کاربر:Armanjafari/هائومیا
From Wikipedia, the free encyclopedia
هائومیا (به انگلیسی: Haumea) یا هائومیا ۱۳۶۱۰۸ یا ۲۰۰۳ الای۶۱ با نام پیشین و مستعار و غیر رسمی سانتا (به انگلیسی: Santa) سومین سیارهٔ کوتولهٔ دور از خورشید در منظومهٔ خورشیدی پس از سرس و پلوتو و پیش از ماکیماکی و اریس است و در طبقهٔ پلوتوئیدها، ریزسیارهها، اجسام فرانپتونی و اجسام کمربند کویپر نیز جای دارد.
کاشفان | مایکل براون یا خوزه لوئیس اورتیز مورنو[1] |
تاریخ کشف | ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴ (براون)[2] ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۰۵ (اورتیز مورنو)[1] |
نامگذاری ریزسیارهها | هائومیا ۱۳۶۱۰۸[3] |
نام جایگزین | ۲۰۰۳ ایال۶۱[4] |
نام پیشین (مستعار) | سانتا[5] |
نام رسمی | هائومیا[2] |
طبقهبندی | سیارهٔ کوتوله[6] پلوتوئید[7] جسم فرانپتونی[8][9] جسم کمربند کویپر[10] ریزسیاره[3] عضو خانوادهٔ هائومیا[10] |
خروج از مرکز | ۰/۱۹۵۲۳۷۵۱۰۳۴۱۰۳۰۳[9] |
نیمقطر بزرگ | ۴۳/۰۵۹ واحد نجومی (۱۰۹×۶/۴۵۸۸۵ کیلومتر)[9] |
اوج | ۵۱/۴۶۵ واحد نجومی (۱۰۹×۷/۷۱۹۷۵ کیلومتر)[9] |
حضیض | ۳۴/۶۵۲ واحد نجومی (۱۰۹×۵/۱۹۷۸ کیلومتر)[9] |
محیط مدار | ۱۰۱۰×۴/۰۰۱ کیلومتر[11] |
تمایل | ۲۸/۱۹°[9] |
طول گره صعودی | ۱۲۱/۸۲°[9] |
شناسهٔ حضیض | ۲۴۰/۶۸[9] |
آنومالی متوسط | ۲۰۶/۴۸°[9] |
سرعت متوسط مدار | ۱۶٬۱۹۱ کیلومتر بر ساعت[11] |
زمان رسیدن به حضیض | ۱۶ اکتبر ۲۱۳۳[9] |
تناوب مداری | ۲۸۳ سال[9] |
ماهها | ۲ (هایاکا، ناماکا)[10] |
ابعاد | ۹۹۶×۱٬۵۱۸×۱٬۹۶۰ کیلومتر مربع[12] |
تختشدگی | ۰/۲۲۶[الف] |
مساحت سطح | ۱۰۷×۲۳۳۵۵۹۴۸ کیلومتر مربع[ب] |
حجم | ۱۰۱۱×۱/۲۴۰۴۷۰۳۹۹۱۷ کیلومتر مکعب[پ] |
جرم | ۱۰۲۱×۴/۲ کیلوگرم[12] |
چگالی | ۳/۳–۲/۶ گرم بر سانتیمتر مکعب[12] |
گرانش سطحی | ۰/۴۴ متر بر مجذور ثانیه[12] |
سرعت گریز | ۰/۸۴ کیلومتر بر ثانیه[ت] |
دورهٔ چرخش (طول روز) | ۰/۱۶۳ روز زمینی (۳/۹۱۵۴ ساعت)[11] |
انحراف محوری | نامشخص[12] |
سپیدایی | ۰/۷۵–۰/۷۰[13] |
دمای سطحی | ۲۴۱°- سانتیگراد ۳۲° کلوین ۴۰۲°- فارنهایت[12] |
قدر ظاهری | ۱۷/۲۷[14] |
قدر مطلق | ۰/۰۴۷۰۹۴[9] |
کاشف اصلی هائومیا مبهم است. مایکل براون میگوید که این سیارهٔ کوتوله را در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴ و چند روز پیش از کریسمس کشف کردهاست. در ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۰۵ نیز خوزه لوئیس اورتیز مورنو ادعا کرد که این جسم آسمانی را کشف کردهاست و کاشف اصلی آن مشخص نیست. براون پس از یافتن این جسم آسمانی، نام سانتا (به معنای بابا نوئل) را بر آن نهاد. سرانجام به پیشنهاد گروه براون و به انتخاب دیوید رابینوویتز و با موافقت اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی، نام هائومیا بر این سیارهٔ کوتوله نهادهشد. در اساطیر هاوایی، هائومیا ایزدبانوی زایمان و باروری است.
اوج هائومیا ۵۱/۴۶۵ واحد نجومی و حضیض آن ۳۴/۶۵۲ واحد نجومی است و یک بار گردش آن پیرامون خورشید ۲۸۳ سال طول میکشد و °۲۸/۱۹ نسبت به دائرةالبروج تمایل دارد. هائومیا ۷۵–۷۰ درصد از نوری که توسط خورشید به آن تابیده میشود را منعکس میکند و سومین شیء درخشان کمربند کویپر پس از پلوتو و ماکیماکی است. این سیارهٔ کوتوله بیضیشکل و قطرهای آن ۹۹۶×۱٬۵۱۸×۱٬۹۶۰ کیلومتر است و دورهٔ چرخش آن ۳/۹۱۵۴ ساعت و ۰/۱۶۳ برابر روز زمینی است.
هائومیا از سنگ ساختهشده و لایهای از یخ بلوری و کریستالی روی آن را پوشش میدهد. نقطهٔ تیرهٔ مایل به قرمز بر روی سطح این سیارهٔ کوتوله در تضاد با رنگ سفید آن و مرموز است و میتواند یک منبع غنیتر از یخ کریستالی نسبت به بقیهٔ سطح آن باشد. هائومیا دارای دو ماه بسیار کوچک به نامهای هایاکا (بزرگتر) و ناماکا (کوچکتر) است که هر دو در سال ۲۰۰۵ توسط گروه براون کشفشدند. خانوادهٔ هائومیا نخستین خانوادهٔ برخوردی است که شامل هائومیا، دو ماه آن و پنج شیء دیگر است. اشیاء خانوادهٔ هائومیا از برخورد جسمی بزرگ به هائومیا به وجود آمدهاند.
طی یک میلیارد سال آینده، هائومیا تبدیل به یک دنبالهدار و ۱۰٬۰۰۰ بار روشنتر از دنبالهدار جذاب و دیدنی هیل-باپ خواهد شد و مانند ماه کامل در آسمان قابل مشاهده خواهد بود.