مترونیدازول

مترونیدازول (به انگلیسی: Metronidazole) که تحت نام تجاری فلاجیل (به انگلیسی: Flagyl) و دیگر نام‌ها به‌فروش می‌رسد، یک داروی آنتی‌بیوتیک برای باکتری‌های بی‌هوازی و یک ضد انگل است.^[۱] از این دارو به‌تنهایی یا در کنار سایر آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماری التهابی لگن، التهاب درون‌شامه قلب و واژینوز باکتریال استفاده می‌شود.^[۱] مترونیدازول همچنین برای درمان بیماری کرم گینه، بیماری انگلی ژیاردیاز، تریکومونیازیس، آمیبیاز موثر است. چنانچه ونکومایسین یا فیداکسومایسین (Fidaxomicin) موجود نباشد، این دارو یکی از انتخاب‌ها برای درمان ملایم انتروکولیت با غشای کاذب است.^[۱][۲] این دارو به‌صورت خوراکی، پماد یا تزریقی وجود دارد.^[۱]

مترونیدازول

داده‌های بالینی
نام‌های تجاری	Flagyl, Filmet
AHFS/Drugs.com	monograph
رده‌بندی داروهای بارداری	B2 (Au)
روش مصرف دارو	oral, topical, rectal, IV, مهبل
کد ATC	A01AB17 , D06BX01 (WHO)‎, G01AF01 (WHO)‎, J01XD01 (WHO)‎, P01AB01 (WHO)‎, QP51AA01
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی	AU: فقط با نسخه (اس۴) UK: فقط ℞ (POM) US: فقط ℞
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمی	100% (oral) 59–94% (rectal)
متابولیسم	کبد
نیمه‌عمر حذف	6–7 hours
دفع	گرده (کالبدشناسی) (60-80%), biliary (۶–۱۵٪)
شناسه‌ها
نام آیوپاک 2-(2-methyl-5-nitro-1H-imidazol-1-yl)ethanol
شمارهٔ سی‌ای‌اس	۴۴۳-۴۸-۱ Y
پاب‌کم CID	۴۱۷۳
دراگ‌بنک	DB00916 N
کم‌اسپایدر	۴۰۲۹ Y
UNII	140QMO216E
KEGG	D00409 N
ChEBI	CHEBI:۶۹۰۹ Y
ChEMBL	ChEMBL۱۳۷ N
NIAID ChemDB	۰۰۷۹۵۳
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID2020892
ECHA InfoCard	100.006.489
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی	C6H9N3O۳
جرم مولی	171.15 g/mol g·mol−1
نقطه ذوب	۱۵۹ تا[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته]
InChI InChI=1S/C6H9N3O3/c1-5-7-4-6(9(11)12)8(5)2-3-10/h4,10H,2-3H2,1H3 N Key:VAOCPAMSLUNLGC-UHFFFAOYSA-N N
NY (این چیست؟)  (صحت‌سنجی)

اثرات جانبی متداول مترونیدازول عبارت‌اند از حالت تهوع دشچشایی، بی‌اشتهایی و سردرد است.^[۱] بعضی اوقات، تشنج یا آلرژی به دارو ممکن است دیده شود. برخی بر این باورند که این دارو نباید در دوران اولیه بارداری مصرف شود، در حالی‌که دیگران معتقدند در مورد نیاز برای درمان تریکومونیازیس، ایمن است.^[۳] منابع بر سر ایمن بودن مصرف این دارو در زمان شیردهی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. البته در شیر ترشح و باعث تلخی شیر می‌شود و توصیه می‌شود با داروی دیگر جایگزین شود.^[۳][۴]

مترونیدازول در سال ۱۹۶۰ به‌صورت تجاری در فرانسه عرضه شد.^[۵] این دارو جزو فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت است، داروهایی که در سیستم سلامتی، به‌خاطر داشتن بالاترین میزان ایمنی و اثربخشی، شناخته می‌شوند.^[۶] این دارو در اغلب نقاط دنیا قابل تهیه است. قرص‌های مترونیدازول تقریباً ارزان قیمت هستند و هزینه تهیه آن‌ها میان ۰٫۰۱ تا ۰٫۱ دلار است.^[۷][۸] در ایالات متحده آمریکا، هزینه ۱۰ روز درمان با این دارو، برابر با ۲۶ دلار می‌شود. در سال ۲۰۱۷، این دارو، با بیش از ۱۲ میلیون نسخه تجویز، رتبه ۵۸ام در فهرست پرمصرف‌ترین داروهای تجویز شده در ایالات متحده آمریکا را کسب کرد.^[۹][۱۰]

موارد مصرف

درمان بیماری‌های ایجاد شده توسط باکتری‌ها: واژینوز باکتریال، بیماری‌های التهابی لگن (همراه با سایر آنتی بیوتیکها)، کولیت پسودوممبرانو (کولیت با غشای کاذب)، زخم پپتیک (برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری)، بیماری‌های ایجادشده به وسیلهٔ باکتری‌های بی هوازی.

