جنگ مالی

از ۱۶ ژانویه ۲۰۱۲، تعدادی از گروه‌های شورشی برای استقلال یا خودمختاری بیشتر در شمال مالی، در منطقه‌ای با نام ازواد، وارد درگیری با دولت مالی شدند. جنبش ملی آزادی برای ازواد، گروهی که برای تشکیل کشوری مستقل برای قوم طوارق شکل گرفته بود، تا آوریل ۲۰۱۲، آن منطقه را تحت کنترل خود درآورد.^[83]

جنگ مالی
بخشی از شورش اسلامگرایان در ساحل صحرا و جنگ علیه تروریسم
وضعیت نظامی در مالی (۲۰۲۴)
تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۲ – اکنون (۱۲ سال، ۹ ماه، ۲ هفته و ۶ روز) موقعیت مالی (با گسترش به الجزایر، بورکینافاسو و نیجر) نتایج در جریان شورش طوارق در ژانویه ۲۰۱۲ شروع به بیرون راندن نیروهای دولتی از شمال مالی کرد.[1] رئیس‌جمهور مالی آمادو تومانی توره در یک کودتا به رهبری آمادو سانوخو برکنار شد.[2] شمال مالی تا آوریل ۲۰۱۲ به‌طور کامل توسط شورشیان تصرف شد و «دولت مستقل ازواد» توسط جنبش ملی برای آزادی ازواد اعلام[3] و به‌طور مختصر توسط انصار دین حمایت شد.[4] گروه‌های اسلام‌گرا (انصار دین، القاعده در مغرب اسلامی[5] و جماعت توحید و جهاد در غرب آفریقا) شمال مالی را از کنترل حرکت ملی برای آزادی ازواد خارج و احکام اسلامی را در آنجا تحمیل می‌کنند. فرانسه و برخی از کشورهای آفریقایی در مالی مداخله می‌کنند و به ارتش مالی کمک می‌کنند تا بیشتر شمال مالی را دوباره تصرف کند. قرارداد صلح بین دولت و شورشیان طوارق در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۳ امضا شد.[6] معاهده صلح پس از آنکه سربازان مالی به روی تظاهرات کنندگان غیر مسلح آتش گشودند به پایان رسید.[7][8] آتش‌بس در ۲۰ فوریه ۲۰۱۵ بین دولت مالی و هماهنگی جنبش‌های ازواد امضا شد.[9] رهبران مالی خود مختاری را رد کرده‌اند اما مایل به در نظر گرفتن قدرت‌های محلی هستند. خروج نیروهای برخانه فرانسوی در سال ۲۰۲۲ درگیری در سطح پایین ادامه دارد.
طرف‌های درگیر
مالی  روسیه (از ۲۰۲۱)  فرانسه (2013–2022) حمایت: جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا  بنین[10]  بورکینافاسو[11]  کیپ ورد[12]  گامبیا[12]  غنا[13]  گینه[14]  گینه بیسائو[12]  ساحل عاج[14]  لیبریا[15]  نیجر[16]  نیجریه[17]  سیرالئون[18]  سنگال[17]  توگو[10] مأموریت تثبیت یکپارچه چندجانبه سازمان ملل متحد در مالی (۲۰۱۳–۲۰۲۳)  چاد[19]  بوروندی[20]  گابن[21]  آلمان (2017–2023)[22][23]  آفریقای جنوبی[24]  رواندا[24]  تانزانیا[24]  ترکیه[25][26]  اوگاندا[27]  چین[28]  سوئد[29]  استونی[30]  مصر[31]  بریتانیا[32]  پرتغال[33] حمایت: فهرست  آنگولا[34]  استرالیا[35]  بنگلادش[36]  بلژیک[37]  کانادا[38][39]  کومور[40]  جمهوری چک[41]  دانمارک[42][43]  اتحادیه اروپا[44][45]  آلمان[46][47]  مجارستان[48][49]  هند[50]  ایران[51][52]  جمهوری ایرلند[53]  ایتالیا[54]  ژاپن[55]  موریتانی  نامیبیا[56]  