تاریخ ایرلند (۸۰۰–۱۱۶۹)

در فاصله قرن نهم تا دوازدهم میلادی ایرلند همانند بسیاری از مناطق اروپای غربی، شاهد حملات اقوام نورس اسکاندیناویایی‌تبار بود. در این دوره مهاجمان وایکینگ در سواحل ایرلند سکونتگاه‌ها و شهرک‌هایی تأسیس کردند که بعدها این مهاجرنشین‌ها به مهم‌ترین شهرهای ایرلند امروزی مثل دوبلین، وکسفورد، واترفورد، کورک و لیمرک تبدیل شدند.

نخستین وایکینگ‌ها

اقامتگاه‌های اصلی وایکینگ‌ها در ایرلند

وایکینگ‌ها از نروژ و دانمارک به جزایر بریتانیا و ایرلند یورش می‌بردند. یورش به ایرلند بیشتر از سوی وایکینگ‌های نروژی صورت می‌گرفت. حملات وایکینگ‌ها که در ابتدا محدود به سواحل ایرلند بود، در دهه ۸۳۰ شروع به پیشروی در مناطق داخلی جزیره کردند. یکی از مشهورترین مهاجمان وایکینگ به ایرلند سرداری به نام تورگیس^[1] بود. ایرلند که از اختلافات داخلی شدید رنج می‌برد، قادر نبود که در برابر تهاجم وایکینگ‌ها مقاومت کند. کتاب سالنامه اولستر (آلستر)^[2] که وقایع ایرلند در قرون وسطی را ثبت کرده‌است، شرح می‌دهد که چندین بار وایکینگ‌ها به آرما، مرکز مذهبی ایرلند، یورش بردند و کلیساها و سایر اماکن مقدس را غارت کردند. دامنه این غارت‌ها حتی به تارا، مقر شاه اعلای ایرلند^[3] که مقامی تشریفاتی بود، نیز رسید. خبر این پیروزی‌ها به گوش بقیه نورس‌ها رسید و مهاجمان بیشتری از نروژ و جزایر نزدیک ایرلند^[4] (که توسط نروژی‌ها فتح شده بود) به ایرلند آمدند. وایکینگ‌ها مهاجم علاوه بر غارت و چپاولگری، شروع به ساخت اقامتگاه‌ها و دژهایی برای خود کردند که به لانگ فورت^[5] مشهور است. اولین لانگ فورت حوالی سال ۸۴۱ در دوبلین، پایتخت امروزی ایرلند، ساخته شد. ایرلند تا پیش از هجوم وایکینگ‌ها، فاقد شهرهای بزرگ بود و تنها شامل مزارع، کلیساها و قلعه‌های پراکنده بود و این لانگ‌فورت‌های ایرلندی بودند که بعدها به شهرهای ایرلند معاصر تبدیل شدند.^[6]

