زبان‌های اوموتی

زبان‌های اوموتی گروهی از زبان‌های آفروآسیایی هم‌چسب و نواخت‌بر جنوب غربی اتیوپی هستند. این زبان‌ها حدود ۶٫۲ میلیون سخنگو دارند. برای نوشتن برخی از زبان‌های اوموتی از خط گعز و برای برخی دیگر از خط لاتین استفاده می‌شود. این گروه به‌طور کلی در خانواده زبان‌های آفروآسیایی دسته‌بندی می‌شود، اما در این مورد میان زبان‌شناسان اختلاف است.

اوموتی
پراکنش:	اتیوپی
تبار:	آفروآسیایی اوموتی
زیرگروه‌ها:	اوموتی شمالی اوموتی جنوبی
ایزو ۵–۶۳۹	omv
گلاتولوگ	None

پرسخنورترین زبان این خانواده وولایتا با حدود ۲ میلیون سخنور است.

زبان‌ها

زبان‌های اوموتی به دو شاخه شمالی و جنوبی اوموتی تقسیم می‌شوند. دسته‌بندی کلاسیک اوموتی به شرح زیر است:

• اوموتی جنوبی/آروئی (هامر-بانا، آری، دیمه، کارو)
• اوموتی شمالی/غیرآروئی
  • مائو
    • بامباسی
    • مائو غربی (هوزو، سزه، گانزا)
  • دیزوئی (دیزی، شکو، نایی)
  • گونگت–گیموجان
    • گونگا/کفوئی (بورو، آنفیلو، کافا، شکاچو)
    • گیموجان
      • یمسا
      • اومتو–گیمیرا
        • بنچ
        • چارا
        • زبان‌های اومتو

مقایسه واژگان

نمونه واژگان اساسی ۴۰ زبان اوموتی از بلاژک (۲۰۰۸):^[1]