درمان بیماری‌های ایجاد شده توسط پروتوزوآها: واژینیت (تریکوموناس واژینالیس)، عفونت‌های آمیبی، عفونت‌های ژیاردیایی.

سایر موارد استفاده: بیماری کرون، بیماری روزاسه (مصرف جلدی مترونیدازول)

مکانیسم اثر

مترونیدازول پس از جذب در سلول، تحت واکنش‌های درون سلولی احیا شده و به متابولیت‌های سمی تبدیل می‌گردد. متابولیت‌های مترونیدازول سبب آسیب دی-ان-آی DNA سلولی می‌شوند. از آنجا که واکنش‌های احیای مربوط به تولید این متابولیت‌ها تنها در سلول‌های بی‌هوازی خارش پوست^[۱۱] و خشکی دهان

موارد احتیاط

برخی مواردی که در حین مصرف این دارو باید مد نظر قرار گیرند:^{[نیازمند منبع]}

1. در صورت بارداری مصرف این دارو ممنوع است.
2. پیگیری وضعیت بالینی و آزمایشگاهی بیمار در صورتی که طول درمان از ۱۰ روز تجاوز کند، توصیه می‌شود.
3. در صورت بروز تحریک گوارشی، مترونیدازول را می‌توان با غذا مصرف کرد.
4. مترونیدازول تزریقی فقط باید به صورت انفوزیون آهسته وریدی مصرف شود؛ که در این صورت انفوزیون محلول‌ها یا سرم‌های دیگر باید قطع شود.
5. شستن دست‌ها قبل و بعد از استعمال واژینال دارو توصیه می‌شود. همچنین رعایت اصول بهداشتی برای جلوگیری از بروز مجدد عفونت ضروری است.
6. در صورت بروز حساسیت یا تحریک، مصرف دارو باید قطع شود.
7. در صورت مصرف شکل واژینال این دارو در درمان تریکوموناز، استفاده از کاندوم به منظور پیشگیری از بروز مجدد عفونت ضروری است. ممکن است به‌طور همزمان مردان نیز به مصرف این دارو نیاز داشته باشند.
8. در صورت بروز سر گیجه یا منگی با مصرف این دارو باید احتیاط نمود.
9. در طول مصرف شکل واژینال این دارو، به منظور پیشگیری از عفونت متقاطع، عفونت مجدد یا رقیق شدن دوز دارو، باید از مقاربت جنسی خودداری نمود.
10. در صورت وجود بیماری مزمن میگرن به علت تداخل شدید و خطرناک به هیچ عنوان مصرف نگردد

تداخل‌های دارویی

اثر وارفارین درصورت مصرف همزمان با این دارو ممکن است افزایش یابد. مترونیدازول متابولیسم فنی توئین را مهار می‌کنند و غلظت پلاسمایی این دارو را افزایش می‌دهند. فنوباربیتال، متابولیسم این دارو را افزایش و غلظت پلاسمایی آن را کاهش می‌دهد. مترونیدازول متابولیسم فلوئورواوراسیل را مهار می‌کند و احتمال مسمومیت با لیتیم با مصرف همزمان مترونیدازول گزارش شده‌است. واکنش شبه دی سولفیرام با مصرف همزمان مترونیدازول و فراورده‌های حاوی الکل ممکن است بروز کند. سایمتیدین نباید با مترونیدازول مصرف شود زیرا ممکن است باعث افزایش سطح مترونیدازول در بدن و افزایش عوارض جانبی شود.

واکنش شبه دی سولفیرام

مترونیدازول/الکل (تداخل X):

مصرف همزمان مترونیدازول و الکل به دلیل ریسک بالای ایجاد واکنش های شبه دی-سولفیرام کنترااندیکه است. واكنش دي سولفيرام، نخستين بار توسط دو پزشك دانماركي گزارش شد. اين دو، جهت عفونتي انگلي دي سولفيرام مصرف مي كردند و در يك مهماني مشروبات الكي مصرف كرده بودند. نام ديگر اين تداخل antabuse مي باشد. از جمله علائم واکنش شبه دی سولفیرام: کرامپ های شکمی، گرگرفتگی، تعریق، سردرد، تهوع، استفراغ، تنگی نفس، رنگ پریدگی، اسیدوز، وقایع قلبی-عروقی و حتی مرگ گزارش شده است. لذا از مصرف الکل (اتانول) و فرآورده های حاوی الکل (مانند الگزیرها) یا پروپیلن گلیکول در طول دوره درمان بامترونیدازول با اثر سیستمیک (اشکال خوراکی، حتي تزریقی و حتی واژینال) و حداقل تا ٣ روز پس از پایان درمان، جدا اجتناب شود. مکانیسم بروز این واکنش با مترونیدازول به درستی مشخص نیست. مكانيسم هاي ذكر شده عبارت از تجمع استالدئيد در بافت و يا خون و يا تجمع سروتونين در مغز مي باشد. البته درسال هاي اخير وجود اين تداخل با مترونيدازول و همچنين مكانيسم تجمع استالدئيد در خون زير سؤال رفته است.