جنگ‌های بومیان و وایکینگ‌ها

وایکینگ‌ها بر بسیاری از قبایل ایرلندی همچون فرودستان خود فرمان می‌راندند و از ایشان باج و خراج دریافت می‌کردند. اما در اواخر دهه ۸۴۰ در اتفاقی نادر، ایرلندی‌ها تحت رهبری ملاکی،^[7] شاه اعلای ایرلند که بیشتر مقامی تشریفاتی بود، متحد شدند و وایکینگ‌ها را از اکثر روستاهای ایرلند بیرون راندند. قدرت و نفوذ وایکینگ‌ها به لانگ‌فورت‌ها محدود شد و تا سال ۹۰۲ موقعیت وایکینگ‌ها در ایرلند آن قدر ضعیف شده بود که نیروی مرکب ایرلندی‌ها از دو قلمروی لینستر و برگا^[8] حاکمان وایکینگ را به‌طور کلی از دوبلین بیرون راندند.^[9] وایکینگ‌های بیرون رانده شده به انگلستان که تحت کنترل نورس‌های هم‌وطنشان بود، گریختند و اندکی بعد دوباره متحد شدند و به ایرلند یورش بردند. این یورش‌ها از لانگ‌فورت قدیمی وایکینگ‌ها در واترفورد به سال ۹۱۵ شروع شد و تا سال ۹۱۷ وایکینگ‌ها منطقه نزدیک دوبلین قدیمی را تصرف کردند. وایکینگ‌های دوبلین آنچنان قدرت یافتند که حتی به لشکرکشی و تصرف شهر یورک در انگلستان نیز اقدام کردند. اگرچه که اتلستن، پادشاه انگلیسی، در چند نوبت وایکینگ‌ها را شکست داد و یورک را پس گرفت اما وایکینگ‌های دوبلین با تجدید قوا، مجدداً شهر را تصرف کردند و تا سال ۹۵۴ در یورک باقی ماندند. در این سال اریک بلودکس،^[10] آخرین حاکم وایکینگ، از یورک بیرون رانده شدند. سقوط اریک بلودکس نقطه عطفی در تاریخ وایکینگ‌های دوبلین بود. در این زمان وایکینگ‌ها در لانگ‌فورت‌های ایرلند از راه تجارت ثروت قابل توجهی به دست آوردند اما با سقوط یورک، تمام قلمرویشان را در انگلستان از دست دادند و چند دهه بعد وایکینگ‌ها به‌طور کامل از ایرلند نیز بیرون رانده شدند.

زوال وایکینگ‌های دوبلین

نبرد کلانتارف اثر هوگ فرزر^[11] (1826)

وایکینگ‌ها تا جای ممکن تلاش می‌کردند که از درگیر شدن در اختلافات داخلی قبایل ایرلند اجتناب کنند. عمده تمرکز آن‌ها بر روی تجارت و کسب ثروت برای خودشان و بومیان ایرلندی ساکن در لانگ‌فورت‌ها بود، اما به ناچار پای آن‌ها به اختلافات قدیمی قبایل ایرلند باز شد. وایکینگ‌های دوبلین وارد ائتلاف با قلمروی لینستر در ایرلند شدند. برایان بارو، پادشاه قلمروی مونستر ایرلند، با متحد کردن بقیه قبایل ایرلند علیه لینستر و متحدان وایکینگ آن‌ها، توانست در سال ۹۹۹ در نبرد گلن ماما^[12] ضربه خرد کننده به وایکینگ‌ها وارد کند. گلن ماما میخ آخر بر تابوت فتوحات وایکینگ‌ها در ایرلند بود، اگرچه که پیش از آن وایکینگ‌ها عملاً حکومت خود بر همه جا ایرلند به جز دوبلین را از دست داده بودند و این امر توسط مائل سکنیل،^[13] دیگر شاه ایرلندی، میسر شده بود که آن‌ها را در سال ۹۸۰ در نبرد تارا^[14] شکست داده بود. پس از شکست حاکمان وایکینگ دوبلین در گلن ماما و تارا به آن‌ها اجازه داده شد تا در قدرت باقی بمانند دادند. ظاهراً استعداد و توانایی مهاجران نورس و وایکینگ در حوزه تجارت و کشتی‌سازی به نفع بومیان بود. بار دیگر در سال ۱۰۱۴ برایان بارو و شاهان ایرلندی متحد شده و در نبرد کلانتارف^[15] وایکینگ‌ها را شکست دادند. اگرچه در این نبرد برایان بارو کشته شد، اما برای همیشه به قدرت وایکینگ‌ها در ایرلند پایان داده شد. برایان بارو نزد ایرلندی‌ها جایگاهی مشابه آلفرد کبیر، پادشاه انگلیسی، دارد که وایکینگ‌ها را از بریتانیا بیرون کرد. اگرچه بار دیگر ایرلندی‌ها به حاکمان وایکینگ دوبلین اجازه دادند تا در قدرت بمانند و سیتروگ سیلکبرد،^[16] حاکم وایکینگ دوبلین، بیست سال دیگر در قدرت بود اما نبرد کلانتارف احتمال هر نقشه برای یورش بزرگ نورس‌ها به ایرلند را کمرنگ می‌کرد. تا اواخر قرن یازدهم دیگر وایکینگ‌ها نه از لحاظ سیاسی و نه نظامی نقش مهمی در ایرلند نداشتند. نورس‌ها با بومیان ایرلند ترکیب شدند اما مهم‌ترین میراث وایکینگ‌ها، یعنی لانگ‌فورت‌ها، در چند قرن بعدی تبدیل به مهم‌ترین مراکز شهری ایرلند امروزی شد.^[17]