هلند[57]  کره شمالی[58]  رومانی[59]  اسپانیا[60][61]  ترکیه  امارات متحده عربی[62]  بریتانیا[63]  ایالات متحده آمریکا[64] مبارزان غیردولتی: گاندا ایزو جنبش عربی ازواد[65][66] جنبش نجات ازواد (از ۲۰۱۶) گروه دفاع شخصی ایمغاد طوارق و متحدان (طرفداران ژنرال آگ گامو) (۲۰۱۴–۲۰۲۳)[67] گروه واگنر (از ۲۰۲۱)[persian-alpha 1][68][69]	هماهنگی جنبش‌های ازواد[70] جنبش ملی برای آزادی ازواد شورای عالی وحدت ازواد جنبش عربی ازواد گروه دفاع شخصی ایمغاد طوارق و متحدان (طرفداران ال محمود) (از ۲۰۲۳)[71][persian-alpha 2][72]	القاعده و متحدان جماعت نصر الاسلام و المسلمین (از ۲۰۱۷) مرابطون (۲۰۱۳–۲۰۱۷) انصار دین (۲۰۱۲–۲۰۱۷)[73] القاعده در مغرب اسلامی (۲۰۱۲–۲۰۱۷) جنبش وحدت و جهاد در غرب آفریقا (۲۰۱۱–۲۰۱۳)[74][75] داوطلبان جهادگرای نیجریه (۲۰۱۲–۲۰۱۳) بوکو حرام (۲۰۱۲–۲۰۱۳)[76] انصارو (۲۰۱۲–۲۰۱۳)[76]  داعش داعش ساحل صحرا
فرماندهان و رهبران
آسیمی گویتا (از ۲۰۲۱) چوگل کوکالا مایگا (از ۲۰۲۱) سابق Amadou Toumani Touré Amadou Sanogo Dioncounda Traoré Ibrahim Boubacar Keïta Bah Ndaw Cissé Mariam Kaïdama Sidibé Cheick Modibo Diarra Django Sissoko Oumar Tatam Ly Moussa Mara Modibo Keita Abdoulaye Idrissa Maïga Soumeylou Boubèye Maïga Boubou Cissé Moctar Ouane Abdoulaye Maïga امانوئل مکرون François Hollande Élisabeth Borne Jean Castex Édouard Philippe Bernard Cazeneuve Manuel Valls Jean-Marc Ayrault احمد داووداغلو Binali Yıldırım Fuat Oktay آنگلا مرکل اولاف شولتس Frank Walter Steinmeier Boris Pistorius جامعه اقتصادی غرب آفریقا پاتریس تالون (از ۲۰۱۶) Thomas Boni Yayi Pascal Koupaki Lionel Zinsou ابراهیم ترائوره (از ۲۰۲۲) Paul-Henri Sandaogo Damiba Roch Marc Christian Kaboré Michel Kafando Chérif Sy Gilbert Diendéré Yacouba Isaac Zida Honoré Traoré Blaise Compaoré آپولینر یواخیم کیلم د تامبلا (از ۲۰۲۲) Albert Ouédraogo Lassina Zerbo Christophe Joseph Marie Dabiré Paul Kaba Thieba Luc-Adolphe Tiao خوزه ماریا نوس (از ۲۰۲۱) Jorge Carlos Fonseca یولیسز کوریا ای سیلوا (از ۲۰۱۶) آداما بارو (از ۲۰۱۷) Yahya Jammeh نانا آکوفو-آدودو (از ۲۰۱۷) John Mahama John Atta Mills † مامادی دومبویا (از ۲۰۲۱) Alpha Condé برنارد گومو (از ۲۰۲۲) Mohamed Béavogui Ibrahima Kassory Fofana Mamady Youla Mohamed Said Fofana اومارو سیسوکو امبالو (از ۲۰۲۰) José Mário Vaz Manuel Serifo Nhamadjo Mamadu Ture Kuruma Raimundo Pereira Malam Bacai Sanhá جرالدو مارتینز (از ۲۰۲۳) Nuno Gomes Nabiam Aristides Gomes Faustino Imbali Artur Silva Baciro Djá Carlos Correia Domingos Simões Pereira Rui Duarte de Barros Adiato Djaló Nandigna Carlos Gomes Júnior آلاسان واتارا (از ۲۰۱۲) پاتریک آشی (از ۲۰۲۱) Hamed Bakayoko † Amadou Gon Coulibaly † Daniel Kablan Duncan Jeannot Ahoussou-Kouadio جرج وه‌آ (از ۲۰۱۸) Ellen Johnson Sirleaf عبدالرحمان تشیانی (از ۲۰۲۳) Mohamed Bazoum Mahamadou Issoufou علی لمین زین (از ۲۰۲۳) Ouhoumoudou Mahamadou Brigi Rafini بولا تینوبو (از ۲۰۲۳) Muhammadu Buhari Goodluck Jonathan مکی سال (از ۲۰۱۲) Abdoulaye Wade آمادو با (از ۲۰۲۲) Mahammed Dionne Aminata Touré Abdoul Mbaye Souleymane Ndéné Ndiaye جولیوس مادا بیو (از ۲۰۱۸) Ernest Bai Koroma فاوره گناسینگبه (از ۲۰۱۲) ویکتوریه تومگاه دوگبه (از ۲۰۲۰) Komi Sélom Klassou Kwesi Ahoomey-Zunu Gilbert Houngbo برت کندرس Mohamed Lamine Ould Sidatt (NLFA) Housseine Khoulam (NLFA)[65] Yevgeny Prigozhin X	بلال اغ شریف Mahmoud Ag Aghaly Moussa Ag Acharatoumane Mohamed Ag Najem[77] Alghabass Ag Intalla[78]	ایاد اغ غالی مختار بلمختار † Abdelhamid Abou Zeid †[79][80] Abdelmalek Droukdel †[81] Ahmed al-Tilemsi †[75] Omar Ould Hamaha †[82] Ba Ag Moussa †
قوا
۶۰۰۰–۷۰۰۰ (قبل از جنگ: ۱۲۱۵۰~) ۳۰۰۰ ۲۰۰۰ ۱۲۰۰ ۱۰۰۰ ۷۳۳ ۶۵۰ ۵۰۰ ۵۰۰ ۵۰۰ ۵۰۰ ۴۵۰ ۳۹۵ ۳۰۰ ۲۵۰ (۲۰۱۷) ۱۴۴ ۱۲۰ ۵۰ ~۵۰ مجموع: ۲۳۵۶۴+ ۵۴۵ مأموریت آموزشی اتحادیه اروپا در مالی شامل کشورهای: ۲۰۷(فرمانده) ۸۳ ۵۹ ۴۰ ۳۳ ۳۱ ۲۰ ۱۴ ۱۴ ۱۰ ۱۰ ۸ ۷ ۴ ۴ ۳ ۲ ۲ ۲ ۱ ۱ ۱ ~۵۰۰ (جنبش عربی ازواد)	ازواد ۳۰۰۰	۱۲۰۰–۳۰۰۰ بوکو حرام: ۱۰۰ انصار دین: ۳۰۰
تلفات و خسارات
۱۶۴ کشته، ۴۰۰ اسیر مجموع:۱۰۰۰–۱۵۰۰+ کشته، اسیر یا فراری (آوریل ۲۰۱۲) ۸۵ کشته، ۱۹۷+ مجروح، ۱۲ اسیر (ژانویه ۲۰۱۳) ۳۸ کشته، ۷۴زخمی ۱۶ کشته ۲ کشته، چندین زخمی ۱ کشته (غیر متخاصم)، ۱ زخمی ۲۸ کشته ۴ کشته(۲ غیر متخاصم) ۴ کشته (همه غیر متخاصم) ۳ کشته ۳ کشته، ۱ زخمی ۲ کشته (غیر متخاصم)، ۲ زخمی ۱ کشته ۱ کشته، ۴ زخمی ۱ کشته ۱ کشته ۲ کشته ۲ کشته (غیر متخاصم)	ازواد ۶–۶۵ کشته (درگیری با ارتش مالی) ۲۶–۱۲۳ کشته (درگیری با گروهای اسلامگرا) ۶۰ اسیر ۱۷–۱۹ کشته(۲۰۱۳)	۱۱۵ کشته (درگیری با طوارق) ۶۲۵ کشته (مداخله فرانسه)
مهاجرت: ~۱۴۴۰۰۰ به خارج کشور ~۲۳۰۰۰۰+ آواره داخل کشور مجموعاً: ~۳۴۷۰۰۰۰

در ۲۲ مارس ۲۰۱۲، رئیس‌جمهور مالی آمادو تومانی توره، یک ماه پیش از انتخابات جدید، به دلیل عدم موفقیت در کنترل درگیری‌ها، با یک کودتا سرنگون شد. سربازان موتینیرز (mutineers) که خود را کمیته بازسازی دموکراسی و دولت نامیدند، قدرت را در دست گرفته و قانون اساسی مالی را به تعلیق درآوردند. به دلیل بی‌ثباتی پس از کودتا، ۳ عدد از بزرگ‌ترین شهرهای شمالی مالی -- کیدال، گائو و تیمبوکتو—در سه روز پیاپی توسط شورشیان تاراج شد. در ۵ آوریل ۲۰۱۲ پس از اشغال دونتزا، جبهه ملی آزادی برای ازواد اعلام نمود که به اهدافش رسیده است و دست از حملات نظامی برداشت. روز پس از آن دولت مستقل ازواد استقلال خود از مالی را اعلام نمود.

