ولسوالی سانچارَک یا سَنگچارَک، سانچایرَک یکی از ۷ ولسوالی ولایت سرپل، به مرکزیت شهر تکزار در شمال افغانستان است. سانچارَک از ولسوالی‌های درجه اول ولایت سرپل بوده، ۱۰۳۶٫۹ کیلومترمربع مساحت دارد و چهارمین ولسوالی بزرگ سرپل می‌باشد. این ولسوالی با ۱۱۵٬۰۵۰ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۹، دومین ولسوالی پر چمعیت ولایت سرپل است.[1]
| سانچارَک | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| کشور | افغانستان |
| ولایت | سرپل |
| مرکز ولسوالی | تکزار |
| تعداد قریه | ۱۴۴ |
| اداره | |
| ولسوال | نقیب‌الله |
| شوراهای ولایتی | شورای ولایتی سرپل |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۱۵٬۰۵۰ (۱۳۹۹) |
| پراکندگی | ۲۰٫۵ نفر بر کیلومتر مربع |
| دین | اسلام |
| زبان | دری اوزبیکی |
| اطلاعات جغرافیا | |
| مساحت | ۱۰۳۶٫۹ کیلومتر مربع |
| داده‌های دیگر | |
| کدپستی | ۲۱۵۳ |
| منطقه زمانی | ۴:۳۰+ (وقت استاندارد افغانستان) |
ولسوالی سانچارَک ۶۰ کیلومتر از شهر سرپل فاصله دارد[2] و از شمال شرق و شرق با ولسوالی گوسفندی، از شمال غرب با ولسوالی سوزمه قلعه، از جنوب شرق با ولسوالی بلخاب و از جنوب غرب با ولسوالی بلخاب محدود می‌باشد.[3][4]
پوهاند محمد حسین یمین دربارهٔ نام‌گذاری سانچارک می‌نویسد به گونه ایی که در آثار متقدمان و جغرافیه نگاران پیشین آمده‌است و این شهر را «سان»، «آسان» و «سانج» ضبط کرده‌اند معلوم می‌شود که نام اصلی آن همین «سان» و «چارک» ناحیهٔ دیگری در جوار آن بوده که بعداً با ناحیه «سان» پیوسته و سان چارک شده‌است، این نکته را تقی‌زاده نیز تأیید کرده‌است.[5]
«سان» که دارای معانی مختلف می‌باشد، دو معنای آن در مورد تسمیه این شهر درست می‌نماید یکی سامان و اسباب و لوازم و ارزاق و دوم معنای عرضه شدن لشکر یعنی سان دیدن فوج. در ارتباط به معنای نخستین، چون سرپل یا انبار، شهری بزرگ و معروف و مدتی زیاد محل تجمع بازرگان و حتی بارگه (بندر) بوده‌است ممکن این ناحیه سرپل به اعتبار مرکزیت تجارتی دارای ذخایر اشیا و انبار مواد بوده و از این رهگذر به سان مسمی شده‌است.[5]
با ارتباط به معنای دوم که چون سرپل یا انبار از یک طرف مرکز یا پایتخت شاهان فریغونی بوده و از جانب دیگر مرکز اداره ابومسلم خراسانی و محل فعالیت‌های نظامی وی علیه حکومت امویان بوده‌است با این شواهد می‌توان تخمین کرد که این ناحیه مرکز نظامی و محل سان دیدن آل فریغون یا ابومسلم خراسانی بوده باشد؛ و چارک شاید منطقه همجوار آن بوده که بعدتر به این ناحیه پیوسته است و یک ناحیه دونامه شده‌است که شهرک‌های دونامه در کشور افغانستان بسیار بوده‌است از جمله مثلاً: «سیغان و کهمرد»، «مدر وموی»، «روی دوآب»، «کران و منجان»...[5]
بعضاً در مورد وجه تسمیه سان چارک روایتی را نیز ارائه کرده‌اند بدین گونه که گویند چون یکی سیر سنگ چارک، شانزده سیر کابل = چارسیر مزارشریف بوده‌است بنابران این ناحیه را از اینکه یک چارک آن برابر با سیر دیگر جای است آن را سنگ چارک گفته‌اند.[5]
در بعضی از منابع «سنگچارک» را فرح افزا گفته‌اند آن هم به جهت اینکه ناحیه سنگ چارک به هفت تگاب منقسم شده و هر یک از تگاب‌ها دارای مناظر ویژه، زیبا و دیدنی است از آنرو با صفت «فرح افزا» موصوف شده‌است.[5]
همچنین سید علی نقی میر حسینی در کتاب سانچارک در بستر زمان می‌نویسد که در حدود قرن ۱۳ هجری اصطلاح شاعرانه خرم فزا جای واژه سانچارک را می‌گیرد و در منابع این دوره به این به نام ثبت می‌گردد.[6]
جغرافیای طبیعی سانچارک را تپه‌های خاکی پیوسته و کم ارتفاع تشکیل می‌دهد که برای کشت دیم مناسب‌اند. آب‌ها و چشمه سارهای که از جنوب و جنوب غربی جریان می یابد، و از میان تپه‌ها می‌گذرد، ولسوالی سانچارک را ۷ تگاب (دره) اصلی و چند تگاب فرعی تقسیم می‌کند و سرانجام به سمت شمال (سرپل) جریان می یابد.[7] شاهمرد، جویبار، مسجد سبز، انگشت شاه، چارو، پاله، اُلمَ و آبخور تگاب‌های اصلی منطقهٔ سانچارک را تشکیل می‌دهند. از تگاب‌های فرعی هم می‌توان مَلک، دره زَمچی و خاسار را نام برد.[6]
ولسوالی سانچارک به صورت عمومی دارای آب‌وهوای معتدل است؛[4] با اینحال گاهی اوقات در گرمترین روزهای تابستان دمایش به ۴۰ تا ۴۲ درجه می‌رسد و در زمستان تا حدود ده درجه زیر صفر هم ممکن است برسد.