پانویس

1. Turgesius
2. Annals of Ulster
3. High King of Ireland
4. جزایر اورکنی و شتلند در شمال اسکاتلند که چند سال قبل توسط نروژی‌ها اشغال شده بود.
5. longphort
6. شفر، دیوید. عصر وایکینگ. مترجم: آرش عزیزی. صص. ۳۰–۳۳.
7. Malachy MacMulrooney (Máel Sechnaill mac Máel Ruanaida)
8. Brega
9. شفر، دیوید. عصر وایکینگ. مترجم: آرش عزیزی. صص. ۳۴–۳۶.
10. Eric Bloodaxe
11. Hugh Frazer
12. Battle of Glenmama
13. Máel Sechnaill mac Domnaill
14. Battle of Tara
15. Battle of Clontarf
16. Sigtrygg Silkbeard
17. شفر، دیوید. عصر وایکینگ. مترجم: آرش عزیزی. صص. ۴۸–۵۲.

• Annals of Innisfallen, CELT: Corpus of Electronic Texts, 2000, retrieved 19 March 2010
• Annals of the Four Masters, CELT: Corpus of Electronic Texts, 2002, retrieved 19 March 2010
• Annals of Ulster AD 431–1201, CELT: Corpus of Electronic Texts, 2003, retrieved 19 March 2010
• Chronicon Scotorum, CELT: Corpus of Electronic Texts, 2003, retrieved 19 March 2010
• Bracken, Damian (2004), "Feidlimid mac Crimthainn (d. 847)", Oxford Dictionary of National Biography, Oxford: Oxford University Press, retrieved 25 October 2007
• Breatnach, Caoimhín (2005). "Historical tales". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 221–22.
• Byrne, Francis John (2005), "Church and politics, c. 750 – c. 1100", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 654–79, ISBN 978-0-19-922665-8
• Byrne, Francis John (2005), "The Viking Age", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 609–34, ISBN 0-19-922665-2
• Byrne, Francis John (2005), "Ireland and her neighbours, c. 1014 – c. 1072", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 862–98, ISBN 0-19-922665-2
• Charles-Edwards, T. M. (2004), "Áed Oirdnide mac Néill (d. 819)", Oxford Dictionary of National Biography, Oxford: Oxford University Press, retrieved 6 January 2009
• Downham, Clare (2007), Viking Kings of Britain and Ireland: The Dynasty of Ívarr to A.D. 1014, Edinburgh: Dunedin, ISBN 978-1-903765-89-0
• Downham, Clare (2009). ""Hiberno-Norwegians" and "Anglo-Danes": Anachronistic Ethnicities in Viking Age England" (PDF). Mediaeval Scandinavia: 139–69. Retrieved 4 April 2010.
• Downham, Clare (2017), Medieval Ireland, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9781107651654
• Duffy, Seán (1992). "Irishmen and Islesmen in the Kingdom of Dublin and Man 1052-1171". Ériu. 43 (43): 93–133. JSTOR 30007421.
• Duffy, Sean (2009), "Ireland, c. 1000 – c. 1100", in Stafford, Pauline (ed.), A Companion to the Early Middle Ages: Britain and Ireland, c. 500 – c. 1100, Blackwell Publishing Ltd, pp. 285–302, ISBN 978-1-4051-0628-3
• Duffy, Seán (2004). "Brian Bóruma (Brian Boru) (c. 941–1014)". Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/3377. Retrieved 24 February 2010. (Subscription or UK public library membership required.)
• Flanagan, Marie Therese (2005), "High-kings with opposition, 1072–1166", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 899–933, ISBN 0-19-922665-2
• Flechner, Roy; Meeder, Sven, eds. (2016), The Irish in Early Medieval Europe: Identity, Culture and Religion, London: Palgrave Macmillan, ISBN 9781137430595
• Hadley, Dawn (2009), "Viking Raids and Conquest", in Stafford, Pauline (ed.), A Companion to the Early Middle Ages: Britain and Ireland, c.500–c.1100, Blackwell Publishing Ltd, pp. 195–211, ISBN 978-1-4051-0628-3