این گروه در ابتدا توسط گروه اسلام‌گرای انصار الدین حمایت شد. پس از آنکه ارتش مالی از ازواد رانده شد، گروه انصار الدین شروع به اجرای احکام اسلامی در آن منطقه نمود. این گروه‌ها در ابتدا سعی نمودند راهی برای آشتی در کشور جدید پیدا کنند. اما با نیافتن راه‌حل، از آن زمان جنبش ملی آزادی برای ازواد در حال نبرد با گروه انصار الدین و گروه اسلام‌گرای دیگری با نام جنبش توحید و جهاد در غرب آفریقا و گروه انشعابی القاعده در مغرب اسلامی است. در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۲ جنبش ملی آزادی برای ازواد، تمام کنترل خود بر شهرهای شمالی را از دست داد و کنترل آنها به دست گروه‌های اسلام‌گرا افتاد.

در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳، رئیس‌جمهور فرانسه، فرانسوا اولاند گفت که درخواستی رسمی از سوی دولت مالی برای کمک دریافت نموده است و به همین دلیل «ما با درخواست دولت مالی برای پشتیبانی آنها موافقت می‌کنیم».

منابع

1. "Communiqué N°14-04-04-2012 – Fin des Opérations Militaires". Mnlamov. Archived from the original on 16 June 2012. Retrieved 12 January 2013.
2. Hirsch, Afua (22 March 2012). "Mali rebels claim to have ousted regime in coup". The Guardian. London.
3. "Tuaregs claim 'independence' from Mali". Al Jazeera. 6 April 2012. Retrieved 6 April 2012.
4. "Mali Tuareg and Islamist rebels "agree on Sharia state"". BBC News. 26 May 2012. Archived from the original on 23 December 2012. Retrieved 27 May 2012.
5. Flood, Zoe (29 June 2012). "Trouble in Timbuktu as Islamists extend control". The Daily Telegraph. London. Retrieved 6 July 2012. Ansar Dine ordered the Tuareg MNLA group to leave the historical city of Timbuktu… backed by al-Qaeda's north African branch
6. "Mali and Tuareg rebels sign peace deal". BBC. 19 June 2013. Archived from the original on 21 March 2015.
7. "Mali's Tuareg fighters end ceasefire". Al-Jazeera. 30 November 2013. Retrieved 28 December 2013.
8. "Tuareg separatist group in Mali 'ends ceasefire'". BBC News. BBC. 29 November 2013. Archived from the original on 2 December 2013. Retrieved 28 December 2013.
9. "Mali signs UN ceasefire to end conflict with northern rebels". BBC News. 20 February 2015.
10. "Les djihadistes s'emparent d'une ville à 400 km de Bamako". France 24 (به فرانسوی). Retrieved 14 January 2013.
11. "Mali Update 5: Burkina Faso, Nigeria to send troops to Mali". EG: Ahram. Retrieved 13 January 2013.
12. "Int'l Support Mission for Mali to begin operations on Friday". APA. 18 ژانویه 2013. Archived from the original on 4 October 2013. Retrieved 28 January 2013.
13. "Ghana agrees to send troops to Mali". Ghana Business News. 14 January 2013. Retrieved 18 January 2013.
14. "Mali conflict: West African troops to arrive 'in days'". BBC. 15 January 2013. Retrieved 15 January 2013.
15. "Ellen: Liberia Will Send Troops to Mali for Peace Mission". Heritage Newspaper Liberia. Archived from the original on 21 February 2013. Retrieved 28 January 2013.
16. Irish, John (12 January 2013). "Niger says sending 500 soldiers to Mali operation". Reuters. Retrieved 13 January 2013.
17. Felix, Bate (11 January 2013). "Mali says Nigeria, Senegal, France providing help". Reuters. Retrieved 13 January 2013.
18. "Aid Pledged to Mali as More Troops Deploy". Wall Street Journal. 17 January 2013. Retrieved 18 January 2013.
19. "Chad to send 2000 soldiers to Mali". Courier Mail. 17 January 2013. Retrieved 18 January 2013.
20. "AU to hold donor conference on Mali intervention". Africa Review. 18 January 2013. Archived from the original on 31 March 2020. Retrieved 18 January 2013.
