زبان کریمچاقی

کریمچاقی (кърымчах тыльы, Qrımçah tılyı؛ یا تاتاری یهودی-کریمه) یک زبان ترک‌تبار درخطر است که در شبه‌جزیره کریمه توسط مردم کریمچاق گویش می‌شود. کریمچاق‌ها یهودیان مهاجری بودند که از آسیا و اروپا در این منطقه گرد هم آمدند. زبان و فرهنگ آن‌ها شبیه به تاتارهای کریمه با تاثیرپذیری بسیار از عبری است.

کریمچاقی
кърымчах тыльы
زبان بومی در	شبه‌جزیره کریمه، اسرائیل، ترکیه
قومیت	۱٬۸۰۰ کریمچاق (۲۰۰۷)
شمار گویشوران	۲۰۰  (۲۰۰۷)[1]
تبار	ترکی ترکی متداول قبچاقی قبچاق–کومی کریمچاقی
سامانه نوشتاری	الفبای سیریلیک، خط لاتین، الفبای عبری
وضعیت رسمی
زبان اقلیت شناخته‌شده در	اوکراین[2]
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	jct
گلاتولوگ	krym1236[3]
زبان‌شناسی	part of 44-AAB-a

کریمچاقی همچون دیگر زبان‌های یهودی دارای وام‌واژگان عبری بسیاری است. این زبان تا پیش از دوره شوروی با الفبای عبری نوشته می‌شد. در دهه ۱۹۳۰ در زمان شوروی خط آن همچون تاتاری کریمه و کاراییم با گونه‌ای از لاتین جایگزین شد. امروزه این زبان با الفبای سیریلیک نوشته می‌شود.

کریمچاقی در سده اخیر با از بین رفتن ۷۰٪ از کریمچاق‌ها در هولوکاست رو به نابودی و در حال جایگزین شدن با روسی است.^[4] در مه ۱۹۴۴ کریمچاق‌ها همراه با تاتارهای کریمه به ازبکستان شوروی تبعید شدند و امروزه شماری از آن‌ها در این کشور نیز ساکنند.

امروزه کریمچاقی تقریباً منقرض شده‌است. مطابق سرشماری ۲۰۰۱ اوکراین، کمتر از ۷۸۵ کریمچاق در شبه‌جزیره کریمه مانده بودند. طبق یک برآورد، حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کریمچاق در جهان می‌زیند که بیشتر در اسرائیل، کریمه، روسیه و ایالات متحده آمریکا ساکنند و فقط ۵ تا ۷ نفر از آن‌ها گویشور بومی کریمچاقی هستند.

الفبا

در جدول‌های زیر، الفبای لاتین و سیریلیک کریمچاقی آمده‌است:^[5]

A a	B ʙ	C c	Ç ç	D d	E e	F f	G g
H h	I i	J j	Ь ь	K k	Q q	Ƣ ƣ	L l
M m	N n	N̡ n̡	O o	Ɵ ɵ	P p	R r	S s
Ş ş	T t	U u	Y y	V v	Z z	Ƶ ƶ

А а	Б б	В в	Г г	Гъ гъ	Д д	Е е	З з
И и	Й й	К к	Къ къ	Л л	М м	Н н	Нъ нъ
О о	Ӧ ӧ	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ӱ ӱ
Ф ф	Х х	Ч ч	Чъ чъ	Ш ш	Ы ы	Ь ь	Э э

متن نمونه

ترجمه کریمچاقی شعر «ابرها» از پوشکین

Булут къап-къара, сэн нэге давранайсынъ?

Нэге ачылгъан кӧклерде долашайсынъ?

Нэге къарартайсынъ ярых кӱнлерны?

Нэге йыгълатайсынъ частлы аваны?..

نویسه‌گردانی به لاتین

Bulut qap-qara, sän näge davranaysıñ?

Näge açılğan kӧklerde dolaşaysıñ?

Näge qarartaysıñ yarıh künlernı?

Näge yığlataysıñ çastlı avanı?..

ترجمه

آخرین ابر از طوفانی پراکنده

همچون پرواز در آسمان نیلگون، زیباترین

همچون به ارمغان آوردن سایه غم‌انگیز

و همچون شاد شدن روزی اندوه‌بار است.^[6]

جستارهای وابسته

• زبان کاراییم

منابع

1. کریمچاقی at اتنولوگ (18th ed., 2015)
2. "To which languages does the Charter apply?". European Charter for Regional or Minority Languages. Council of Europe. p. 3. Archived from the original on 2013-12-27. Retrieved 2014-04-03.
3. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Krymchak". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
4. Green, Warren (1984). "The Fate of the Crimean Jewish Communities: Ashkenazim, Krimchaks and Karaites". Jewish Social Studies. 46 (2): 169–176. ISSN 0021-6704.
5. Loewenthal, Rudolf (1951). "The Extinction of the Krimchaks in World War II". The American Slavic and East European Review. 10 (2): 130–136.
6. "Krymchak language, alphabet and pronunciation". www.omniglot.com. Retrieved 2017-05-01.