جغرافیای اجتماعی (به انگلیسی:Social geography) شاخه ای از جغرافیای انسانی است که به روابط بین جامعه و فضا علاقه‌مند است و بیشترین ارتباط را با نظریه اجتماعی به‌طور عام و جامعه‌شناسی به‌طور خاص دارد و به رابطه پدیده‌های اجتماعی و اجزای فضایی آن می‌پردازد. اگرچه خود این اصطلاح بیش از ۱۰۰ سال سنت دارد،[1] دربارهٔ محتوای صریح آن اتفاق نظر وجود ندارد.[2] در سال ۱۹۶۸ میلادی، آن بوتیمر[یادداشت 1] خاطرنشان کرد که «به استثنای برخی استثناهای قابل توجه، (...) جغرافیای اجتماعی را می‌توان حوزه ای در نظر گرفت که توسط تعدادی از دانش پژوهان ایجاد و پرورش یافته‌است تا یک سنت آکادمیک که در مدارس خاص ایجاد شده باشد.»[3] از آن زمان تا به حال و علی‌رغم برخی فراخوان‌ها و درخواست‌ها[4] برای ایجاد نوعی هم‌گرایی با محوریت بحث ساختار و عاملیت،[5] تنوع روش‌شناختی، نظری و موضوعی جغرافیای اجتماعی بیش از پیش گسترش یافته و به تعاریف متعددی از جغرافیای اجتماعی[6] در محققان معاصر منجر شده‌است.[7] با این حال، همان‌طور که بنو ورلن[یادداشت 2] بیان می‌کند،[8] این برداشت‌های متفاوت چیزی نیست جز پاسخ‌های متفاوت به دو (مجموعه) سؤال یکسان، که به ساختار فضایی جامعه از یک سو، و به بیان فضایی فرآیندهای اجتماعی از سوی دیگر اشاره دارد.[9][یادداشت 3]
مفاهیم مختلف جغرافیای اجتماعی نیز با سایر زیر شاخه‌های جغرافیا و تا حدی جامعه‌شناسی همپوشانی داشته‌است. هنگامی که این واژه در طول دهه ۱۹۶۰ میلادی در سنت انگلیسی-آمریکایی ظهور کرد، اساساً به عنوان مترادفی برای جستجوی الگوها در توزیع گروه‌های اجتماعی به کار رفت، بنابراین جغرافیای اجتماعی ارتباط نزدیکی با جغرافیای شهری و جامعه‌شناسی شهری داشت.[10] در دهه ۱۹۷۰ میلادی، تمرکز بحث در جغرافیای انسانی آمریکا بر فرآیندهای اقتصادی سیاسی بود (اگرچه تعداد قابل توجهی از گزارشات[11] برای دیدگاه پدیدارشناسانه در مورد جغرافیای اجتماعی وجود داشت)،[12] در حالی که در دهه ۱۹۹۰ میلادی، تفکر جغرافیایی به شدت تحت تأثیر «چرخش فرهنگی» قرار گرفت. همان‌طور که نیل اسمیت[یادداشت 4] اشاره می‌کند، هر دو بار، این رویکردها «ادعای اقتدار بر اجتماع» را داشتند.[13] در سنت آمریکایی، مفهوم جغرافیای فرهنگی تاریخچه بسیار برجسته‌تری نسبت به جغرافیای اجتماعی دارد و حوزه‌های تحقیقاتی را در بر می‌گیرد که در جای دیگر ممکن است به عنوان «اجتماعی» مفهوم‌سازی می‌شوند.[14] در مقابل، در برخی از سنت‌های اروپای قاره‌ای، جغرافیای اجتماعی رویکردی به جغرافیای انسانی تلقی می‌شود و هنوز هم به جای یک رشته فرعی،[15] یا حتی به‌طور کلی با جغرافیای انسانی یکسان است.[16]
طرح کلی این سؤالات اساساً هدفی دیالکتیکی دارد. (ر.ک. Jackson, Peter (2003): Introduction: The Social in Question. In: Anderson, Kay et al. (eds.) (2003): Handbook of Cultural Geography. London et al. (Sage): 37-
Dunbar, Gary S. (1977): Some Early Occurrences of the Term "Social Geography". Scottish Geographical Journal 93 (1): 15-20.
