ورزش سنتی ایرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
ورزش زورخانه‌ای یا ورزش باستانی یا ورزش پهلوانی، با قدمت بیش از ۳۰۰۰ سال نام دسته‌ای از حرکات ورزشی و رزمی است، که در گود زورخانه و با آواز و نواز و گویش مرشد از گذشته‌های دور رواج داشته است. هم چنین در زورخانه افزون بر ورزش زورخانه‌ای، کشتی پهلوانی نیز گرفته‌می‌شود.پهلوان محمود خوارزمی متخلص به قتّالی، مشهور به پوریای ولی، یکی از نامدارترین و محبوب‌ترین پهلوانان تاریخ ایران است که از او به عنوان بنیانگذار این ورزش هم یاد می شود.
پروندهٔ ثبت جهانی آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای به کوشش فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آماده گردید. «آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای» در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران[۱] به عنوان میراث بشری و بخشی از تاریخ ایران[۲] به ثبت جهانی رسید.[۳]
دانشنامه بروک‌هاوس آلمانی، با استناد به پژوهش‌های دانشگاه ورزش آلمان، ورزش زورخانه‌ای را در کتاب اصلی و جلد ویژه ورزش، کهن‌ترین ورزش بدنسازی جهان بازشناسانده‌است.
روز ۱۷ شوال در ایران هرساله روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامگذاری شده است.[۴]
_-_Yazd_-_Central_Iran.jpg)
ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. مردمان آن زمان، برای ورزشکاران با توان بدنی و منش و نگرش والای‌شان، ارزش بسیاری قائل بودند و همواره سپاسگزار ایشان بوده‌اند.
چنین برمی‌آید که، زورخانه در حدود هفتصد سال پیش (سده هفتم خورشیدی) به وسیلهٔ محمود معروف به پوریای ولی با این سازوکار امروزی بازسازمان‌دهی شده است. از این‌رو، بر پایهٔ رفتار و منش تاریخی و اسطوره‌های ایران زورخانه می‌تواند دست کم در ایران تاریخی بسیار کهن‌تر از آنچه گمان می‌رود، داشته‌باشد. جایگاه زورخانه پس از اسلام، در زنده‌کردن فرهنگ و آیین افتادگی و برادری که از عهد باستان در ایران رواج داشته‌است، اهمیت ویژه‌دارد.[۵]
در دانشنامه بروک‌هاوس چنین آمده: در بازه زمانی خاصی، در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش که صلح و آرامش نسبی بر ایران حکم‌فرما بود، جنگجویان ایرانی افزار نبرد همچون گرز، کمان و سپر را برای آماده‌سازی بدن برای آینده، تبدیل به افزار ورزشی نموده و با اینها به ورزیدن تن و روان پرداختند.
ورزش زورخانه‌ای آداب و سنت ویژه خود را دارد. آداب و سننی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه‌ای دورهٔ باستانی و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خوی و منش مردانگی و افتادگی و جوانمردی را در ورزشکاران برمی‌انگیزد و یا نیرو می‌بخشد. ساختن این ویژگی‌های نیکو هماهنگ است با سروده‌ها و داستان‌هایی به صورت آهنگین و به همراهی «ضرب زورخانه» که مهم‌ترین ساز این نوع موسیقی است و برای برانگیختن ورزشکاران در هنگام ورزش از سوی «مرشد» خوانده می‌شود. ورزشکاران هماهنگ با موسیقی و نوای مرشد، جست‌وخیز می‌کنند و حرکات زیبای گروهی یا فردی به نمایش می‌گذارند.
ورزش باستانی در میان ورزشکاران به احترام و ادب شناخته شده و با اصول و هنجارهای بسیاری همراه است. برای نمونه همه حرکات با اجازه و درخواستن از پیشکسوتان و بزرگان زورخانه که به رخصت گرفتن معروف هست انجام می‌شود. شعار ورزش باستانی پرورش تن و روان انسان است. به گونه‌ای که شیعیان بر این باورند که زورخانه مسجد دوم شیعیان می باشد؛ ولی در نسل جدید ورزشکاران این آداب و رسوم کم‌کم از میان رفته‌است و کمتر مذهب در این ورزش دیده می‌شود. یکی دیگر از اصلی‌ترین آداب زورخانه این است که ورزشکاران باید مواردی را از قبیل (فروتنی و ازخودگذشتگی، مروت، مردانگی، سفره‌داری، پاکیزگی، کمک به تهی‌دستان و تنگدستان و دیگر ویژگی‌های پهلوانی) را رعایت کند.
