عملیات سیاه

عملیات سیاه (به انگلیسی: Black operation) عملیات پنهانی یا عملیات مخفیانه است که یک سازمان دولتی، یگان نظامی، یا سازمان شبه‌نظامی انجام می‌دهد. این عملیات می‌تواند گروه‌ها یا شرکت‌های خصوصی را نیز در بر بگیرد. ویژگی‌های اصلی عملیات سیاه، پنهانی بودن و غیر قابل نسبت دادن آنها به سازمان‌های مجری آنها هستند.^[۱]

هواگرد داگلاس ای-۲۶ اینویدر که مانند نیروی هوایی کوبا رنگ شده بود تا نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در آوریل ۱۹۶۱ در عملیات خلیج خوک‌ها از آن برای پشتیبانی از تیپ ۲۵۰۶ استفاده کند.

ممکن است یک عملیات سیاه جداگانه، "عملیات کیف سیاه" نامیده شود.^[۱] این گزاره، در اصل برای ورود پنهانی یا مخفیانه به زیرساخت‌ها برای بدست آوردن اطلاعاتی استفاده می‌شد که در عملیات اطلاعات انسانی به کار می‌رود.^[۲] چنین عملیاتی را یگان های تکاوری یا عملیات ویژه، سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای گوناگون چون اداره تحقیقات فدرال^[۳]، آژانس اطلاعات مرکزی^[۴]، موساد، سرویس اطلاعات مخفی (با نام دیگر ام‌آی۶)، سازمان اطلاعات مخفی استرالیا، کومانف ، اداره کل نیروهای اطلاعاتی، شاخه تحقیقات و تحلیل، وزارت امنیت کشور چین، کاگ‌ب، سرویس امنیت فدرال روسیه، اداره کل امنیت خارجی اجرا می‌کنند.^[۲]

تفاوت اصلی بین عملیات سیاه و عملیاتی که تنها، پنهان است این است که عملیات سیاه، تا اندازه زیادی، حلیه‌گرانه است تا سازمان پشتیبان و افراد آنرا پنهان کند یا نهاد دیگری را مسئول آن نشان می‌دهد (عملیات "پرچم دروغین").^[۵][۶]

ریشه‌شناسی نام

"سیاه" گزاره کلی برای هر گونه کنش حکومتی پنهانی یا مخفیانه است. برای نمونه، در ایالات متحده آمریکا برخی کارهای سازمان‌های اطلاعاتی و نظامی، با "بودجه سیاه" تامین مالی می‌شوند و جزئیات آن و حتی گاهی کلیات آن از چشم مردم و بیشتر نمایندگان مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا پنهان می‌شود.^[۷][۸]

نمونه‌های درز کرده

• در مه ۲۰۰۷ ای‌بی‌سی نیوز و پس از آن، دیلی تلگراف گزارش کردند که رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا جرج دابلیو بوش به آژانس اطلاعات مرکزی اجازه پیشبرد "چندین عملیات سیاه" در ایران را داده تا از این راه نظام جمهوری اسلامی ایران را تغییر داده و در برنامه اتمی ایران خرابکاری کند.^[۹][۱۰] در ادامه از ای‌بی‌سی نیوز به خاطر این گزارش، انتقاد شد. در سال ۲۰۰۸ (میلادی) در هنگام رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۸) نامزد حزب جمهوری‌خواه (ایالات متحده آمریکا)، میت رامنی گفت که از اینکه ای‌بی‌سی نیوز کارهای مخفی آمریکا در ایران را گزارش کرده، شگفت‌زده شده است. اما ای‌بی‌سی گفت که ریاست‌جمهوری جرج دابلیو بوش درباره برنامه آنها برای پخش این گزارش می‌دانسته و مخالفتی با آن نداشته است.^[۱۱]
• در ژوئن ۲۰۰۷ آژانس اطلاعات مرکزی اطلاعات طبقه‌بندی‌شده‌ای – که به عنوان بخشی از اسناد بسیار محافظت‌شده به نام "جواهرات خانوادگی (آژانس اطلاعات مرکزی)" گردآوری شده بودند – را فاش کرد که جزئیات نظارت غیر قانونی درون کشوری، برنامه‌های ترور، آدم‌ربایی، و اجرا و نفوذ دیگر عمیات سیاهی که آژانس اطلاعات مرکزی، بین دهه ۱۹۵۰ (میلادی) و اوایل دهه ۱۹۷۰ (میلادی) انجام می‌داد آشکار می‌کرد. اداره‌کننده سازمان اطلاعات مرکزی، مایکل هیدن درباره از محرمانگی خارج کردن این اسناد گفت که "این، نگاه گذرایی به کار سازمان‌های اطلاعاتی گوناگون در طول زمان است."