مقدار مصرف

بزرگسالان: به عنوان ضد باکتری سیستمیک در عفونت‌های بی‌هوازی مقدار mg/kg 5/7 حداکثر تا یک گرم هر ۶ ساعت به مدت ۷ روز یا بیشتر مصرف می‌شود. در التهاب روده، ۵۰۰ میلیگرم چهار بار در روز، در کولیت ناشی از آنتی بیوتیک ۵۰۰ میلیگرم ۴–۳ بار در روز، در گاستریت وزخم دوازدهه ناشی از هلیکوباکتر پیلوری به عنوان درمان کمکی ۵۰۰ میلیگرم ۳ بار در روز به همراه سایر آنتی بیوتیک‌های خوراکی و درمان واژینوز باکتریایی، ۵۰۰ میلیگرم ۲ بار در روز برای ۷ روز مصرف می‌شود. به عنوان ضد تک یاخته در آمیبیازیس ۷۵۰–۵۰۰ میلیگرم ۳ بار در روز برای ۱۰–۷ روز، در بالانتیدیازیس ۷۵۰ میلیگرم ۳ بار در روز برای ۵ یا ۶ روز، در ژیاردیازیس ۲ گرم یکبار در روز برای ۳ روز یا ۲۵۰ میلیگرم ۳ بار در روز به مدت ۷–۵ و در درمان تریکومونازیس ۲ گرم به صورت مقدار واحد، یک گرم ۲ بار در روز به مدت یک روز یا ۲۵۰ میلیگرم ۳ بار د روز به مدت ۷ روز مصرف می‌شود. کودکان: به عنوان ضد باکتری در عفونت‌های بی‌هوازی mg/kg 5/7 هر ۶ ساعت یا mg/kg 10 هر ۸ ساعت مصرف می‌شود. به عنوان ضد تک یاخته در درمان آمیبیازیس mg/kg 7/16-6/11، سه بار در روز به مدت ۱۰ روز، در بالانتیدیازیس mg/kg 7/16-6/11 سه بار در روز به مدت ۵ روز، در ژیاردیازیس mg/kg 5 سه بار در روز به مدت ۷–۵ روز و در درمان تریکومونازیس mg/kg 5 سه بار در روز به مدت ۷ روز مصرف می‌شود.

تزریقی

بزرگسالان: به عنوان ضد باکتری سیستمیک در عفونت‌های بی‌هوازی ابتدا mg/kg 15 و سپس mg/kg 5/7 تا حداکثر یک گرم، هر ۶ ساعت به مدت ۷ روز یا بیشتر انفوزیون وریدی می‌شود. برای پیشگیری از عفونت در اعمال جراحی، mg/kg 15 یک ساعت قبل از شروع جراحی و mg/kg 5/76 و ۱۲ ساعت پس از مقدار اولیه، انفوزیون وریدی می‌شود. به عنوان ضد تک یاخته در درمان آمیبیازیس ۷۵۰–۵۰۰ میلیگرم هر ۸ ساعت به مدت ۱۰–۵ روز انفوزیون وریدی می‌شود.

کودکان: به عنوان ضد باکتری سیستمیک در عفونت‌های بی‌هوازی، در نوزادان نورس، mg/kg 15 به عنوان مقدار اولیه و سپس mg/kg 7-5 و ۱۲ ساعت، تا ۴۸ ساعت پس از مقدار اولیه، انفوزیون وریدی می‌شود. در نوزادان کامل، mg/kg 15 به عنوان مقدار شروع و سپس mg/kg 5/7 هر ۱۲ ساعت، تا ۲۴ ساعت پس از آن مقدار مصرف اولیه، انفوزیون وریدی می‌شود. در نوزادان با سن ۷ روز و بزرگتر، مقدار mg/kg 15 به عنوان مقدار شروع و سپس mg/kg 5/7 هر ۶ ساعت از راه انفوزیون وریدی مصرف می‌شود.

واژینال:در واژینوز باکتریایی یا تریکومونازیس، mg 500 هر شب به مدت ۱۰ یا ۱۲ روز متوالی از راه واژینال مصرف می‌شود.

