کاربر:Rez.nf/صفحه تمرین۲

نبرد کوزوو یکی از سلسله نبردهای میان امپراتوری عثمانی و مسیحیان در شبه جزیره بالکان است که به سرکردگی سلطان مراد اول در جبهه عثمانی و لازار در جناح مسیحیان به وقوع پیوست. با وجود تعداد کمتر سپاه عثمانی نسبت به صلیبیون، توانستند با یکدلی و شجاعت در مقابل سپاهیان ناهمگون صلیبی بایستند و در نهایت با مقاومت مسلمانان و خیانت یکی از فرماندهان صلیبی، این نبرد با پیروزی امپراتوری عثمانی و شکست و عقب‌نشینی صلیبیون مسیحی از آن منطقه خاتمه یافت. در این نبرد که سلطان مراد اول با زخم خنجر وفات یافت سپاهیان عثمانی راهی برای ادامه فتوحات خود در بالکان بدست آوردند و به فتوحات خود در بالکان شدت بخشیدند و این فتوحات موجبات تجدید قبای مسیحیان و راه اندازی جنگ صلیبی دیگری را فراهم آورد که بازهم به شکست صلیبیون انجامید.

Rez.nf/صفحه تمرین۲
موقعیت دشت کوزوو نتایج پیروزی امپراتوری عثمانی و زمینه تسخیر بالکان در بلند مدت تغییرات قلمرو بالکان
فرماندهان و رهبران
سلطان مراد اول	شاهزاده لازار

موقعیت منطقه

کوزوو به معنی مرغ سیاه، نام صحرایی است در شبه جزیره بالکان که تا اواخر قرن نوزدهم میلادی، یکی از ایالت‌های عثمانی بوده‌است. این منطقه به علت قرار گرفت در مسیر کاروان‌های تجاری، حالت مرکزیتی برای شبه جزیره بالکان داشت. قبایل مختلفی نظیر هون‌ها، آلان‌ها، ویزیگوتها، آوارها و در نهایت اسلاوها، از قرن ششم میلادی به این منطقه نفوذ کردند. از آن زمان به بعد، کوزوو دائماً میان اسلاوها، بیزانسی‌ها و بلغارها دست به دست می‌شد تا اینکه در سال ۱۱۶۸ میلادی، اسلاوها با شکست بیزانس، حاکمیت خود را بر این منطقه اعمال کردند.

زمینه‌های نبرد

ورود عثمانی‌ها به قلمرو مسیحی نشین بالکان، در زمان اورخان و بوسیله فرزندش سلیمان در سال ۱۳۵۷ میلادی صورت گرفت. مراد اول جانشین اورخان با تصرف شهر اورنه در سال ۱۳۶۶ میلادی، آن شهر را پایتخت خود کرد.

در این زمان، امپراتوری روم شرقی درگیر نبرد تاج و تخت و اسلاوهای بالکان درگیر نبردهای داخلی میان خود بودند. عثمانی‌ها با بهره‌گیری از این وضع، با تصرف مقدونیه در سال ۱۳۷۱ میلادی، صرب‌ها را از آن منطقه خارج کردند. فتوحات سریع ترکان عثمانی در بالکان، دنیای مسیحیت را به وحشت انداخت؛ هیجان عمومی شدت یافت و زمینه ایجاد یک اتحاد صلیبی از دولت‌های اروپایی در مقابل عثمانی شکل گرفت. در این اتحادیه، اقوام مختلف مسیحی نظیر بوشتاقها، رومانیایی‌ها. آلبانیاییها، بلغارها، صربها و حتی نظامیان لهستانی حضور داشتند.

نیروهای بیزانسی در این اتفاق شرکت نداشتند. سلطان مراد نیز در مقابل مسیحیان تنها نبود. او با درخواست کمک از ایرنشینهای مسلمان آناتولی، خواستار ایجاد اتحادیه دولت‌های مسلمان در مقابل اتحادیه مسیحی شد.

در این اتحادیه ایرنشین‌های مسلمان آناتولی، نظیر جاندار، گرمیان، ساروخان، آیدین، منتش، حمید، تکه، تراسی و به نوشته بعضی منابع، آل قرامان و بعضی از شاهزادگان بلغار و صرب شرکت جستند. در این نبرد بزرگ صلیبی، متحدان مسیحی در مقابل متحدان مسلمان قرار گرفتند.

در مورد تعداد جنگجویان دو طرف، اگرچه آمارهای مختلفی در منابع ذکر شده‌است، بر اساس نوشته‌های اکثر منابع، نیروهای دو طرف تا مرز یکصد هزار نفر تخمین زده می‌شود.

