From Wikipedia, the free encyclopedia
عرب‌های خراسان[1] گروهی از اعراب مهاجر در منطقهٔ خراسان هستند که از نگاه تاریخی بیشتر در جنوب و مرکز استان‌های خراسان ساکن شده‌اند و به دو دستهٔ عرب‌های شمالی و عرب‌های جنوبی تقسیم می‌شوند. این افراد بازماندگان عرب‌های مهاجری هستند که در سده‌های اولیه اسلامی به ایران آمده‌اند. سخن وری به زبان عربی در آن منطقه گویای حضور آنان است. گروهی از عرب‌های خراسان عراقی‌های ایرانی الاصل (پیش از اشغال عراق) می‌باشند.[2] که توسط صدام حسین رئیس‌جمهور وقت عراق از عراق اخراج شدند.
 | |
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
استان خراسان رضوی، استان خراسان جنوبی، عرب‌خانهٔ بیرجند: سبزوار، حیرهٔ نیشابور (در گذشته) | |
| زبان‌ها | |
| زبان عربی (عربی خراسانی) و فارسی | |
| دین | |
| اکثریت:شیعه | |
در خصوص پیشینهٔ عرب‌های خراسان دو نظر وجود دارد:
در منابع تاریخی ذکر شده است که در سال ۵۲ هجری قمری زیاد بن ابی سفیان، ربیع بن زیاد حارثی را به سردرمداری امارت خراسان منصوب کرد و به همراه وی پنجاه هزار سپاهی را با خانواده‌هایشان روانهٔ خراسان کرد.[3]
حضور عرب‌ها به صورت اسکان گروهی حدود دویست سال قدمت دارد و بزرگ‌ترین اسکان عرب‌ها در منطقهٔ عربخانه بوده است که جمعیتی از عرب‌های دوام‌دار بوده‌اند و از جنوب ایران به این مناطق آمده بودند. عرب‌های مسلمان به دلخواه یا به اجبار در این ناحیه ساکن شدند.[3] برای مثال، در سال ۱۱۴۷ه.ق و در زمان حکومت نادرشاه افشار، طهماسب قلی خان جلایر سردار سپاه نادر، پس از سرکوب عرب‌های بنادر جنوبی ایران، باعث کوچ آنان از راه کرمان به خراسان شد. مؤلف نادرنامه می‌نویسد:
طهماسب خان جلایر، شیخ احمد مدنی و عده‌ای از سران دیگر طاغی بنادر را اعدام نموده و عدهٔ کثیری از عرب‌ها را به خراسان و استرآباد منتقل ساخت و سپس دژهای آنان را با خاک یکسان کرد.
بنابراین دو مقطع مهم در تاریخ استقرار عرب‌های خراسان وجود داشته است. یکی در دورهٔ خلفای اموی[3] و عباسی و دیگری در دورهٔ حکومت نادرشاه افشار. زمان حکومت نادرشاه در حقیقت دورهٔ تکوین قدرت و اقتدار عرب‌ها در خراسان است که شرح اقدامات و اعمال آن‌ها در بسیاری از منابع تاریخی به تفصیل، نگاشته شده است.
پس از فتح خراسان و مرکز آن ابرشهر (نیشابور) مهاجرت عرب‌ها از عراق، شام و حجاز به منطقهٔ خراسان آغاز شد. این امر تا پیش از حملهٔ غزها و مغولان ادامه داشت.
امروزه جمعیت بزرگی از عرب‌ها در خراسان مستقر می‌باشند.[4]
برخلاف شمال خراسان که تمامی عرب‌های ساکن در آن، طی دو یا سه سدهٔ اخیر و در اثر فشارهای سیاسی یا حوادث ناگوار طبیعی، در آن جا سکونت گزیده‌اند، بیشتر عرب‌های جنوب استان بازماندگان مهاجرینی هستند که در سده‌های اولیهٔ حکومت اسلامی به ناحیه آمده‌اند و با رشد جمعیت در طی زمان و اضافه شدن مهاجرین جدید، تعداد آن‌ها در ناحیه زیادتر شده است.[نیازمند منبع]
خاندان خُزیمه علم یا خاندان علم، حکمرانان عرب‌تباری بودند که قرن‌های متمادی، در منطقهٔ قهستان شرقی- بیرجند، قاینات، خوسف، نهبندان، سربیشه و سیستان حکمرانی می‌کردند. در میان بانفوذترین افراد این طایفه می‌توان از اسماعیل خان عرب خزیمه حاکم قاینات و سردار نادر شاه افشار، امیر علم خان اول حاکم قاینات و سیستان و سردار لشکر نادرشاه و مدعی پادشاهی پس از وی، امیر علم خان سوم حاکم قاینات و سیستان و ملقب به امیر تومان از طرف ناصرالدین شاه قاجار، امیر اسماعیل خان شوکت الملک اول حاکم قاینات، امیر محمد محتشم خان رئیس ایل عرب خزیمه و نوه امیر علم خان اول، امیر محمد ابراهیم خان علم شوکت الملک دوم حاکم قاینات و امیر اسدالله علم نخست‌وزیر و وزیر دربار نام برد.[8]
.jpg)
امروزه در هیچ جای خراسان جمعیت قابل مشاهدهٔ عرب بومی وجود ندارد و معاودان و مهاجرین عراقی نیز همانند سایر مردم لباس می‌پوشند. تنها جمعیت قابل ملاحظهٔ «عرب» مهاجران جنگ با عراق بودند که در شهرک شهید بهشتی نزدیک فرودگاه نظامی مشهد اسکان داشتند؛ و بیشتر زنان لباس بومی خود را حفظ کردند. جمعیت عربخانه در سال ۱۳۶۸ کمتر از دو هزار نفر بود که نیمی از آن‌ها مکرانی و سیستانی و فارس و نیمی هم عرب‌تبار بودند. مردم عربخانه لباس‌هایی شبیه به بلوچی و سیستانی می‌پوشند و هیچ سابقه‌ای از چفیهٔ عربی در کل منطقه وجود ندارد. (سفرنامهٔ گریگور)
قالی بافی در میان زنان بعضی قبایل عرب جنوب خراسان به شکل فرش و قالیچه بافی رواج دارد. این قالیچه‌ها در مناطق جنوبی خراسان (خراسان جنوبی) به صورت ذهنی بافت شده و در ابعاد کوچک تولید می‌شوند. زنان قالیباف عرب خراسانی نظیر سایر زنان عشایر ایران از دار زمینی زمینی استفاده می‌کنند که با شیوه چله‌کشی ترکی چله‌کشی شده است. این قالیچه‌ها دارای بافتی درشت و پرزهای بلند است و با دو پود ضخیم بافته می‌شوند. نخ چله و پود قالی از جنس پنبه و نخ پرز از جنس پشم می‌باشد که غالباً با رنگ‌های جوهری یا ترکیبی از رنگ‌های جوهری و گیاهی با استفاده از دندانه رنگرزی شده‌اند. مهم‌ترین طرح‌های رایج شامل لچک و ترنج، ترنج و ترنج و محرمات است. قالیچه‌های نمازی با تصاویر نمازگزاران، شتر، مسجد و درخت از طرح‌های مشهور اقوام عرب رمضانی می‌باشد.[9]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
