علم هیئت یا علم فلک، نجوم سنتی است که بیشتر به مطالعه حرکات و جایگاه اجرام فلکی می‌پردازد. علم هیئت در حکمت قدیم از شاخه حکمت نظری و ریاضیات است. ریاضیات در حکمت نظری مشتمل حساب، هندسه، هیئت و موسیقی می‌باشد. حکمت نظری شامل بر حکمت الهی، ریاضیات و طبیعیات می‌باشد. این علم در حکمت شامل ستاره‌شناسی استدلالی و برهانی می‌باشد.
این علم از نظر ابن خلدون اینگونه تعریف شده است: «علم هیئت، علمی است که از حرکات کواکب ثابته (و به چشم دیدنی) و کواکب متحرکه و متحیره (قمر، عطارد، زهره، مریخ، مشتری، زحل) بحث میکند و از روی این حرکات، و به طرق هندسی، بر اشکال و اوضاع افلاک استدلال میکنند و از فروع آن علم ازیاج یا دانش زیج‌هاست»[1]
علم هیئت دانشی قدیمی است که با نجوم کروی بیشترین اشتراک موضوعی دارد. تفاوت علم هیئت با نجوم کروی غالباً در اهداف علمی، اصطلاحات و شیوه‌های استدلال می‌باشد و در نتایج و موضوعات تا حدود زیادی همسان هستند.
علم یاد شده گرچه مدتی است رونق خود را در حوزه‌های علوم دینی از دست داده، ولی در سابق همیشه یکی از علوم رایج و رسمی حوزه‌ها بوده است و کتاب‌هایی به عنوان کتب درسی، در سه سطح بدایات و متوسطات و نهایات، در این فن تدریس می‌شدند که اهم آنها عبارتند از:
- تشریح الافلاک شیخ بهایی
- فارسی هیئت قوشچی
- شرح چغمینی قاضی زاده رومی
- اصول اقلیدس
- اکرمانالاووس
- اکر ثا و ذوسیوس
- شرح علامه خفری بر تذکره
- زیج بهادری
- مجسطی
10. گیهان شناخت از قطّان مروزی
در زمان معاصر کتاب دروس هیئت و دیگر رشته‌های ریاضی از حسن حسن‌زاده آملی مشهور می‌باشد.
- مباحث اجمالی علم هیئت:
- دایره عظیمه معدل‌النهار
- دایره عظیمه منطقةالبروج
- دایره عظیمه ماره به اقطاب اربعه
- دایره عظیمه میل
- دایره عظیمه عرض
- دایره عظیمه افق
- دایره عظیمه ارتفاع
- دایره نصف‌النهار
- دایره اول السموت
- دایره وسط سماء
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