Smith, Susan J. et al. (2010): Introduction: Situating Social Geographies. In: Smith, Susan J. et al. (eds.): The Sage Handbook of Social Geographies. London (Sage): 1-39 [5-7].
Buttimer, Anne (1968): Social geography. In: Sills, David (ed.): International Encyclopedia of the Social Sciences. New York (MacMillan): 134-145 [134].
Peter Jackson (1983): Social geography: Convergence and Compromise. Progress in Human Geography 7 (1): 116-121.
Gregory, Derek (1981): Human Agency and Human Geography. Transactions of the Institute of British Geographers 6 (1): 1-18.
Eyles, John (1986): Introduction: Diffusion and Convergence? In: Eyles, John (ed.): Social Geography in International perspective. Barnes & Noble: 1-12 [4-5].
Smith, Susan J. et al. (2010): 3.
Werlen, Benno (2008): Sozialgeographie: Eine Einführung (3. ed.). Bern et al. (Haupt). [11] (به آلمانی)
Jackson, Peter (1987): The Idea of 'Race' and the Geography of Racism. In: Jackson, Peter (ed.): Race and Racism: Essays in Social geography. London (Allen & Unwin): 3-18 [14].
Johnston, Ron (1987): Theory and Methodology in Social Geography. In: Pacione, Michael (ed.): Social Geography: Progress and Prospect. London (Croom Helm): 1-30 [3-4].
Ley, David (1977): Social Geography and the Taken-for-granted-World. Transactions of the Institute of British Geographers 2 (4): 498-512.
Jackson, Peter (1981): Phenomenology and Social Geography. Area 13 (4): 299-305.
Smith, Neil (2000): Socializing Culture, Radicalizing the Social. Social & Cultural Geography 1 (1): 25-28 [25].
Del Casino Jr. , Vincent J. and Sallie A. Marston (2006): Social Geography in the United States: Everywhere and Nowhere. Social & Cultural Geography 7 (6): 995-1006 [995-996].
for the German-language geography, see Bartels, Dietrich and Thomas K. Peucker (1969): Annals Commentary: German Social Geography, Again. Annals of the Association of American Geographers 59 (3): 596-598.
for the Dutch-language geography, see Cools, R.H.A. (1943): De ontwikkeling der sociale geografie in Nederland. Sociaal-geographische Mededeelingen 2 (3): 130-153. (به هلندی) Cited by: Thomale, Eckhard (1972): Sozialgeographie: Eine disziplingeschichtliche Untersuchung zur Entwicklung der Anthropogeographie. Marburg. [110] (به آلمانی)
کتاب‌های درسی
- Jackson, Peter and Susan J. Smith (1984): Exploring Social Geography. Boston, London (Allen & Unwin). 239 p.
- Smith, Susan J. et al. (eds.) (2010): The Sage Handbook of Social Geographies. London (Sage). 614 p.
- Valentine, Gill (2001): Social Geographies: Space and Society. New York (Prentice Hall). 400 p.
- Werlen, Benno (2008): Sozialgeographie: Eine Einführung (3. ed.). Bern et al. (Haupt). 400 p. (به آلمانی)
- Newcastle Social Geographies Collective (2021) Social Geographies: an introduction. Rowman and Littlefield International.
دیگر آثار
- Gregory, Derek and John Urry (eds.) (1985): Social Relations and Spatial Structures. Basingstoke et al. (MacMillan). 440 p.
- Gregory, Derek (1994): Geographical Imaginations. Cambridge, MA (Blackwell). 442 p.
- Hampl, Martin (2000): Reality, Society and Geographical/Environmental Organization: Searching for an Integrated Order. Prague (Faculty of Science, Charles University in Prague). 112 p.
- Werlen, Benno (1993): Society, Action and Space: An Alternative Human Geography. London, New York (Routledge). 249 p.
