کاربر:Armanjafari/اریس
From Wikipedia, the free encyclopedia
اریس (به انگلیسی: Eris) یا اریس ۱۳۶۱۹۹ یا ۲۰۰۳ UB۳۱۳ با نام پیشین زینا (به انگلیسی: Xena) بزرگترین سیارهٔ کوتولهٔ منظومهٔ خورشیدی (بر سر اختلاف) و بزرگترین جسم فرانپتونی است که پس از کشف، به عنوان سیارهٔ دهم منظومهٔ خورشیدی شناختهشد. اما در سال ۲۰۰۶، اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی تعریف جدیدی از سیاره کرد و اریس به همراه سرس، پلوتو، هائومیا و ماکیماکی در گروه سیارات کوتوله قرار گرفت و شمار سیارات منظومهٔ خورشیدی به ۸ رسید.
کاشفان | مایکل براون چاد تروجیلو دیوید رابینوویتز[1] |
محل کشف | کمربند کویپر[2] |
تاریخ کشف | ۵ ژانویهٔ ۲۰۰۵[2] |
روش اکتشاف | گرفتن سه نگاره در آسمان شب[2] |
نامگذاری ریزسیارهها | اریس ۱۳۶۱۹۹[3] |
نام جایگزین | ۲۰۰۳ UB۳۱۳[1] |
نام پیشین (مستعار) | زینا[4] |
نام رسمی | اریس[5] |
تلفظ | ee'-ris[6] |
طبقهبندی | سیارهٔ کوتوله[7] جسم فرانپتونی[2] پلوتوئید[8] جسم دیسک پراکنده[9] ریزسیاره[10] |
خروج از مرکز | ۰/۴۳۷۰۸۳۴۹۸۳۴۸۴۵۴۳[11] |
نیمقطر بزرگ | ۶۷/۹۵ واحد نجومی (۱۰۱۰×۱/۰۱۹۲۵ کیلومتر)[11] |
اوج | ۹۷/۶۶ واحد نجومی (۱۰۱۰×۱/۴۶۴۹ کیلومتر)[11] |
حضیض | ۳۸/۲۵ واحد نجومی (۱۰۹×۵/۷۳۷۵ کیلومتر)[11] |
میانگین فاصله از خورشید | ۶۷/۶۷ واحد نجومی (۱۰۱۰×۱/۰۱۵۰۵ کیلومتر)[12] |
محیط مدار | ۱۰۱۰×۶/۰۸۴" /> کیلومتر[13] |
زاویهٔ انحراف | ۴۳/۸۴°[11] |
طول گره صعودی | ۳۶/۰۳°[11] |
شناسهٔ حضیض | ۱۵۰/۸°[11] |
آنومالی متوسط | ۲۰۳/۲۱°[11] |
سرعت متوسط مدار | ۱۲/۳۶۴ کیلومتر بر ساعت[13] |
زمان رسیدن به حضیض | ۱۵ آوریل ۲۲۵۷[11] |
تناوب مداری | ۵۶۰/۲۳ سال[11] |
ماهها | ۱ (دیسنومیا[12] |
قطر | ۲٬۴۰۰ کیلومتر (۱۰۰± کیلومتر)[12][14] |
مساحت سطح | ۱۸٬۰۸۶٬۴۰۰ کیلومتر مربع[الف] |
حجم | ۱٬۷۲۸٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مکعب[ب] |
جرم | ۱۰۲۰×۱۶۶[12] |
چگالی | ۲٫۳ گرم بر سانتیمتر مکعب[12] |
شتاب گرانشی | ۰/۶۱ متر بر مجذور ثانیه[12] |
سرعت گریز | ۳٬۴۳۶ کیلومتر بر ثانیه[12] |
دورهٔ چرخش (طول روز) | ۱/۰۷۹ روز زمینی (۲۵/۹ ساعت)[13] |
سپیدایی | ۸۶ درصد (۷± درصد)[2] |
دمای سطحی | ۲۱۷°- سانتیگراد (بیشترین) °۲۴۳- سانتیگراد (کمترین)[1] |
قدر ظاهری | ۱۸٬۸[12] |
قدر مطلق | ۱/۱۹۲۳-[11] |
در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳، مؤسسهٔ کالیفرنیا سه نگاره از آسمان شب گرفت و حرکت اریس در آن سه نگاره به اندازهای آرام بود که رایانهها آن را تشخیص ندادند. اما در ۵ ژانویهٔ ۲۰۰۵ و در بازبینی مجدد، مایکل براون، چاد تروجیلو و دیوید رابینوویتز اریس را کشفکردند. مایکل براون نام زینا را بر روی این سیارهٔ کوتولهٔ جدید و نام گابریل را بر روی ماه آن نهاد. اما در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۶، نام زینا به پیشنهاد مایکل براون به اریس (ایزدبانوی نفاق و کشمکش) و نام گابریل به دیسنومیا (دختر اریس) تغییر یافت.
اریس تقریباً ۱۰ میلیارد مایل از خورشید فاصله دارد و فاصلهٔ اریس تا خورشید سه برابر فاصلهٔ پلوتو تا خورشید و ۳۸ تا ۹۷ برابر فاصلهٔ زمین تا خورشید است. اوج اریس ۹۷/۶۶ واحد نجومی و حضیض آن ۳۸/۲۵ واحد نجومی است و یک بار گردش آن پیرامون خورشید ۵۶۰ سال طول میکشد. اریس در دیسک پراکنده پیرامون خورشید میچرخد و °۴۳/۸۳ درجه نسبت به دائرةالبروج کج و مایل است. قطر اریس طبق برآورد تلسکوپ فضایی هابل ۲٬۴۰۰ کیلومتر (۱۰۰± کیلومتر) و ۱۰۵ درصد پلوتو است. جرم این سیارهٔ کوتوله ۱۰۲۲×۱/۶۷ کیلوگرم و جرم آن ۲۷ درصد بیشتر از جرم پلوتو است. چگالی اریس نیز ۲/۳ گرم بر سانتیمتر مکعب است. به باور دانشمندان، درون اریس مخلوطی از سنگ و یخ است. سطح این سیارهٔ کوتوله نیز از یخ متان و نیتروژن ساختهشده و جو آن نیز یخزده و منجمد است.
دیسنومیا تنها ماه اریس است که در سال ۲۰۰۵ توسط مایکل براون و گروهی از دانشمندان، مدتی پس از کشف اریس کشفشد. قطر این ماه ۱۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر و کوچکتر از ایالت ماساچوست است.