کسانی بر این گمان هستند که مردان زورخانه در دوران باستان، آیین رزم هم می‌آموختند و می‌گویند ابزار و ورزش باستانی شباهت و همسانی شگرفی به جنگ‌افزار روزگاران کهن داشته‌است. با گرز و میل چوبی زورخانه، سپر و تخته بسیار سنگین یا همان سنگ و کمان و کباده زورخانه که با آن ماهیچه می‌پرورانند. به هر روی، فنون رزم و ورزش، دیر زمانی است که هر یک به راه خود رفته‌اند حتی چرخ زدن هم آیین رزم خودش را دارد به‌گونه‌ای که جوانی که بر بزرگ‌تر خود کنده می‌کشد و از او خواستار است که نخست من می‌چرخم فلسفه آیین رزمی‌اش این است که می‌خواهد بگوید بگذار نخست من شهید بشوم و جانبازی کنم؛ من خواستار جنگ در میدان هستم.
شیوه‌های گوناگون پرتاب‌ها را در میل بازی ‹‹چشمه›› گویند. در میل بازی افتادن میل از دست میل باز را افت گویند.[۶]
یکی از جشن‌های شیرین و شناخته‌شده زورخانه گلریزان است که همزمان با جشن‌ها و زادروزها و میلادهای چهارده معصوم و در برخی موارد برای قدردانی و پاسداری از زحمات پیشکسوتان گرفته می‌شود و در پایان دو جوان دو گوشه لنگی را گرفته و دور می‌خورند و مردم پول در آن لنگ می‌اندازند.
ورود به گود در ورزش زورخانه ای آدابی مخصوص دارد. به این ترتیب که نخست ورزشکاران در زورخانه به ترتیب کسوت و در مسابقه‌ها با نظر مربی وارد می‌شوند و به ترتیب مراحل زیر را انجام می‌دهند:
ورزش زورخانه‌ای هم مانند برخی از ورزش‌ها مثل کاراته و کونگ فو ورزشکاران بر اساس رتبه‌ای که دریافت می‌کنند حرکات را به نوبه خود انجام می‌دهند.
اگر چه شاید امروز ورزش باستانی دارای رونق کم‌تری باشد اما هنوز هم برای کسانی که در گودهای زورخانه پیر شده‌اند خاطره‌انگیز است. امروزه در تهران ۵۰ زورخانه برقرار است؛ از مهم‌ترین زورخانه‌های پایتخت ایران ورزشگاه شهید فهمیده می‌باشد که میزبان مسابقه‌های کشوری فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران است و به ثبت ملی درآمده‌است. این باشگاه در شمال پارک شهر، خیابان شهید فیاض‌بخش تهران قرار دارد.
ورزش زورخانه‌ای امروزی در بسیاری از زمینه‌ها با ورزش سالیان دور تفاوت آشکاری کرده است.
برای نمونه بستن لنگ در ورزش باستانی از سوی فدراسیون این ورزش ممنوع شده است. اما در شهرهایی مانند کرمانشاه و اراک هنوز لنگ می‌بندند.
امروزه مسابقه‌های ورزش باستانی به صورت تیمی در یکی از شهرهای ایران انجام می‌گیرد که در آن هر تیم شامل ده نفر می‌باشد(۱مرشد-۸ورزشکار-۱میاندار) که ورزش را با پیچیدگی بسیار زیادی نسبت به ورزش سادهٔ زورخانه انجام می‌دهند.
این ورزش همچنین در بازی‌های همبستگی اسلامی ۲۰۱۷ در ۷ رویداد برگزار شد که ایران با ۶ طلا و ۱ نقره در جدول مدال‌ها در این رشته در رتبه اول قرار گرفت.[۷]
بنیاد فردوسی پس از بستن تفاهم‌نامه همکاری‌های فرهنگی و اجرایی با فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران[۸] توانسته‌است، فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای را در ایران و جهان به گونه فرهنگی‌هنری بازبشناساند.
مهم‌ترین دستاوردهای بازشناسی فرهنگی هنری ورزش زورخانه‌ای از سوی بنیاد فردوسی عبارتند از:
از همین رو بنیاد فردوسی به عنوان برترین سازمان مردم‌نهاد ایران در زمینهٔ ترویج فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای[۱۶] شناخته شده است.
در سده‌های پیشین برای شناختن «دارنده بازوبند پهلوانی ایران» رقابت‌های کشتی پهلوانی برگزار شد. اگر چه این کارزارها ریشه‌های باستانی دارد، چارچوب نوین آن از سال ۱۳۲۳ (۱۹۴۴) برگزار شده‌است.[۱۷] برنده این رقابت‌ها پهلوان نامیده می‌شود و دارنده بازوبند پهلوانی می‌شود. نخستین کسی که سه سال پیاپی بازوبند پهلوانی را به دست آورد پهلوان احمد وفادار بود که در سال‌های ۱۳۲۹٬۱۳۳۰٬۱۳۳۱ توانست بازوبند پهلوانی را از آن خود کند، به همین دلیل به وی لقب (پهلوان ابدی ایران) را دادند[۱۸]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
