پیشین‌زیستی یا پروتروزوئیک (Proterozoic) یک اَبَردوران (ائون) زمین‌شناسی است.
| زمان‌بندی زمین‌شناسی | |||
| پیدازیستی (فانروزوئیک) | نوزیستی (سنوزوئیک) | کواترنری | |
| نئوژن | |||
| پالئوژن | |||
| میانه‌زیستی (مزوزوئیک) | کرتاسه | ||
| ژوراسیک | |||
| تریاس | |||
| دیرینه‌زیستی (پالئوزوئیک) | پرمین | ||
| کربونیفر | |||
| دوونین | |||
| سیلورین | |||
| اردویسین | |||
| کامبرین | |||
| نهان‌زیستی (پرکامبرین) | پیشین‌زیستی (پروتروزوئیک) | ||
| نخست‌زیستی (آرکئن) | |||
| پیشازیستی (هادئن) | |||
پیشین‌زیستی از ۲۵۰۰ میلیون سال پیش تا حدود ۵۴۲ میلیون سال پیش ادامه داشت و نمایانگر زمانی است که زیست هنوز قرار بود که روی زمین، گسترش پیدا کند.
پیشین‌زیستی به سه دوران، بخش می‌شود که به ترتیب زمانی، پیشین‌زیستی دیرینه، پیشین‌زیستی میانه و پیشین‌زیستی نو، نام‌گذاری شده‌اند.
رویدادهای مهم این ابردوران، پیدایش جو اکسیژن‌دار بر روی زمین در دوران میانه‌پیشین‌زیستی، ایجاد چندین یخچال طبیعی و پدید آمدن دوران ادیاکاران است که طی آن ارگانیزم‌های چندسلولی نرم‌تن فراوانی تکامل پیدا کردند.
به علت کمبود اطلاعات سنگواره‌ای از پیشین‌زیستی، نمی‌توان به خوبی در مورد آب و هوای این ابردوران اظهار نظر نمود.
ابردوران پیشین‌زیستی شامل طبقاتی است که بلافاصله زیر سنگ‌های دیرینه‌زیستی قرار دارند. سنگ‌های آن کمتر دگرگونی حاصل کرده و اغلب از ماسه‌سنگ، کنگلومرا، شیست و کوارتزیت تشکیل شده‌است.[1]
تعیین سن سنگ‌های پیشین‌زیستی بر اساس رادیومتریک صورت گرفته‌است. به‌طور کلی سنگ‌های مربوط به این ابردوران به دو دسته تقسیم شده‌اند:
- الف) سنگ‌هایی با درجه دگرگونی بالا یا گرانولیت‌ها
- ب) سنگ‌های آذرین و رسوبی تخریبی اغلب دگرگون شده و به علت داشتن کلریت سبز رنگ هستند. به این دسته سنگها مجموعه سنگ‌های سبز می‌گویند.
زمینهای پیشین‌زیستی عبارتند از:
- سپرها یا زمینهای ثابت: زمین‌هایی که کمتر تحت دگرگونی و فرسایش بوده‌اند.
- فلات قاره‌ها: در قسمت‌های چین خورده یا در دره‌های مرتفع قرار گرفته‌اند.
پیشین‌زیستی دربرگیرنده دوران‌های زیر است:
۱) پیشین‌زیستی دیرینه
از ۲٫۵ میلیارد تا ۱٫۶ میلیارد سال پیش را در برمی‌گیرد و خود شامل دوره‌های زیر است:
الف) سیدرین (۲٫۵ – ۲٫۳ میلیارد سال پیش).
ب) ریاسین (۲٫۳ – ۲٫۰۵ میلیارد سال پیش).
ج) اوروسیرین (۲٫۰۵ – ۱٫۸ میلیارد سال پیش).
د) استاترین (۱٫۸ – ۱٫۶ میلیارد سال پیش).
۲) پیشین‌زیستی میانه
محدوده زمانی ۱٫۶ تا ۱ میلیارد سال پیش را شامل می‌شود و خود از دوره‌های زیر تشکیل گردیده‌است:
الف) کالیمین (۱٫۶ – ۱٫۴ میلیارد سال پیش).
ب) اکتاسین (۱٫۴ – ۱٫۲ میلیارد سال پیش).
ج) استنین (۱٫۲ – ۱ میلیارد سال پیش).
۳) پیشین‌زیستی نو
از ۱ میلیارد سال پیش تا ۵۴۱ میلیون سال پیش را دربرگرفته و شامل سه دوره زیر است:
الف) تونین (۱ میلیارد - ۸۵۰ میلیون سال پیش).
ب) کریوژنین (۸۵۰–۶۳۰ میلیون سال پیش).
ج) ادیاکاران (۶۳۵ تا ۵۴۱ میلیون سال پیش).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