مصرف مترونیدازول در دوران بارداری

مترونیدازول در دوران بارداری برای جنین مضر است و در صورتی که بارداری هستید و یا قصد حاملگی دارید، قبل از مصرف مترونیدازول با پزشک مشورت کنید. مصرف مترونیدازول در زمان حاملگی بستگی به شرایط شما و عفونت دارد. وجود عفونت در دوران بارداری برای جنین و مادر بسیار مضر است. اگر پزشک تشخیص دهد که فواید مصرف مترونیدازول در دوران بارداری برای درمان عفونت باکتریایی، بیشتر از عوارض آن است، این دارو را برای شما تجویز خواهد کرد. در زمان مصرف این دارو بهتر است مقدار زیادی آب مصرف کنید.

تحقیقات

در حال انجام است تا مترو نیدازول برای خواص ضد التهابی و ایمنی‌مدوله‌کننده‌اش مورد بررسی قرار گیرد. تحقیقات نشان داده‌اند که مترو نیدازول ممکن است تولید اشکال فعال اکسیژن (ROS) و اکسید نیتریک را توسط سلول‌های ایمنی فعال مانند ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها کاهش دهد. اعتقاد بر این است که خواص ایمنی‌مدوله‌کننده مترو نیدازول با توانایی آن در کاهش فعال‌سازی عامل هسته‌ای کاپا-بی (NF-κB) مرتبط است، عامل رونویسی که بیان سایتوکاین‌های پیش‌التهابی، از جمله شیموکین‌ها و مولکول‌های چسبندگی را تنظیم می‌کند. سایتوکاین‌ها پروتئین‌های کوچکی هستند که توسط سلول‌های ایمنی ترشح می‌شوند و نقش کلیدی در پاسخ ایمنی ایفا می‌کنند.^[۱۲] شیموکین‌ها نوعی سایتوکاین هستند که به عنوان جاذب شیمیایی عمل می‌کنند، به این معنی که آنها سلول‌های ایمنی را جذب کرده و آنان را به مکان‌های خاصی در بدن هدایت می‌کنند که به آنجا نیاز دارند.^[۱۳]

مترو نیدازول همچنین به عنوان یک داروی ضد التهابی بالقوه در درمان بیماری پریودنتال بررسی می‌شود.^[۱۴]

استفاده‌های دامپزشکی

مترو نیدازول برای درمان عفونت‌های ناشی از ژیاردیا در سگ‌ها، گربه‌ها و دیگر حیوانات خانگی استفاده می‌شود،^[۱۵] اما نمی‌تواند به‌طور مطمئن این عامل را ریشه‌کن کند و برای این هدف در سگ‌ها و گربه‌ها با فنبندازول جایگزین می‌شود.^[۱۶] همچنین برای درمان بیماری‌های التهابی مزمن روده، عفونت‌های گوارشی، بیماری‌های پریودنتال و عفونت‌های سیستمیک در گربه‌ها و سگ‌ها استفاده می‌شود.^[۱۷] استفاده دیگر رایج، درمان عفونت‌های کلستریدیایی سیستمیک و/یا گوارشی در اسب‌ها است. مترو نیدازول در اکواریمی برای درمان ماهی‌های زینتی و به عنوان یک داروی طیف وسیع برای درمان عفونت‌های باکتریایی و پروتوزوآ در خزندگان و دوزیستان استفاده می‌شود. به طور کلی، دامپزشکان می‌توانند از مترو نیدازول برای هر گونه عفونت بی‌هوازی که به آن حساس باشد استفاده کنند.^[۱۸]

میزان دوز مناسب مترو نیدازول به نوع حیوان، بیماری که درمان می‌شود و فرم خاص دارو بستگی دارد.

سنتز

۲-متیل‌ایمیدازول (۱) را می‌توان از طریق سنتز ایمیدازول دیباس–رادیشوفسکی تهیه کرد. یا از واکنش اتیلن‌دی‌آمین با استیک اسید و پس از آن با کلسیم اکسید، و در ادامه نیکل رینی، تهیه کرد. ۲-متیل‌ایمیدازول تهیه شده را نیتراته کرده تا به ۲-متیل-۴(۵)-نیتروایمیدازول (۲) برسیم. در انتها نیز از طریق آلکیل‌دار کردن به وسیله اتیلن اکسید یا ۲-کلرواتانول به مولکول نهایی مترونیدازول (۳) می‌رسیم:^{[۱۹][۲۰][۲۱]}

جستارهای وابسته

• تینیدازول
• سکنیدازول
• اورنیدازول
• آزانیدازول
• ساترانیدازول
• امپرازول

اشکال دارویی

Infusion: 500 mg/100 ml

Tablet: 250 mg

Suspension: 125 mg/5ml (as Benzoate)

Suppository: 500 mg

Vaginal Tablet: 500 mg

Vaginal Gel: 0.75%