN 978-0-230-62163-3.
• Mori, Mariko (July 2009). "Zionism and the Nakba: The Mainstream Narrative, the Oppressed Narratives, and the Israeli Collective Memory". イスラーム世界研究 [Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies]. 3 (1): 89–107. doi:10.14989/87465. hdl:2433/87465. S2CID 211515216.{{cite journal}}: نگهداری CS1: پیش‌فرض تکرار ref (link)
• Nashef, Hania A.M. (30 October 2018). Palestinian Culture and the Nakba: Bearing Witness. Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-38749-1. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021.
• Nassar, Maha (September 2023). "Exodus , Nakba Denialism, and the Mobilization of Anti-Arab Racism". Critical Sociology. 49 (6): 1037–1051. doi:10.1177/08969205221132878. S2CID 253134415.
• Natour, Ghaleb (2016). "The Nakba—Flight and Expulsion of the Palestinians in 1948". In Hoppe, Andreas (ed.). Catastrophes: Views from Natural and Human Sciences (به انگلیسی). اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا. ISBN 978-3-319-20846-6.
• Pappe, Ilan (2022) [2004]. A History of Modern Palestine (3rd ed.). انتشارات دانشگاه کمبریج. ISBN 978-1-108-24416-9.
• Pappe, Ilan (2006). The Ethnic Cleansing of Palestine (به انگلیسی). Oneworld Publications. ISBN 978-1-78074-056-0.
• Ram, Uri (September 2009). "Ways of Forgetting: Israel and the Obliterated Memory of the Palestinian Nakba". Journal of Historical Sociology. 22 (3): 366–395. doi:10.1111/j.1467-6443.2009.01354.x.
• Rashed, Haifa; Short, Damien; Docker, John (May 2014). "Nakba Memoricide: Genocide Studies and the Zionist/Israeli Genocide of Palestine". Holy Land Studies. 13 (1): 1–23. doi:10.3366/hls.2014.0076.
• Rouhana, Nadim; Sabbagh-Khoury, Areej (2017). "Memory and the Return of History in a Settler-Colonial Context: The Case of the Palestinians in Israel". In Rouhana, Nadim N.; Huneidi, Sahar S. (eds.). Israel and its Palestinian Citizens: Ethnic Privileges in the Jewish State (به انگلیسی). انتشارات دانشگاه کمبریج. ISBN 978-1-107-04483-8.
• Sa'di, A. H. (2007). "Reflections on Representations, History and Moral Accountability". In Sa'di, A. H. , & Abu-Lughod, L. (Eds.) (ed.). Nakba: Palestine, 1948, and the claims of memory. Columbia University Press. pp. 285–314. ISBN 978-0-231-50970-1.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)
• Sa'di, Ahmad H. (2002). "Catastrophe, Memory and Identity: Al-Nakbah as a Component of Palestinian Identity". Israel Studies. 7 (2): 175–198. doi:10.2979/ISR.2002.7.2.175. JSTOR 30245590. S2CID 144811289.
• Sa'di, Ahmad H.; Abu-Lughod, Lila (2007). Nakba: Palestine, 1948, and the Claims of Memory. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13579-5.
• Sabbagh-Khoury, Areej (2023). Colonizing Palestine: The Zionist Left and the Making of the Palestinian Nakba. انتشارات دانشگاه استنفورد. ISBN 978-1-5036-3629-3.
• Sayigh, Rosemary (Autumn 2013). "On the Exclusion of the Palestinian Nakba from the 'Trauma Genre'". Journal of Palestine Studies. 43 (1): 51–60. doi:10.1525/jps.2013.43.1.51. JSTOR 10.1525/jps.2013.43.1.51.
• Schulz, Helena Lindholm (2003). The Palestinian Diaspora: Formation of Identities and Politics of Homeland. Routledge. ISBN 978-0-415-26821-9. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 7 April 2021.
• Shenhav, Yehouda (2019). "The Palestinian Nakba and the Arab-Jewish Melancholy". In Shai Ginsburg; Martin Land; Jonathan Boyarin (eds.). Jews and the Ends of Theory. Fordham University Press. pp. 78–. ISBN 978-0-8232-8201-2.
• Shlaim, Avi (2009). Israel and Palestine: Reappraisals, Revisions, Refutations. Verso Books. ISBN 978-1-78960-165-7.
• Slater, Jerome (2020). Mythologies Without End: The US, Israel, and the Arab-Israeli Conflict, 1917-2020. انتشارات دانشگاه آکسفورد. ISBN 978-0-19-045908-6.
• Slyomovics, S. (2007). "The Rape of Qula, a Destroyed Palestinian Village". In Sa'di, A. H. , & Abu-Lughod, L. (Eds.) (ed.). Nakba: Palestine, 1948, and the claims of memory. Columbia University Press. pp. 27–52. ISBN 978-0-231-50970-1.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)
• Vescovi, Thomas (15 January 2015). La mémoire de la Nakba en Israël: Le regard de la société israélienne sur la tragédie palestinienne. Editions L'Harmattan. ISBN 978-2-336-36805-4. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021.
• Webman, Esther (2009). "The Evolution of a Founding Myth: The Nakba and Its Fluctuating Meaning". Palestinian Collective Memory and National Identity. pp. 27–45. doi:10.1057/9780230621633_2. ISBN 978-1-349-37755-8.
• Wermenbol, Grace (31 May 2021). A Tale of Two Narratives: The Holocaust, the Nakba, and the Israeli-Palestinian Battle of Memories. Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-84028-6. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021.
• Williams, Patrick (2009). "'Naturally, I reject the term "diaspora"': Said and Palestinian Dispossession". Comparing Postcolonial Diasporas. pp. 83–103. doi:10.1057/9780230232785_5. ISBN 978-1-349-36142-7.
• Wolfe, Patrick (January 2012). "Purchase by Other Means: The Palestine Nakba and Zionism's Conquest of Economics". Settler Colonial Studies. 2 (1): 133–171. doi:10.1080/2201473X.2012.10648830. S2CID 53367151.
• Zureiq, Constantin (1956). The Meaning of the Disaster. Khayat's College Book Cooperative. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 April 2021. (Original Arabic version: Zureiq, Constantin (1948). وصف الکتاب. دار العلم للملایین.)