دیوان کیفر کارکنان دولت

دیوان کیفر کارکنان دولت شاخه‌ای از دادگستری ایران بود که به جرم‌های کارکنان دولت رسیدگی می‌کرد. این دیوان در ۱۳۰۷ ه‍.خ ایجاد شد و در ۱۳۳۱ توسط حکومت محمد مصدق منحل گردید. سپس‌تر در ۱۳۳۴، دوباره تشکیل شد و سرانجام نیز پس از انقلاب اسلامی از دستگاه قضایی ایران حذف گردید. این دیوان در آغاز «دیوان جزای عُمّال دولت» نامیده می‌شد.

صلاحیت دیوان کیفر کارکنان دولت

دیوان کیفر کارکنان دولت به سه دسته از جرایم رسیدگی می‌کرد:

• دستهٔ اول: کلیهٔ جرایم معاونان و مدیران کل وزارتخانه‌ها و معاونان نخست‌وزیر و رؤسای دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی علمی دیگر که از طرف دولت یا با کمک مستمر دولت اداره می‌شدند و استانداران و فرمانداران و رؤسای ادارات استان‌ها و شهرستان‌ها و شهرداران مراکز شهرستان‌ها و رؤسا و مدیران و اعضای هیأت مدیره و هیأت عامل شرکت‌ها و مؤسسات و مدیران سازمان‌ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و کفیل یا قائم‌مقام هر یک از مقامات مذکور و رؤسا و مستشاران و دادستان دیوان محاسبات و دارندگان پایه‌های قضایی که به سبب شغل و وظیفه مرتکب می‌شدند.
• دستهٔ دوم: جرایم اختلاس و تصرف غیرقانونی و ارتشا و کلاهبرداری و جرایم موضوع مادهٔ ۱۵۳ مکرر (مادهٔ ۵۹۹ قانون مجازات اسلامی) و مادهٔ ۱۵۷ قانون مجازات عمومی (مادهٔ ۶۰۳ قانون مجازات اسلامی) به سبب شغل و وظیفهٔ سایر کارکنان سازمان‌ها و مؤسسات مذکور در دستهٔ اول و کارمندان و شهرداری‌ها و شهرداران غیرمراکز شهرستان‌ها در صورتی که مبلغ رشوه از ۳۰٬۰۰۰ ریال بیشتر می‌بود و نیز کلیهٔ جرایم در حکم اختلاس یا تصرف غیرقانونی یا کلاهبرداری این اشخاص به همین نحو رسیدگی می‌شد.
• دستهٔ سوم: رشا در صورتی که مرتشی یکی از اشخاص مذکور در دستهٔ اول یا میزان رشوه بیشتر از ۵٬۰۰۰ ریال بود.

فهرست رئیسان کل دیوان کیفر کارکنان دولت

این افراد به ریاست کل دیوان کیفر کارکنان دولت رسیده اند^[1][2]:

• حسن فلسفی (شرف‌الملک) (۲۷ دی ۱۳۰۷–۱۱ فروردین ۱۳۰۸)
• علی‌اصغر زرین‌کفش (۱۲ فروردین ۱۳۰۸–۱۲ اسفند ۱۳۰۸)
• عبدالعلی لطفی^{[پانویس 1]} (۱ فروردین ۱۳۰۹–۲۹ اسفند ۱۳۱۲)
• جعفر جوان (۸ مهر ۱۳۱۳–۴ خرداد ۱۳۱۶)
• ضیاءالدین کیانوری^{[پانویس 2]} (۴ خرداد ۱۳۱۶–۲۳ مرداد ۱۳۲۰)
• حشمت‌الله قضائی^{[پانویس 3]} (۲۳ مرداد ۱۳۲۰–۴ خرداد ۱۳۲۱)
• علی‌اکبر موسوی‌زاده^{[پانویس 4]} (۴ خرداد ۱۳۲۱–۱۰ اسفند ۱۳۲۲)
• اسماعیل یکانی^{[پانویس 5]} (۱۴ اسفند ۱۳۲۲–۹ دی ۱۳۲۹)
• عبدالله معقول (۹ دی ۱۳۲۹–۴ دی ۱۳۳۰)
• امیرحسن حاجبی^{[پانویس 6]} (۲۵ دی ۱۳۳۰–۲۹ شهریور ۱۳۳۱)

در ۲۹ شهریور ۱۳۳۱ دیوان کیفر کارکنان دولت منحل می‌شود.

• دکتر باقر عاملی^{[پانویس 7]} (۲۰ خرداد ۱۳۳۴–۱۶ مهر ۱۳۳۵)
• جمال‌الدین سماوی (۱۶ مهر ۱۳۳۵–۳ مهر ۱۳۳۹)
• احمد فلاح رستگار^{[پانویس 8]} (۱۷ مهر ۱۳۳۹–۲۲ مهر ۱۳۴۹)
• سید محمد عریضی (۲۲ مهر ۱۳۴۹–؟)
• سید محمود هاشمی‌نژاد (؟–۱۳۵۷)

پانویس

1. شریف، رساله تمیزیه (4)، ۴۳–۴۶.
2. شریف، رساله تمیزیه (5)، ۷۱–۷۵.

1. سپس‌تر وزیر دادگستری کابینهٔ محمد مصدق شد.
2. فرزند شیخ فضل‌الله نوری
3. سپس‌تر دادستان کل کشور شد.
4. سپس‌تر در ۱۳۲۵ وزیر دادگستری کابینهٔ احمد قوام شد.
5. سپس‌تر رئیس دادگاه عالی انتظامی قضات شد.
6. سپس‌تر رئیس دادگاه عالی انتظامی قضات شد.
7. سپس‌تر وزیر دادگستری کابینه‌های حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا شد.
8. سپس‌تر دادستان کل کشور شد.

منابع

• محمدزاده، شهرام. «نگاهی به دیوان کیفر کارکنان دولت و صلاحیت دادگاه کیفری استان». پیام آموزش (۱۲). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۸.
• شریف، علی‌اصغر (۱۳۵۱). «رساله تمیزیه (4)». حقوق مردم (۲۸): ۴۳–۴۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۷.
• شریف، علی‌اصغر (۱۳۵۱). «رساله تمیزیه (5)». حقوق مردم (۲۹, ۳۰): ۷۱–۷۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۷.

پیوند به بیرون

• قانون تشکیل و طرز رسیدگی دیوان جزای عمال دولت
• قانون متمم قانون دیوان جزای عمال دولت
• لایحهٔ مربوط به تشکیل دیوان کیفر کارکنان دولت و طرز تعقیب مأمورین دولتی در محل خدمت
• قانون اصلاح قانون تشکیل دیوان کیفر و بعضی از مواد قانون مجازات عمومی و الحاق چهار ماده به قانون مجازات عمومی
• لایحهٔ قانونی تشکیل دادگاه‌های عمومی (انحلال دیوان کیفر کارکنان دولت)