تروتسکیسم

تروتسکیسم یا تروتئیسم (به انگلیسی: Trotskyism)، برداشتی از نظریه مارکسیسم از دیدگاه لئون تروتسکی است.^[۱]

شاخه‌ای از مارکسیسم بر مبنای آرای لئون تروتسکی (۱۹۴۰–۱۸۷۹) است. تروتسکی، بجز نظریهٔ «انقلاب پیوسته»، نوآوری خاصی در مارکسیسم ارائه نکرد. نظریهٔ او در باب تفسیر انقلابی از مارکسیسم نیز در اساس همان تفسیر ولادیمیر لنین است. تروتسکیسم با برداشتی که از شرایط انقلابی و رسالت انقلاب بلشویک‌ها داشت در برابر استالینیسم قرار گرفت. تروتسکی بر آن بود که روسیه باید به یک پایگاه انقلاب کمونیستی در جهان تبدیل شود و موج انقلاب از روسیه بی‌امان به سراسر جهان فرا برده شود. اما ژوزف استالین خواستار ساختن «سوسیالیسم در یک کشور» بود و بر آن بود که روسیه باید در مقام یک دژ تسخیر ناپذیر در برابر ضدانقلاب نگهداری شود.^[۲]

در نظریات تروتسکی انقلاب روسیه باید به عنوان یک پل برای انقلاب در سایر کشورهای جهان در نظر گرفته میشد و دلیل بقای شوروی در دوران جنگ داخلی طبق گفته او و لنین کمک پرولتریای اروپای غربی بود .

استالین بعد از مرگ لنین به عدم توان مقابله با تروتسکی نظریه انقلاب مداوم که در سال ۱۹۰۵ شکل گرفت را بعد از ۱۹ سال نقد کرد و با تئوریسینی بوخارین سوسیالیسم‌ در یک کشور را ایجاد کرد اما نکته مهم این است که نظریه انقلاب مداوم توسط لنین پذیرش شد و ریشه در آثار مارکس و انلگس دارد و اگر واقعا این تخطی از اصول کمونیسم بود چرا استالین قبل از مرگ لنین جرعت نقد آن را نداشت (تروتسکی در ضمیمه ای بر جلد سوم تاریخ انقلاب روسیه و یا کتاب انقلاب جهانی یا سوسیالیسم در یک کشور به بهترین نحو از این نظریه دفاع کرد و ثابت کرد استالین به کمونیسم و انقلاب در سایر کشورها و پرولتاریای جهان خیانت کرد) و در آخر تروتسکی از شوروی تبعید و ترور شد.

از نظر تروتسکی شوروی و کمونیسمی که در آن در دوران استالین و حتی بعد وجود داشت یک کمونیسم انحرافی از اصول بود که برخی از حسن های خود را حفظ کرده بود اما انحراف در اصول کمونیسم در آن به وجود آمد.

تروتسکی در کنار موارد ذکر شده طرفدار دموکراسی حزبی و آزادی مطبوعات و جریان گیری اصل دیالکتیک نظری و دموکراسی در جامعه بود که در کتاب هایی چون تاریخ انقلاب روسیه و انقلابی که به آن خیانت شد و سایر نوشته ها و مقالاتش به آن اشاره کرده است.^[۲]

نظریات تروتسکی در میان برخی نهضت‌های سیاسی جهان مقبولیت خاصی یافته‌است، برای نمونه در ونزوئلا، کمیته ایجاد مارکسیسم بین‌الملل تماس‌هایی با هوگو چاوز رئیس‌جمهور ونزوئلا برقرار نموده‌است. همچنین بسیاری از احزاب تروتسکیسم در کشورهای توسعه‌یافته مانند بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا فعال هستند. با این وجود، به‌طور کلی، نظریات تروتسکی هرگز در جوامع کمونیستی بین‌المللی، مخصوصاً پس از تبعید شدن تروتسکی، مقبولیت پیدا نکرد و بلوک شرق نیز از این مسئله مستثنی نبود. حتی این مسئله پس از سخنرانی پنهانی و به تبع آن زوال استالینیسم و مائوئیسم هم ادامه یافت.