قبل از شروع نبرد، صلیبیون تصمیم گرفتند با اعزام ایلچی، از اهداف پادشاه عثمانی و موقعیت لشکر او مطلع شوند. ایلچی پس از بازگشت، لشکر عثمانی ضعیف شمرد و برتری تمام عیار صلیبیون بر ترکان را به اطلاع آنها رساند. لازار فرمانده صرب‌ها از این خبر مسحور گشت و امیران و فرماندهان سپاه صلیبی به جشن و پایکوبی پرداختند. از آن سو سلطان مراد عثمانی زره پوشید و همراه علی پاشا چلبی، شاهزاده بایزید عثمانی، آینه بک، یعقوب چلبی و ساروجه پاشا، حرکت خود را به سمت صلیبیون آغاز کردند و در محل مناسبی مستقر شدند.

سلطان قصد داشت بلافاصله جنگ را آغاز کند اما مشاوران به او گفتند لشکر خسته است و دشمن توانا، بهتر است امروز است استراحت کنیم و فردا بجنگیم. سلطان مراد به همراه فرزندش بایزید، از بالای بلندی دشمن را نظاره کرد و از دیدن عظمت لشکر صلیبیون تعجب کرد و گفت لشکر دشمن دوبرابر مااست، پس دست تضرع به سوی خدا بلند کرد و گفت: «الهی! به حرمت نور محمد رسول‌الله (ص)، به مؤمنان درگاهت عنایت کن و مرا عامل قتل مؤمنان قرار مده!)) سپس به چادر خود آمد؛ پسران و فرماندهان را جمع کرده و از آنان دربارهٔ آرایش جنگی نظرخواهی کرد. ابتدا از فرزندش بایزید نظر خواهی کرد و بایزید جواب داد:((ما سالها با کفار جنگیده‌ایم. لشکر دشمن هر چقدر هم که بیشتر باشد، عنایت حق با ماست. اگر پیروز شدیم، روسفید خواهیم شد و اگر کشته شدیم شهید.» مراد او را تشویق کرده و سپس از علی پاشا نظر خواست. او نیز بی‌توجهی به تعداد لشکر صلیبیون را یادآور شد. صبح نبرد فرا رسید. سلطان مراد دستور داد طبل نبرد را به صدا درآورند. مراد گفت «ای جوانمردان! امروز روزی است که باید دل کفار را خون و از خون آنها جیحون جاری کنید.» جنگجویان با آلت حرب بر روی اسبان خود قرار گرفتند. علی پاشا نماز صبح را خوند؛ از کلام قدیم و قرآن مجید استمداد کرد و از قرآن کریم استخاره کرد که مناسب حال آمد. به اطلاع سلطان مراد رسانید و او را خوشحال کرد.

آرایش نیروهای طرفین بدین ترتیب بود: در اردوی صلیبیان، مرکز سپاه در دست لازار، جناح راست در دست وان برانکوویچ، برادر زاده لازار و جناح چپ را هم پادشاه بوسنی فرماندهی می‌کرد.

در اردوی عثمانی، جناح راست را صدر اعظم، جناح چپ را تیمور تاش، و جناح مرکز را فرزندش بایزید با نیروهای روملی یعقوب و نیروهای آناتولی فرماندهی می‌کردند. توپچیان را نیز در مرکز سپاه حیدر نامی هدایت می‌کرد.

نبرد

نبرد در سال ۱۳۸۹ میلادی در دشت کوزوو از طرف عثمانی‌ها آغاز شد. مراد ابتدا دو هزار تیرانداز به جلو فرستاد. با شدت‌گیری نبرد، صلیبیون جناح چپ لشکر عثمانی را در هم شکستند؛ ولی جناح مرکزی به فرماندهی بایزید ایستادگی کرد. هنوز چند ساعتی از شروع نبرد نگذشته بود که برانکوویچ به اتفاق دوازده هزار سپاه تحت امر خود از صف نیرهای صلیبیون خارج شد. با خروج این فرمانده از لشکر بلافاصله روحیه صلیبیون در هم شکست و فرار و عقب‌نشینی جنگجویان مسیحی آغاز شد. لازار به همراه یک هزار سپاه همراه خود، پس از مبارزه ای سخت، به اسارت نیروهای عثمانی درآمد. در این موقع یکی از جنگجویان صلیبی به نام میلوش اوبیلوویچ، به عنوان ایلچی و تقدیم عریضه، خود را به سلطان مراد نزدیک ساخت و خنجری که زیر لباسش مخفی کرده بود، پادشاه عثمانی را زخمی کرد.

