دستگاه فعال‌کننده مشبک

دستگاه فعال‌کننده مشبک یا (به انگلیسی: Ascending reticular activating system) به اختصار ARAS، قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی است که ساختمانی پراکنده و شبکه مانند دارد و از رشته‌های ریز با تعداد فراوانی هسته تشکیل یافته‌است. این دستگاه بخشی از ساختار مشبک به حساب می‌آید و مسئول حالت بیداری پایدار است.

دستگاه فعال کننده مشبک
سیستم فعال کننده مشبک صعودی. که ساختار مشبک در مرکز آن مشخص شده‌است.[1]

کارکرد

تشکیلات مشبک از طریق ارتباط با بخش حرکتی سیستم عصبی بر فعالیت‌های ارادی و واکنش‌های بدن اثر مستقیم می‌گذارد. نیمکره‌های مخ و دستگاه فعال‌کننده مشبک در حفظ هوشیاری نقش دارند.^[2] قسمت بیشتری از دستگاه فعال‌کننده مشبک در ساقه مغز قرار دارد. اگر این دستگاه صدمه ببیند، براساس آسیب ایجاد شده منجربه درجاتی از اختلال هوشیاری می‌گردد. این شبکه کوچک از یاخته‌ها به طول حدود ده سانتی‌متر می‌باشد.^[3]

سیستم فعال کننده مشبک بدن را در حالت بیداری پایدار قرار می‌دهد.^[4] این بخش اطلاعات را از گیرنده‌های حسی با روش‌های مختلف دریافت می‌کند که از طریق مسیرهای اسپینورتیکولار و اعصاب جمجمه (عصب سه قلو، مسیرهای چند وجهی، عصب بویایی، عصب بینایی، عصب دهلیزی و مسیرهای تک وجهی) منتقل می‌شود.^[5]

فرایند تنظیم

این مسیرها به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق ستون میانی هسته‌های تشکیل شبکه (هسته‌های مغناطیسی و هسته‌های مشبک تگمنتوم پونتین) به تالاموس می‌رسند. سیستم فعال کننده شبکه ای از قسمت پشتی مغز میانی خلفی و پل مغزی شروع می‌شود، تا دی انسفالون ادامه می‌یابد و سپس به دو قسمت تقسیم می‌شود و به تالاموس و هیپوتالاموس می‌رسد و سپس به قشر مغز می‌ریزد.^[6] برآمدگی تالاموس تحت سلطه نورون‌های کولینرژیک است که از هسته تگمنتال پدانکولوپونتین پونز و مغز میانی (PPT) و هسته تگمنتال لاترودورسال پونز و هسته‌های مغز میانی (LDT) منشأ می‌گیرند. برجستگی هیپوتالاموس شامل نورون‌های نورآدرنرژیک لوکوس سرولئوس (LC) و نورون‌های سروتونرژیک هسته‌های رافه پشتی و میانی (DR) است که از هیپوتالاموس جانبی عبور کرده و به آکسون‌های هسته توبرو پستانی هیستامینرژیک (TMN) می‌رسند و با هم یک مسیری که به جلوی مغز، قشر مغز و هیپوکامپ گسترش می‌یابد.^[7] برانگیختگی قشری همچنین از نورون‌های دوپامینرژیک جسم سیاه (SN)، ناحیه تگمانتی شکمی (VTA) و ناحیه خاکستری دور قناتی (PAG) بهره می‌برد. تعداد کمتری از نورون‌های کولینرژیک پونز و مغز میانی، برجستگی‌هایی را به سمت جلوی مغز در امتداد مسیر شکمی ارسال می‌کنند و تالاموس را دور می‌زنند.^[8]

جستارهای وابسته

• ساقه مغز
• نشانگان قفل‌شدگی

منابع

1. Gray, Henry. "FIG. 701: Henry Gray (1825-1861). Anatomy of the Human Body. 1918". Bartleby.com. Archived from the original on 2018-04-21. Retrieved 2019-09-12.
2. Schwartz, Michael D.; Kilduff, Thomas S. (December 2015). "The Neurobiology of Sleep and Wakefulness". The Psychiatric Clinics of North America. 38 (4): 615–644. doi:10.1016/j.psc.2015.07.002. ISSN 1558-3147. PMC 4660253. PMID 26600100.
3. Iwańczuk, Waldemar; Guźniczak, Piotr (2015). "Neurophysiological foundations of sleep, arousal, awareness and consciousness phenomena. Part 1". Anaesthesiology Intensive Therapy. 47 (2): 162–167. doi:10.5603/AIT.2015.0015. ISSN 1731-2531. PMID 25940332.
4. Brudzynski, Stefan M. (July 2014). "The ascending mesolimbic cholinergic system--a specific division of the reticular activating system involved in the initiation of negative emotional states". Journal of molecular neuroscience: MN. 53 (3): 436–445. doi:10.1007/s12031-013-0179-1. ISSN 1559-1166. PMID 24272957.
5. Cherasse Y, Urade Y (November 2017). "Dietary Zinc Acts as a Sleep Modulator". International Journal of Molecular Sciences. 18 (11): 2334. doi:10.3390/ijms18112334. PMC 5713303. PMID 29113075. The regulation of sleep and wakefulness involves many regions and cellular subtypes in the brain. Indeed, the ascending arousal system promotes wakefulness through a network composed of the monaminergic neurons in the locus coeruleus (LC), histaminergic neurons in the tuberomammilary nucleus (TMN), glutamatergic neurons in the parabrachial nucleus (PB) ...
6. Fuller PM, Fuller P, Sherman D, Pedersen NP, Saper CB, Lu J (April 2011). "Reassessment of the structural basis of the ascending arousal system". The Journal of Comparative Neurology. 519 (5): 933–956. doi:10.1002/cne.22559. PMC 3119596. PMID 21280045.
7. Kinomura, S.; Larsson, J.; Gulyás, B.; Roland, P. E. (1996-01-26). "Activation by attention of the human reticular formation and thalamic intralaminar nuclei". Science (New York, N.Y.). 271 (5248): 512–515. doi:10.1126/science.271.5248.512. ISSN 0036-8075. PMID 8560267.
8. Svorad, D. (1957-01-25). "Reticular activating system of brain stem and animal hypnosis". Science (New York, N.Y.). 125 (3239): 156. doi:10.1126/science.125.3239.156. ISSN 0036-8075. PMID 13390978.

• * مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Reticular activating system». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ January ۲۰۱۴.