شبکه برون سلولی[۱][۲] (به انگلیسی: extracellular matrix (ECM)) یا ماده زمینه‌ای، سازه‌ای جهت حفظ ساختار فیزیکی و شیمیایی پیرامون سلول‌هاست. این سازه از درشت‌مولکولها و مواد معدنی مانند کلاژن، آنزیم‌ها، گلیکوپروتئین‌ها و هیدروکسی آپاتیت‌ها ساخته شده‌است.[۳][۴][۵] همچنین فیبروبلاست‌ها در آن دیده می‌شوند.
اجزا
پرکننده‌های اصلی ماده زمینه‌ای گلیکوزآمینوگلیکان‌ها هستند؛ که از آن میان، مهم‌ترین گلیکان موجود در ماتریکس برون‌سلولی هیالورونان‌هایی مانند اسید هیالورونیک است (پلی‌ساکارید غیر پروتئوگلیکان). گلیکوزآمینوگلیکان‌ها در روند مورفوژنز و تمایز طبیعی سلول‌ها و بافت‌ها نقش دارند. پروتئوگلیکانها مانند هپاران سولفات، کندروایتین سولفات، کراتان سولفات هستند.
از چیبرهای پروتئینی این بافت‌مانه، می‌توان کلاژن، الاستین و گلیکو پروتئین فیبرونکتین را نام برد.
از دیگر پروتئین‌های بافت‌مانهٔ برون‌سلولی می‌توان به متالوپروتئیناز‌های بافت‌مانه که به نام آنزیم‌های بافت‌مانهٔ متالوپروتئیناز، (Matrix metalloproteinase ; MMP) شناخته می‌شوند، اشاره کرد. آنزیم‌های بافت‌مانهٔ متالوپروتئیناز، خانواده بزرگی از آنزیم‌های پروتئولیتیک هستند که در تجزیه ترکیبات گوناگون بافت‌مانهٔ برون‌سلولی نقش دارند. بافت‌مانه‌های متالوپروتئیناز، آنزیم‌های وابسته به کلسیم و روی هستند و در پیشرفت و گسترش بیماری‌های التهابی (آرتریت روماتوئید)، بیماری‌های قلبی عروقی و تومورهای سرطانی نقش دارند.
انواع
بر حسب نوع بافت، تفاوتهایی در ترکیب‌های بافت‌مانهٔ برون‌سلولی وجود دارد. برای نمونه بافت‌مانهٔ برون‌سلولی در غضروف در برگیرنده مادهٔ زمینه‌ای و رشته‌ها می‌باشد که از رشته‌های شرکت کننده در ساختمان آن بسته به نوع غضروف، کلاژن نوع I و II و رشته‌های الاستیک را می‌توان نام برد که مسئول استحکام غضروف هستند. در استخوان، حضور مواد استخوانی معدنی در بافت‌مانهٔ مایه شده‌است که استخوان بافتی سفت و محکم باشد و چگونگی ساختمان آن سبب گردید، که استخوان با کمترین وزن حداکثر استحکام را داشته باشد.
منابع
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
