شهرستان مه‌ولات

با شهرستان فیض‌آباد اشتباه نشود.

شهرستان مه‌ولات نام یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی به مرکزیت شهر فیض‌آباد است. جمعیت این شهرستان براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۱٬۴۰۹ نفر بوده است.^[2] شهرستان مه‌ولات در سال ۱۳۸۴ از شهرستان تربت حیدریه جدا و مستقل شده است.^[3] شمال‌شرقی این شهرستان واقع در رشته‌کوه کوهسرخ قرار گرفته است.^[4]

شهرستان مه‌ولات
رباط زرنوخ
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
مرکز شهرستان	فیض‌آباد
سایر شهرها	عبدل‌آباد، شادمهر
بخش‌ها	مرکزی، شادمهر
سال تأسیس	۱۳۸۴
اداره
فرماندار	محمد رضا حجازی
حوزهٔ انتخابیه	تربت حیدریه، مه‌ولات و زاوه
مردم
جمعیت	۵۱٬۴۰۹ نفر
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۳۳۱۷[1] کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۵۶۷۲–۰۵۱
وبگاه	https://mahvelat.khorasan.ir

پیشینهٔ تاریخی

مه‌ولات یا محولات^[5] در متون قدیم با معنای متفاوتی از جمله آبادی‌های بهم پیوسته، ماه ولایت یا ولایت ماه و محو نمودن بت و بت‌پرستی ذکر شده است.^{[نیازمند منبع]} برای نخستین بار نام مه‌ولات در کتاب تاریخ بیهق که به سال ۵۶۳ ه‍. ق توسط علی بن زید بیهقی تألیف شده آمده است. در صفحهٔ ۸۰ آن مکتوب سخن از مکانی موسوم به ولایت ماه رفته است. افزون بر این تاریخ نگاران و جغرافی نویسان معروفی چون فصیح خوافی صاحب مجمل می‌نویسد. در سال ۸۰۷ ه‍. ق امرای تیمور تعدادی از اهالی محولات را قتل‌عام نمودند، همچنین حافظ ابرو در سال ۸۲۳ ه‍. ق این منطقه را دارالسلطنه هرات ذکر می‌کند و در جای دیگر مؤلف روضات‌الجنات به غارت و تهاجم به محولات در سال ۸۷۴ ه‍. ق اشاره می‌نماید.^{[نیازمند منبع]}

تقسیمات کشوری

شهرستان مه‌ولات دارای دو بخش مرکزی و شادمهر است:

• بخش مرکزی شهرستان مه‌ولات
  • دهستان مه‌ولات جنوبی
  • دهستان حومه

شهرها: فیض‌آباد و عبدل‌آباد

• بخش شادمهر
  • دهستان مه‌ولات شمالی
  • دهستان ازغند
• شهرها: شادمهر

اماکن تاریخی، آثار باستانی و جهانگردی

آثار ثبت‌شده

#	نام اثر	نگاره	دیرینگی	موقعیت	شمارهٔ ثبت	تاریخ ثبت	منبع
۱	رباط زرمهر		دوره قاجار	روستای زرمهر	۶۶۶۰	۱۰ دی ۱۳۸۱	[6]
۲	رباط زرنوخ		دوره صفوی	روستای زرنوخ ۳۵°۸′۱۱٫۷″ شمالی ۵۹°۲′۱۲٫۵″ شرقی	۶۷۳۵	۱۰ دی ۱۳۸۱	[7]
۳	رباط ظهیرآباد		دوره صفوی	روستای ظهیرآباد	۶۷۳۶	۱۰ دی ۱۳۸۱	[8]
۴	رباط فیض‌آباد		دوره قاجار	شهر فیض‌آباد - خیابان امام خمینی ۳۵°۰′۳۹٫۶″ شمالی ۵۸°۴۶′۳۴٫۷″ شرقی	۶۸۷۴	۱۰ دی ۱۳۸۱	[9]
۵	رباط میاندهی		دوره صفوی	روستای میاندهی	۸۵۶۹	۹ اردیبهشت ۱۳۸۲	[10]
۶	محوطه شهر سفید		اسلامی	روستای احمدآباد	۱۱۶۶۰	۲۴ اسفند ۱۳۸۳	[11]
۷	آرامگاه منسوب به ابوسعید ابوالخیر		دوره قاجار	روستای مهنه ۳۴°۵۹′۲۱٫۴″ شمالی ۵۸°۵۰′۵۵٫۵″ شرقی	۱۱۹۲۴	۵ تیر ۱۳۸۴	[12]
۸	منزل اعتمادی		دوره قاجار	کنار دفتر مخابرات روستای عبدل‌آباد	۱۳۹۹۹	۹ بهمن ۱۳۸۴	[13]
۹	آب‌انبار همت‌آباد		پهلوی اول	۵۰۰ متری جنوب روستای همت‌آباد	۱۵۲۴۳	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[14]
۱۰	مقبره خیرآباد		دوره قاجار - دوره صفوی	۱۲ کیلومتری شرق روستای خیرآباد	۱۵۲۴۵	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[15]
۱۱	عمارت فتح‌آباد		اواخر دوره قاجار	شمال روستای فتح‌آباد	۱۵۲۵۶	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[16]
۱۲	رباط خیرآباد		دوره صفوی	کنار مدرسهٔ روستای خیرآباد	۱۵۲۶۲	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[17]
۱۳	پل علی‌آباد		دوره قاجار	۵۰۰ متری غرب روستای علی‌آباد	۱۵۲۶۳	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[18]
۱۴	ایوان مسجد جامع ازغند		دوره تیموری	غرب روستای ازغند	۱۵۲۶۶	۲۴ اسفند ۱۳۸۴	[19]

پانویس

1. سالنامهٔ آماری استان خراسان رضوی – ۱۳۹۷، ص ۳۳
2. «درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395». www.amar.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۵.
3. «اصلاحات و تتغییرات تقسیماتی زیر را در استان خراسان». مرکز پژوهشها. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۷ مهر ۱۳۹۹.
4. «معرفی شهرستان - اداره میراث فرهنگی شهرستان بردسکن». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۴.
5. «تبدیل نام دهستان محولات تابع بخش فیض آباد شهرستان تربیت حیدریه به مه ولات». سامانه ملی قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۷ آبان ۱۳۹۹.
6. «پرونده رباط زرمهر در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
7. «پرونده رباط زرنوخ در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
8. «پرونده رباط ظهیرآباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
9. «پرونده رباط فیض‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
10. «پرونده رباط میاندهی در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
11. «پرونده محوطه شهر سفید در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
12. «پرونده آرامگاه منسوب به ابوسعید ابوالخیر در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
13. «پرونده منزل اعتمادی در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
14. «پرونده آب‌انبار همت‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
15. «پرونده مقبره خیرآباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
16. «پرونده عمارت فتح‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
17. «پرونده رباط خیرآباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
18. «پرونده پل علی‌آباد در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
19. «پرونده ایوان مسجد جامع ازغند در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۱.