در فرهنگ عمومی

بحث عملیات سیاه، ژانر محبوبی در ادبیات داستانی و فیلم‌های سینمای آمریکا است. هر دو ژانر فیلم‌های جاسوسی و ادبیات جاسوسی، دنباله‌های زیادی برای چند دهه داشته‌اند. نمونه آن فیلم‌های اینک آخرالزمان (۱۹۷۹) و سی دقیقه پس از نیمه‌شب (۲۰۱۲) و نویسندگانی چون جان لوکاره و تام کلنسی هستند.

عملیات سیاه، دستمایه اصلی بسیاری از بازی‌های ویدئویی بوده‌اند. نمونه آن ندای وظیفه: بلک اپس است که داستان آن در دهه ۱۹۶۰ (میلادی) می‌گذرد و کاربر باید در عملیات‌های سیاهی چون ترور فیدل کاسترو و کشتن سه هماورد شرکت کند.^[۱۲]

دیگر گونه‌های عملیات

• عملیات کیف سیاه
• عملیات استینگ
• عملیات مخفیانه
• عملیات پنهانی
• عملیات نظامی
• عملیات سری
• عملیات ویژه

جستارهای وابسته

• سایت سیاه
• بودجه سیاه
• پروژه سیاه

پانویس

1. Smith Jr., W. Thomas (2003). Encyclopedia of the Central Intelligence Agency. New York, NY: Facts on File, Inc. p. 31. ISBN 0-8160-4666-2.
2. "Tallinn government surveillance cameras reveal black bag operation". Intelnews. December 16, 2008. Retrieved 3 December 2012.
3. Rood, Justin (June 15, 2007). "FBI to Boost 'Black Bag' Search Ops". ABC News. Retrieved 3 December 2012.
4. "The CIA Code Thief Who Came in from the Cold". matthewald.com. Retrieved 3 December 2012.
5. Popular Electronics, Volume 6, Issue 2–6. Ziff-Davis Publishing Co., Inc. 1974, p. 267. "There are three classifications into which the intelligence community officially divides clandestine broadcast stations. A black operation is one in which there is a major element of deception."
6. Djang, Chu, From Loss to Renewal: A Tale of Life Experience at Ninety, Authors Choice Press, Lincoln, Nebraska, p. 54. "(A black operation was) an operation in which the sources of propaganda were disguised or mispresented in one way or another so as not to be attributed to the people who really engineered it."
7. "Dirty Secrets Of The "Black Budget"". Business Week. فوریه 27, 2006. Archived from the original on December 31, 2011. Retrieved June 12, 2012.
8. Shachtman, Noah (February 1, 2010). "Pentagon's Black Budget Tops $56 Billion". Wired. Retrieved June 12, 2012.
9. Ross, Brian; Esposito, Richard (May 22, 2007). "Bush Authorizes New Covert Action Against Iran". ABC News. Retrieved June 7, 2012.
10. Shipman, Tim (May 27, 2007). "Bush sanctions 'black ops' against Iran". The Telegraph. Retrieved June 7, 2012.
11. Montopoli, Brian (May 23, 2007). "ABC News Comes Under Fire For Iran Report". CBS News. Archived from the original on February 18, 2011. Retrieved January 26, 2014.
12. Tisdall, Simon (June 22, 2007). "CIA to release cold war 'black files'". The Guardian. Retrieved June 7, 2012.

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Black operation». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۹.