سلطان مراد با وجود زخمی شدن تا زمان اسیر شدن لازار زنده بود ولی پس از احضار فرزندش بایزید به حضور خود، وفات یافت. بایزید، لازار و همه صرب‌های همراه او را به قتل رساند.

نام قاتل مراد در منابع به صورت‌های مختلف ذکر شده‌است؛ از جمله میلوش، اوبیلیچ، کوبیلیچ، کوبیلوویچ، اوبراویچ.

در بعضی از منابع نیز از دامادهای لازار به عنوان قاتل مراد نام برده شده‌است. در افسانه‌های صربها در مورد نبرد کوزوو، از یک قهرمان و یک خائن نام برده می‌شود که هر دو از دامادهای لازار بودند. قهرمان داستان میلوش و خائن داستان برانکوویچ که به همراه سپاهیان همراه خود صلیبیون را ترک کرد و عامل اصلی شکست در نبرد شد.

بر طبق این افسانه‌ها، میلوش پس از ضربه زدن به سلطان مراد قصد داشت فرار کند که نیروهای عثمانی بلافاصله او را دستگیر کرده و به قتل رساندند.

میلوش در منابع عثمانی فردی ناپاک و ناجوانمرد معرفی شده، اما در منابع صرب‌ها از او به عنوان قهرمان ملی و کسی که جانش را در راه وطن فدا کرده، یاد شده‌است. سنگ یادبودی نیز در یکی از میادین به نام او بنا شده‌است.

پس از نبرد

پس از وفات مراد، امعا و احشای اودر همان‌جا دفن و آرامگاهی برایش ساخته شد که به مشهد خداوندگار مشهور شد؛ ولی جسد مومیایی شده اش به شهر بورسه منتقل و در آرامگاه خود دفن شد که امروزه در آنجا خانقاهی است به نام غازی مستان. شارل ششم، پادشاه فرانسه، با شنیدن خبر مرگ سلطان مراد، به کلیسای نوتردام رفت و از خداوند تشکر کرد. پاپ کلیسای ارتدوکس نیز سلطان مراد را یک کافر دشمن مسیحیت می‌دانست؛ ولی سلطان مراد در طول حیات خود، بهتر از پاپ با مسیحیان رفتار و محبت آنها را جلب می‌کرد.

سلطان مراد در طول مدت پادشاهی خود به عمر حاکمیت بلغارها و صرب‌ها در بالکان پایان داد و حاکمیت پانصد ساله عثمانی را بر قلمرو اسلاو نشین برقرار ساخت؛ و مرزهای امپراتوری عثمانی را تا رودخانه دانوب رساند. او مرزهای قلمرو متصرفی خود را به رهبران غازیان داد تا زندگی آنها تأمین شود و ترکمن‌های شرق را در متصرفات جدید بالکان سکنا داد و به منظور ترویج اسلام، نهادهای مذهبی و بناهای عام‌المنفعه نظیر حمام، مدرسه، قنات، مهمانسرا و مریضخانه احداث کرد.

وفات سلطان مراد تأثیر عمیقی بر دل‌های مسلمانان بر جای گذاشت. برقوق پادشاه مملوک مصر، یک شمعدان و قرآن نفیس به آرامگاه او هدیه کرد. مراد در طول عمر خود ۳۷ نبرد کرد که در همه آنها پیروز گشت.

با پیروزی عثمانی‌ها در نبرد کوزوو و جانشینی بایزید به جای سلطان مراد، پیشروی مجدد عثمانی‌ها در بالکان دنبال شد. بایزید روح جنگ‌های صلیبی را از نو در مسیحیان زنده کرد. تصرف تیرنوا پایتخت بلغارستان در سال ۱۳۹۳ میلادی، بر وحشت دنیای مسیحیت افزود. پاپ بونیفاس نهم، جنگ‌های صلیبی تازه ای را در سال ۱۳۹۶ میلادی علیه بایزید اعلام کرد. بایزید متحدان صلیبی را در منطقه نیقده شکست داد. دولت‌های مسیحی بالکان برای جلوگیری از پیشرفت عثمانی‌ها دوباره با هم متحد شدند؛ و جنگ صلیبی تازه ای به نام کوزوو دوم را در ۱۴۴۸ میلادی علیه سلطان مراد دوم به راه انداختند.

پانویس

منابع