21. "WPR Article | Global Insider: Despite Early Successes, France's Mali Challenge is Long-Term". Worldpoliticsreview.com. 8 March 2004. Retrieved 28 January 2013.
22. "Bundeswehr in Mali: dangerous, but necessary?". DW. 29 January 2017. Retrieved 26 July 2017.
23. "German military mission to Mali suspended". DW. 8 December 2023. Retrieved 30 October 2023.
24. "Five more African countries pledge to send troops into Mali: Nigerian minister". NZweek. Retrieved 28 January 2013.
25. "Turkey extends troops deployment in Mali, CAR". Yeni Safak. 9 October 2019. Retrieved 30 July 2023.
26. "Turkey extends its military presence in Africa". Atalayar. 22 October 2021. Retrieved 30 July 2023.
27. "Forces capture Gao rebel stronghold – World News". TVNZ. Archived from the original on 27 January 2013. Retrieved 28 January 2013.
28. "Chinese army soldiers conduct first mission as peacekeepers in Mali 1612131 – Army Recognition". Armyrecognition.com. 16 December 2013. Archived from the original on 12 May 2021. Retrieved 2014-02-11.
29. "MINUSMA – MALI". Swedish Armed Forces. Archived from the original on 12 October 2017. Retrieved 18 May 2017.
30. "Estonian government approves sending 50 troops to French-led Mali mission". err.ee. 22 March 2018.
31. "Two Egyptian UN Peacekeepers Killed In Attack on Convoy in Mali West Africa". 15 June 2020.
32. "300 British troops deploy to Mali on UN Peacekeeping Mission". UK Government – Ministry of Defence. 3 December 2020. Retrieved 19 January 2021.
33. "300 British troops deploy to Mali on UN Peacekeeping Mission". More than 200 Portuguese troops deployed on UN peacekeeping mission to Central African Republic. Algarve Daily News, 2019
34. "Angola: Country Makes Progress in Implementing Vienna Declaration". allAfrica.com. 28 February 2013. Retrieved 6 March 2013.
35. Metherell, Lexi (30 January 2013). "Australia Tips 10 million in to Mali Effort". ABC News. Retrieved 7 February 2013.
36. "World's most dangerous peacekeeping mission". bbc.com. 20 November 2015. Retrieved 26 July 2017.
37. "Regering keurt steun aan militaire interventie in Mali goed (Belgium sends transport planes, helicopters and military personnel)". De Standaard (به هلندی). 15 January 2012. Retrieved 18 January 2013.
38. "Canada sending C-17 transport plane to help allies in Mali". cbcnews.ca. 14 January 2013. Retrieved 14 January 2013.
39. "Canadian special forces on the ground in Mali". National Post. 28 January 2013. Retrieved 28 January 2013.
40. "Mali: Comoros backs military intervention in Mali". Afriquejet.com. 21 January 2013. Archived from the original on 24 January 2013. Retrieved 28 January 2013.
41. "Czech government approved sending troops to Mali". aktuálně.cz. 6 February 2013. Retrieved 6 February 2013.
42. "Danmark sender transportfly ind i kampene i Mali (Denmark confirms sending transport planes to Mali skirmish)". Politiken. 14 ژانویه 2012. Archived from the original on 15 January 2013. Retrieved 18 January 2013.
43. Denmark Confirms Sending Transport Planes to Mali Skirmish بایگانی‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. Politiken, 2013.
44. "EU dilemma over Malian armed forces training". Euronews. 14 January 2013. Archived from the original on 19 January 2013.
45. "Mali Crisis: EU troops begin training mission". BBC News. 2 April 2013. Archived from the original on 2 April 2013.
46. "Germany pledges two transport planes for Mali". Agence France-Presse. 16 January 2013. Archived from the original on 1 February 2013. Retrieved 18 January 2013.
47. Germany pledges third transport plane, 20 m dollars for Mali The Guardian, Tuesday 29 January 2013
48. "Magyarország tíz kiképzővel járul hozzá a misszióhoz" (به مجاری). kormany.hu. 14 February 2013. Archived from the original on 29 July 2013.
49. "Defense Minister says Hungary seeking involvement in Mali conflict". politics.hu. 14 فوریه 2013. Archived from the original on 14 July 2014.
50. "India pledges $100m for Mali reconstruction". The Times of India. 5 February 2013. Archived from the original on 4 October 2013. Retrieved 6 February 2013.
