نوعی داروی محرک From Wikipedia, the free encyclopedia
متیلفنیدات (به انگلیسی: Methylphenidate) که بیشتر به نام تجاری آن، ریتالین (به انگلیسی: Ritalin) شناخته میشود، یک داروی محرک قوی است؛ که برای درمان نشانههای حمله خواب(نارکولپسی) ، کمبود حواس و هوشیاری(رفع عدم تمایل به درس خواندن و تقویت ذهن)[1] و برخی از مبتلایان اختلال کمتوجهی - بیشفعالی(واکنش های شدید عاطفی به کنش های اطراف و بی توجهی به مسائل مهم زندگی، این ماده ممکن است از طریق خوراکی جذب شده یا از طریق پوست جذب شود.)[2][3]این دارو به این دلیل که از مشتقات آمفتامینها می باشد(۴۸٪ از بوپروپیون بیشتر-۳۵٪ از اتوموکستین بیشتر و تقریباً به اندازه آدرال؛ در درمان اختلال افسردگی اساسی نیز تجویز می شود.) در نهایت بعنوان یک ماده مخدر شناخته نمی شود.(ماده مخدر آمفتامین-محور مانند خود ریتالین به هیچ وجه حتی در کمترین دوزهای ممکن نباید خودسرانه مصرف شود.) با وجود اینکه سازمان غذا و دارو (آمریکا) «FDA» مصرف ریتالین را با سختی ها و برچسب های هشدار زیادی همراه کرده است، اما هنوز هم ریتالین اغلب توسط دانش آموزان و دانشجویان در چندین نوع مصرف بدون برچسب(برای افزایش قوای یادگیری،تمرکز، احساس سرخوشی یا نشئگی)، جهت افزایش هوش و حافظه، بیدارماندن و رفع خستگی، افزایش هوشیاری و توانایی های مغز مورد استفاده قرار میگیرد.
دادههای بالینی | |
---|---|
نامهای تجاری | کُنسِرتا، متیلین، ریتالین |
AHFS/Drugs.com | monograph |
مدلاین پلاس | a682188 |
دادهها | |
ردهبندی داروهای بارداری |
|
روش مصرف دارو | خوراکی و جذب پوستی |
کد ATC | |
وضعیت قانونی | |
وضعیت قانونی |
|
دادههای فارماکوکینتیک | |
زیست فراهمی | ۱۱–۵۲٪(علت اختلاف زیاد فراهمی های زیستی، اثر عبور اول کبدی متفاوت فرد به فرد، میزان دوز مصرفی، مداخله انواع سلولهای بدن ائم از گلبول های سفید و قرمز، پلاکتها، انواع دیگر میکروارگانیسمها |
پیوند پروتئینی | ۳۰٪(کم)«بدن برای انرژی و سوخت و ساز در همه سلولها، بافتها و اندامها مواد مغذی و دارویی به باند پروتئینی متصل است هر چقدر اتصال به باند پروتئینی دارویی بیشتر باشد، یعنی جذب و عملکرد بالاتری دارد. اما مزیتی که پروتئین باند کم(زیر ۵۰٪) دارد این است که در هنگام مصرف بسیار زیاد هم بیمار معمولاً آسیبی نمی بیند، و شاید فقط حالت تهوع و تنگی نفس و حتی چند روز کُما را تجربه کند. اگرچه تعداد انگشتشماری از مصارف دارویی بالاتر از حد مجاز استفاده کردهاند چرا که این یک آزمایش نبود. |
متابولیسم | کبد (۸۰٪) |
متابولیتها | به دلیل اثر عبور اول کبدی سریع فقط نوریتالین |
اثر دارو | آگونیست و بازدارنده بازجذب دوپامین بسیار قوی در سیستم عصبی مرکزی |
نیمهعمر حذف | ۴ ساعت تا ۱۲ ساعت |
مدت زمان اثر | ۵ تا ۱۱ ساعت |
دفع | ادرار(۶۸٪) مدفوع(۲۸٪) |
شناسهها | |
شمارهٔ سیایاس | |
پابکم CID | |
دراگبنک | |
کماسپایدر | |
UNII | |
KEGG | |
ChEBI | |
ChEMBL | |
CompTox Dashboard (EPA) | |
ECHA InfoCard | 100.003.662 |
دادههای فیزیکی و شیمیایی | |
فرمول شیمیایی | C14H19NO۲ |
جرم مولی | ۲۳۳٫۳۱۱ g·mol−1 |
مدل سه بعدی (جیمول) | |
| |
| |
| IUPAC_name = متیل فنیل(پیپریدین-۲-وایاٍل)اِستات&page2=%D9%85%D8%AA%DB%8C%D9%84%E2%80%8C%D9%81%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AA (صحتسنجی) |
متیلفنیدات مهارگر قوی بازجذب دوپامین و به میزان کمتری نوراپینفرین در دستگاه عصبی مرکزی است، گمان میرود نقص فعالیت این دو آمین پیامرسان (دوپامین و اپینفرین) از علل بروز سندرم اختلال کمتوجهی - بیشفعالی در کودکان و بزرگسالان باشد، متیلفنیدات با افزایش فعالیت این دو آمین عصبی در بهبود نشانگان این بیماری مؤثر است. در بیماری مبتلا به حملهٔ خواب نیز نقص در فعالیت نورونهای دوپامینرژیک و ارکسین از علل بیماری هستند که این دارو با همان مکانیسم بیماری را کنترل میکند.
هرچند متیلفنیدات دارای اسکلت و ساختار آمفتامینی است ولی برخلاف آن توانایی آزادسازی کاتکولآمینها را ندارد و بازجذب سروتونین را نیز مهار نمیکند و از این جهت به آمفتامین برتری دارویی دارد.
