شاعر، نویسنده، و تاریخ‌نگار ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
رضاقلیخان هدایت طبرستانی (زادهٔ ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ تهران [اصالتاً دیباجی از منطقه قدیم معروف به هزارجریب مازندران[1] که در تقسیمات فعلی جزء شهرستان دامغان در استان سمنان می باشد] – درگذشتهٔ ۸ تیر ۱۲۵۰ تهران)، ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سدهٔ سیزدهم هجری در ایران در دوران حکومت محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار بود.
امیرالشعرا، لَلِـه‌باشی، هدایتعلی رضاقلیخان هدایت | |
|---|---|
 رضاقلیخان هدایت طبرستانی | |
| زادهٔ | ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ خورشیدی تهران |
| درگذشت | اردیبهشت، خرداد ۱۲۵۰ یا ۸ تیر ۱۲۵۰ خورشیدی ایران، تهران |
| آرامگاه | ایران، خیابان استانبول |
| ملیت | ایرانی |
| دیگر نام‌ها | رضاقلیخان طبرستانی |
| والدین | آقا محمّد طاهر طبرستانی |
| پیشینه علمی | |
| شاخه(ها) | ادیب، محقّق، شاعر، تذکره‌نویس، سفیر، رئیس دارالفنون، تاریخ، عرفان و تصوف |
رضاقلیخان طبرستانی ملقب به لَلِه‌باشی در ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ در تهران متولد شد. پدرش آقا محمّد طاهر طبرستانی از اعیان قریهٔ چارده هزارجریب (که امروزه تبدیل به شهردیباج در شهرستان دامغان شده‌است)، از ملازمان جعفر قلی خان قاجار و در زمان آقامحمدخان خزانه‌دار بود و در دوران فتحعلی‌شاه نیز این شغل را ادامه داد. رضاقلی خان در شیراز به تحصیل دانش پرداخت. وی از ابتدای جوانی شعر می‌سرود و «چاکر» تخلّص می‌کرد، پس از چندی تخلص خود را به دلیل یک رؤیا به «هدایت» تغییر داد.[2][3] در سال ۱۲۴۵ قمری مورد توجه فتحعلی‌شاه قرارگرفت و به پاداش قصیده‌ای که در مدح شاه سروده بود لقبِ خانی و امیرالشعرایی گرفت. پس از فتحعلی‌شاه، به دربار محمدشاه راه یافت و با ماندن در تهران به تربیت شاهزاده عباس میرزای ثانی (ملک آرا)، فرزند محمدشاه مأمور شد و به واسطه این منصب به «لله باشی» شهرت یافت. پس از مرگ محمد شاه به دربار ناصرالدین‌شاه راه یافت و از طرف او به ریاست مدرسهٔ دارالفنون رسید. در سال ۱۲۶۷ قمری پس از پایان جنگ با ترکمانان ناحیهٔ سرخس، به دستور امیرکبیر به‌عنوان سفیر به خوارزم رفت. هدف مأموریت او که یک سال به طول انجامید، آگاهی‌یابی از اوضاع ماوراءالنهر از نظر سوق‌الجیشی، آزادی اسرای مسلمان و ممانعت از خرید و فروش آنان بود.
شیخ اسدالله ایزدگشسب گلپایگانی ملقّب به درویش ناصر علی (۱۳۲۵–۱۲۶۴. ش) در کتاب شمس التواریخ در شرح احوال رضاقلی خان هدایت آورده‌است: «امیرالشّعرا رضاقلی خان هدایت؛ در وصفش نشاطی گفته»:
| تا که شعر ایجاد شد آمد دو شاعر در وجود | امرءالقیس از عرب خانِ هدایت از عجم |
کتاب ریاض العارفین و مجمع الفصحا و اصول الفصول او در جمع شعرا و عرفاً حقّی عظیم دارد. ارادت خدمت مست‌علیشاه شیروانی داشته و کتاب فرهنگ انجمن آرای او در بیان لغت فارسی بی‌نظیر است و سه مجلّد روضةالصفای ناصری از اوست. تولدش در طهران نیمهٔ محرم الحرام ۱۲۱۵ بوده و درگذشتش به طهران ماه ربیع‌الاول سال ۱۲۸۸ این بیت از اوست:
| با چنین آهوی مشگین که تو داری با خویش | پنجه در پنجهٔ شیران نر انداخته‌ای |
و نیز از اوست:
| در توبهٔ من از می سعی عجبی دارید | من توبه نخواهم کرد از من طلبی دارید»[4] |
وی جد صادق هدایت می‌شد.[5]
| رضاقلیخان هدایت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جعفرقلی نیرالملک | علی‌قلی مخبرالدوله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سلیمان‌خان | رضاقلیخان نیرالملک | امیرلشگر کریم هدایت | هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک | دختر (نام؟) | مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه، نخست‌وزیر ایران | حسین‌قلی‌خان مخبرالدوله، وزیر پست و تلگراف | محمدقلی‌خان مخبرالملک، نمایندهٔ مجلس شورای ملی و وزیر دارایی | مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، اولین رئیس مجلس شورای ملی ایران | زیبنده خانم | جوادخان سعدالدوله، نخست‌وزیر ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زیورالملوک هدایت | غلامرضاخان مخبرالدوله | مصطفی‌قلی‌خان فهیم‌الدوله | حسن‌علی‌خان نصرالملک | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سرلشکر عیسی هدایت | محمود هدایت | صادق هدایت | اخترالملوک | محمدعلی دولتشاهی | اشرف‌الملوک | ابراهیم جلالی | انورالملوک | سپهبد حاجعلی رزم‌آرا، نخست‌وزیر ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهرانگیز دولتشاهی | بیژن جلالی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