51. "Iran may supply Mali with weapons, impacting West Africa and Sahel". 31 May 2023.
52. "Iran Offers Military Help to Mali in Fight against Terrorism - Politics news".
53. "Irish and British join forces in Mali mission". The Irish Times. January 1970. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 13 January 2013.
54. Squires, Nick (16 January 2013). "Mali: Italy to offer France logistical support". The Telegraph. London. Retrieved 18 January 2013.
55. "Japan Offers New Aid to Mali, Sahel Region". Voice of America. 29 January 2013. Retrieved 6 March 2013.
56. "Hilfe für Mali zugesagt". Az.com.na. 31 January 2013. Archived from the original on 8 June 2016. Retrieved 6 March 2013.
57. "Nederlands transport voor Franse missie Mali". Nieuws.nl. 17 January 2013. Archived from the original on 19 January 2013. Retrieved 19 January 2013.
58. https://solacebase.com/north-korea-to-build-munition-factory-in-bamako/#google_vignette
59. "Militari români, trimiși în misiunea din Mali" (به رومانیایی). Yahoo! România. 6 February 2013. Archived from the original on 11 February 2013.
60. España confirma que intervendrá en Malí. Cuartopoder, 2013.
61. Spain provides a transport plane. بایگانی‌شده در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine. ABC, 2013.
62. "Mali aid offers pour in; Army chief sets sights on Timbuktu". Rappler.com. 23 January 2013. Retrieved 28 January 2013.
63. "UK troops to assist Mali operation to halt rebel advance". BBC. 14 February 2013. Retrieved 14 January 2013.
64. "US provide French air transport in Mali". US to provide French air transport in Mali. Al Jazeera. Retrieved 19 January 2013.
65. Par Europe1.fr avec AFP (8 April 2012). "Mali: nouveau groupe armé créé dans le Nord". Europe1.fr. Retrieved 9 April 2012.
66. Felix, Bate; Diarra, Adama (10 April 2012), "New north Mali Arab force seeks to "defend" Timbuktu", Reuters, archived from the original on 15 June 2012
68. France, U.K., Partners Say Russia-Backed Wagner Deployed in Mali
    Mali: West condemns Russian mercenaries 'deployment'
69. "Russian mercenaries in Mali: Photos show Wagner operatives in Segou". France 24. 11 January 2022.
70. "Mali's Azawad movements unite in a bid to pressure the ruling junta". Africanews (به انگلیسی). 9 February 2023. Retrieved 2023-04-13.
71. "Tuaregs from Northern Mali call for the 'fall of the junta'". 20 September 2023.
72. "Tuaregs from Northern Mali call for the 'fall of the junta'". RFI (به انگلیسی). 2023-09-20. Retrieved 2023-09-25.
73. "Gunfire breaks out as Tuareg rebels enter northern Mali city". montrealgazette.com. 31 March 2012. Retrieved 1 April 2012.^{[پیوند مرده]}
74. "Tuareg-jihadists alliance: Qaeda conquers more than half of Mali". middle-east-online.com. 4 April 2012. Archived from the original on 9 November 2013. Retrieved 6 April 2012.
75. "Islamist group claims responsibility for Mali attack that killed 5". reuters.com. 7 March 2015. Retrieved 7 March 2015.
76. Comolli (2015), pp. 28, 103, 171.
77. MISNA (20 January 2012). "Mali: Fighting In North; The New Touareg War". Eurasia Review. Retrieved 7 March 2012.
78. Ediciones El País (30 January 2013). "El Ejército francés se detiene ante Kidal, el feudo de la minoría tuareg de Malí". EL PAÍS. Retrieved 17 December 2014.
79. "France confirms death of Islamist commander Abou Zeid". bbc.com. 23 March 2013. Retrieved 23 March 2013.
80. "L'Elysée et l'armée française ne confirment pas la mort d'Abou Zeid". lemonde.fr. 28 February 2013. Retrieved 1 March 2013.
81. "Al-Qaeda chief in north Africa Abdelmalek Droukdel killed – France". BBC News Online. 5 June 2020. Retrieved 6 June 2020.
82. "French air strikes kill wanted Islamist militant 'Red Beard' in Mali". reuters.com. 14 March 2014. Retrieved 14 March 2014.
83. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Northern Mali conflict». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳.

1. The participation of the Wagner Group, a Russian private military company, has been denied by both Russia and Mali, which insist Russia is only sending military advisors.
2. Faction affiliated with the CSP-PSD