عوارض جانبی رایج متیلفنیدات شامل اختلال خواب، کاهش اشتها، خشکی دهان، اضطراب و کاهش وزن است.[2] عوارض جانبی جدیتر ممکن است شامل روانپریشی، واکنشهای آلرژیک، نعوظ طولانی مدت، سوء مصرف مواد و مشکلات قلبی باشد.[2] اعتقاد بر این است که متیل فنیدات با مهار بازجذب نوراپینفرین و دوپامین توسط یاختههای عصبی (نورونها) عمل میکند.[4][5] متیلفنیدات یک محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) از گروه فنتیلآمین و پیپریدین است.[2][6]
از متیل فنیدات برای درمان اختلال کمتوجهی - بیشفعالی (ADHD) استفاده میشود.[7] مزایای کوتاه مدت و مقرون به صرفه بودن متیلفنیدات ثابت شدهاست.[8][9]بر اساس بررسی سال ۲۰۱۸ شواهدی آزمایشی وجود دارد که این دارو میتواند باعث عوارض جانبی جدی و غیر جدی در کودکان شود.[10]در حدود ۷۰٪ از بیماران مصرفکنندهٔ متیلفنیدات، بهبودی علائم ADHD مشاهده شدهاست. کودکان مبتلا به ADHD که از داروهای محرک استفاده میکنند، با همسالان و اعضای خانواده روابط بهتری دارند.[11][12] این کودکان همچنین در مدرسه عملکرد بهتری دارند، کمتر تکانشی رفتار میکنند، و بازه زمانی توجه بیشتری دارند.[11][12] افراد مبتلا به ADHD در معرض خطر بیشتری از نظر ابتلا به اختلالات مصرف مواد بدون درمان دارند و داروهای محرک، کاهنده این خطر هستند.[13][14]متیلفنیدات برای مصرف کودکان زیر شش سال مورد تأیید نمیباشد[15][16]
حمله خواب، نوعی اختلال خواب مزمن است که علائم آن خوابآلودگی روزانه و حملات خواب غیرقابل کنترل است که در درجه اول با محرکها درمان میشود. متیلفنیدات در افزایش بیداری، هوشیاری و بهبود عملکرد مؤثر است.[17]
[18]متیلفنیدات برای موارد مقاوم به درمان اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی عمده قابل تجویز است.[18] همچنین برای درمان افسردگی در بیماران پس از سکته مغزی و سرطان و بیماران مبتلا به ایدز، مؤثر بودهاست.[19] این داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به ضدافسردگیهای سهحلقهای در افراد مسن و بیمار دارند.[20]
سایکو اکتیوهایی مانند آمفتامین و متیلفنیدات باعث بهبود عملکرد در کارهای سخت و کسلکننده میشوند.[21][22][23] این دارو توسط بعضی از دانشجویان جهت افزایش عملکرد در مطالعه و آزمایش استفاده میشود.[24][25] همچنین از این دارو برای آپاتی، افسردگی ناشی از ضربه به سر و برطرف کردن آثار خوابآور شبهافیونها استفاده میشود.[26]
[27]نشان داده شده که یک بار استفاده از ریتالین با دوزهای مختلف، اثرات مثبتی بر ارتقا عملکردهای شناختی افراد سالم میتواند بگذارد. مطالعات نشان دادهاند که استفاده تک دوز از این دارو، در دوزهایی بین ۱۰ تا ۲۰ میلیگرم باعث ارتقا عملکرد حافظه کاری (Working memory) و حافظه کوتاه مدت خواهد شد. در دوزهای زیر ۱۰ میلیگرم باعث افزایش سرعت پردازش (Speed of processing) در افراد سالم خواهد شد. همچنین در دوزهای زیر ۲۰ میلیگرم باعث ارتقا عملکردهای مرتبط با حافظه کلامی (Verbal learning and memory) میشود.
برای افراد دارای اضطراب زیاد، فشار روانی، عصبانیت همراه با بیقراری، حساسیت مفرط نسبت به دارو، فشار خون بالا، گلوکوم، افسردگیهای قابل درمان با داروهای ضدافسردگی رایج، تیکهای حرکتی (بهجز نشانگان توره)، و کودکان زیر ۶ سال مصرف این دارو منع میشود. متیلفنیدات برای افرادی که از داروهای بازدارنده مونوآمین اکسیداز استفاده میکنند (مثلاً فنلزین یا ترانیل سیپرومین) یا افرادی که دارای حساسیت به هر نوع مواد موجود در متیلفنیدات هستند، منع مصرف دارد.[28] سازمان غذا و داروی آمریکا، متیلفنیدات را در دسته C قرار داده و به زنها توصیه میشود تنها در صورت فواید بیشتر از خطرات احتمالی، از این دارو استفاده کنند.[29] در سال ۲۰۱۸، در یک بررسی مشخص شد که این دارو در موش و خرگوش، تراتوژن نیست و در انسان نیز «یک تراتوژن عمده نمیباشد».[30]
سنتز و تهیه شیمیایی داروی متیل فنیدات (ریتالین)، برخلاف تصورات و شایعات رایج، از آمفتامین یا کوکائین نیست[33] . تولید و تهیه آن توسط شرکتهای دارویی به چند روش انجام میشود. یک روش با انجام واکنش هاش مختلف بر فنیل استونیتریل (phenylacetonitrile) که ماده رایجی در تولید داروها است (از دیفنیل استاتونریل برای تولید داروهایی مانند آمین معده ، فنتیل پیپریدین و مسکن استفاده میشود). روش دیگر، از ماده ای بنام بنزیلسیانید (benzylcyanide) است[34][35][36] . بنزیل سیانید ترکیبی با کاربردهای متنوع، به ویژه در صنایع عطرسازی و داروسازی است.[36]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.