• Holland, Martin (2005). "Cashel, synod of I (1101)". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 65–66.
• Holland, Martin (2005). "Cashel, synod of II (1172)". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 66–67.
• Holland, Martin (2005). "Church reform, Twelfth century". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 83–86.
• Holland, Martin (2005). "Gille (Gilbert) of Limerick". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 198–99.
• Holland, Martin (2005). "Kells, synod of". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 247–49.
• Hudson, Benjamin T. (2004). "Niall mac Áeda [Niall Caille] (d. 846)". Oxford Dictionary of National Biography. Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/20076. Retrieved 25 October 2007. (Subscription or UK public library membership required.)
• Hudson, Benjamin T. (2004). "Muirchertach mac Néill (d. 943)". Oxford Dictionary of National Biography. Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/19502. Retrieved 25 October 2007. (Subscription or UK public library membership required.)
• Hughes, Kathleen (2005), "The Irish Church, 800 – c. 1050", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 635–79, ISBN 0-19-922665-2
• Hughes, Kathleen (1972), Early Christian Ireland. Introduction to the sources, London and Ithaca NY, pp. 99–159
• Johnston, Elva (2013), Literacy and Identity in Early Medieval Ireland, Woodbridge: The Boydell Press, ISBN 9781843838555
• McEvoy, Brian, Claire Brady, Laoise T Moore and Daniel G Bradley; Brady, C; Moore, L. T.; Bradley, D. G. (2006). "The scale and nature of Viking settlement in Ireland from Y-chromosome admixture analysis". European Journal of Human Genetics. 14 (12): 1288–94. doi:10.1038/sj.ejhg.5201709. PMID 16957681.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
• McNeill, T.E. (2005). "Archaeology". In Seán Duffy (ed.). Medieval Ireland. An Encyclopedia. Abingdon and New York. pp. 24–26.
• Ó Corráin, Donnchadh (1978), "Nationality and Kingship in Pre-Norman Ireland", in T.W. Moody (ed.), Historical Studies XI: Nationality and the pursuit of national independence, papers read before the Conference held at Trinity College, Dublin, 26–31 May 1975, Belfast: Appletree Press, retrieved 19 March 2010
• Ó Corráin, Donnchadh (1998), "The Vikings in Scotland and Ireland in the Ninth Century" (PDF), Peritia, Belgium: Brepols, 12: 296–339, doi:10.1484/J.Peri.3.334, ISBN 2-503-50624-0, retrieved 19 March 2010
• Ó Corráin, Donnchadh, Vikings & Ireland (PDF), retrieved 19 March 2010
• Ó Corráin, Donnchadh (2001), "The Vikings in Ireland", in Larsen, Anne-Christine (ed.), The Vikings in Ireland, Roskilde: The Viking Ship Museum, pp. 17–29, ISBN 0-19-922665-2
• Ó Cróinín, Dáibhí (2005), "Ireland 400–800", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 182–234, ISBN 978-0-19-922665-8
• Viking Network Ireland, The archaeology of the early viking age in Ireland, archived from the original on 28 January 2010, retrieved 19 March 2010
• Wallace, Patrick F. (2005), "The archaeology of ireland's Viking-age towns", in Ó Cróinín, Dáibhí (ed.), Prehistoric and Early Ireland, A New History of Ireland, vol. I, Oxford: Oxford University Press, pp. 814–41, ISBN 978-0-19-922665-8
• Woolf, Alex (2007), From Pictland to Alba, 789–1070, The New Edinburgh History of Scotland, vol. 2, Edinburgh: Edinburgh University Press, ISBN 978-0-7486-1234-5