زبان	چشم	گویش	دماغ	دندان	زبان	دهان	خون	استخوان	درخت	آب	خوردن	نام
باسکتو	af	waytsi	sints	ačči	B ɪnts'ɨrs	no·na	suuts	mεk'εts	B mɪts	B wa:tse	A moy-	B sumsa
دوکا	af	waytsi	si·nts	ačči	ɨrs'ɪns	no·na	su·ts	mik'әts	mittse	wa·tsi	m-	suntsa
ماله	’a:pi	waizi	sied‘i	’ači	’ɪndɪrsi	daŋka	sugutsi	mεgεtsi	mitsi	wa:tsi	mo-	sunsi
وولایتا	ayf-iya; A ayp'-iya	haytta	sir-iya	acca; A acc'a	int'arsa	doona	suutta; Ch maččamié	mek'etta	mitta	hatta	m-	sunta
کولو	ayp'-iya	haytsa	siid'-iya	acc'a	ins'arsa	doona	sutsa	mek'etsa	barzap'-iya	hatsa	m-	sutta
کانچا	ayp'e	hayts	sire	acc‘a	ins‘arsa	doona	suts	mek'etsa	mits	haats	m-	sunts
مالو	’áɸe	hʌ́je	síd'e	’áčʰә	’irɪ́nts	dɔ́nʌ	sútsʰ	mεk‘ɨ́ts‘	mɪ́ts	’átsә	m-	sʊns
گوفا	ayp'e	haytsa	siide	acc'a	intsarsa	doona	sutsa	mek'etta	mitsa	hatse	m-	suntsa
زالا	ayfe	(h)aytsa	sid'e	ačča	int'arsa	duna	tsutsa		mitsa	hatsa	maa-
گامو	ayp'e	haytsa	siire	acc'a	ins'arsa	doona	suuts	mek'ets	mitsa	hatse	m-	sunts
داچه	ayfe	hayts'e	siyd'e	acé	ɪntsεrs	duna	suts	mek'ets	šara	hatse	m-	sunts
دروزه	ayp'e	waye	sire	acc'a	ins'arsa	duuna	suts	mek'etsa	mits	haats	m-	sunts
اویدا	ápe, ayfe	B ha:ye	sid'e	’ač, pl. o·či	iláns	B do:na	suts	mεk'εts	mɪns'a	haytsi	mu’-	suntsu
زایسه	’áaɸε	waayέ	kuŋké	’acc'	ints'έrε	baadέ	súuts'	mεk'έεte	mits'a	wáats'i	m-	č'úuč'e
زرگولا	’a:ɸe	wai	kuŋki	’ac'e	’insәre	ha:’e	su:ts	nεkεtε	mintsa	wa:tse	m-	su:ns
گانجوله	’áaɸε	waašέ	kuŋkε	gaggo	ints'úrε	baadέ	súuts'	mεk'έtε	mits'i	waats'i	m-	ts'únts'i
گیدیچو	’áaɸε	waašέ	kuŋké	gaggo	ints'úrε	baadέ	súuts'i	mεk'εte	míts'i	wáats'i	m-	ts'únts'i
کاچاما	’áaɸε	uwaašέ	kuŋkέ	gaggo	ints'úrε	baadέ	súuts'ε	mέk‘έtee	mits'i	wáats'i	m-	ts'únts'i
کویرا	’áɸε	waayέ	siid'ε	gaggo	’únts'úrε	’áaša	súuts'	mεk‘έεte	míts'e; Ce akka	wáats'e	múuwa	súuntsi
چارا	á:pa	wó:ya	sínt'u	áč'a	’íns'ila	no:ná	sú:ta	mertá	mítsa	á:s'a	ḿ-na	sumá
بنچ	ap	(h)ay	sint'	gaš; san	eyts'	non	sut	mert	inč	so’	m’	sum
شه	af	ai	sint'	gaš	ets'	non	sut	mεrt	enc	so’	mma	sum
یمسا	aafa; kema	odo	siya	a’ya	terma	noono	anna	mega	i’o	aka	me	suna
بوورو	aawa	waaza	šint'a	gaša	albeera	noona	ts'atts'a	mak'әttsa	mitta	aatsa	maa-	šuutsa
آنفیلو	a:fo	wa:jo	ši:nto	ga:ššo	εrɪ:tso	nɔ:no	ts'antso	šaušo	mɪ:tso	yu:ro	m	ši:go
کافا	affo, aho	wammo; kendo	muddo	gašo	eč'iyo	nono; koko	dammo	šawušo	met'o	ač'o	mammo; č‘okko	šiggo
موچا	á·p̱o	wa·mmo	šit'ó	gášo	häč'awo	no·no	damo	ša·wúšo	mit'ó	à·č'o	ma̱·(hä)	šəgo
دیزی	ab-u	a:i	sin-u	ažu	yabɪl	εd-u	yεrm-u	us	wɪč	a:i	m-	sɪm-u
شاکو	á:b	a:y	B sɪnt'	á:č'u	érb	e:d	yärm	u:su	í:nču	á:y	m̥̀-	su:m
نایی	’a:f	B ha:y	si.n	B acu	B yalb	e:du	yarbm	’u:s	B incus	B hai	m-	su:m
مائو	á:fέ	wá:lέ	ší:nt'έ	à:ts'ὲ	ánts'ílὲ	pɔ́:nsὲ	hándέ	má:lt‘έ	’í:ntsὲ	hà:tsὲ	hà míjà	jè:škέ
سزه	a:b, á:wi	wέὲ	ší:nté	há:ts'έ, ha:nsì	jántsílὲ/ t'agál	wa:ndè	hámbìlὲ	bàk‘ílí	’innsì	há:ns'ì	má:mɔ́	nì:ší
هوزو	abbi	wεεra	šini	ats'i	S wìntə́lә	waandi	hambilε	bak‘ilε	S ’í:nti	haani	maa	iiši
دیمه	’afe, ’aɸe	k'a:me	nʊkʊ	F baŋgɪl; ɪts; kәsɪl	’ɨdәm	’afe; B ’app-	maχse; F dzumt	k‘oss; F k‘ʊs	’aχe; B ha:ɣo	naχe; B nә:ɣ-	’ɨčɨn	mɨze; F na:b
هامر	api, afi	k'a(:)m-	nuki	’ats'	’ad’ab	ap-	zum’i	le:fi	ak'-	noko	kʊm-	nam-
بانا	afi	k'ami	nuki	atsi	adʌb/adɪm	afa	zump'i	lεfi	ɑhaka/ha:k'a	noko	its-; kum-	na(a)bi
کارو	afi	k'ami	nuki	asi	attәp'	M ’apo	mәk'әs	lefi	aka	nuk'o	isidi
آری	afi	k'ami	nuki	atsi; B kasel geegi	adim	afa	zom’i	lεfi	ahaka	noɣa; B nɔk'ɔ	its-	nami
اوبامر	a·fi	ɣ/k'a·mi	nuki	atsi	admi	afa	mək'əs ~ -ɣ-	lεfí	aɣa	luk'a, luɣa	’its-	na·mi
گالیلا	a·fi	k'a·mi	nuki	ači	admi	afa	mәk'әs	lεfí	aɣa/aháɣa	lu·ɣa/lo·ɣa	ič-	la·mi

جستارهای وابسته

• زبان‌های اتیوپی

منابع

1. Blažek, Václav. 2008. A lexicostatistical comparison of Omotic languages. In Bengtson (ed.), 57–148.

پیوند به بیرون

• Is Omotic Afro-Asiatic? by Rolf Theil