پوهاند محمد حسین یمین در کتاب افغانستان تاریخی دربارهٔ سانچارک آورده‌است که این ناحیه در جنوب شرق سرپل و در شمال کوهستان‌ها آن موقعیت دارد. اشکال العالم، اصطخری و ابن حوقل (قرن چهارم هجری) این شهر را سان گفته و از شهرهای جوزجانان به حساب آورده‌اند، یاقوت حموی و معین الدین اسفزاری آن را از دهکده‌های بلخ دانسته‌اند و همه آن را شهری دارای بستان‌ها و باقهای انگور، آب‌های روان و آبادان وصف کرده‌اند مؤلف حدود العالم نیز این شهر را سان ضبط کرده، گوید که ناحیتی آبادان است و از وی گوسپند بسیار خیزد.[5]
در جغرافیای موسس خورناتسی مورخ ارمنی (قرن پنجم میلادی) به شکل «سان» آمده‌است. مارکوارت (ص ۸۶) آن را «سان و صهارک» و اما یعقوبی «سان و صمعاکن» ثبت کرده‌است و در بابرنامه به شکل «سان وچارک» آمده‌است. این شهر امروز «سانچارک» و «سنگ چارک» گفته می‌شود.[5]
سنگ چارک در برخی آثار «سانج» هم آماده است و شکل نسبتی آن را «سانجی» (به فتح سوم) آورده‌اند. سعید نفیسی با اشاره به ادعای خاورشناسان و به ویژه شفر کلمه سانج را با سابخ با (باوخا) دانسته و آن را نسخه بدل شادیاخ گفته‌است. اما به قول استاد خلیلی سانج همان سان چارک و شادیاخ شکل متحول شادیان می‌باشد که نزدیک بلخ و مزارشریف در یکی از دره‌های مستحکم و شاداب واقع شده و اکنون نیز به همین نام موسوم و آثار باستانی در آن مشهود است.[5]
در کتاب تذکره مقیم خانی نوشته محمد یوسف منشی در سال ۱۱۱۶ هجری قمری، سانچارک در صفحه ۱۵۷ به صورت «سنگ چاریک» آمده‌است. همچنین در صفحات ۲۷۰ و ۲۷۲ این کتاب به صورت «سان جاریک» نوشته شده‌است.[8]
این ولسوالی به عنوان عمده‌ترین منطقه تولید کشمش، قالین و قالینچه می‌باشد.[2]
جمعیت ولسوالی سانچارک حدود ۱۱۵.۰۵۰ در سال ۱۳۹۰ تن بوده‌است. جمعیت ولسوالی سانچارک متشکل از پنج قوم (تاجیک ۵۵٪، هزاره‌ها ۳۰٪، ازبک‌ها ۸٪، سادات ۵٪ و پشتون ۲٪) است.[4] طبق سرشماری شورای ولایتی جوزجان در سال ۱۳۷۰ نزدیک به چهل هزار نفر از جمعیت سانچارک را شیعیان تشکیل می‌دادند. شیعیان بیشتر در دامنۀ کوه‌ها در جنوب و جنوب غرب این ولسوالی زندگی می‌کنند. در سال ۱۳۴۸ حاج سید اسحاق وکیل (برادرزادۀ سید غلامحسن واعظ) از شیعیان سانچارک با حمایت اهل سنت و غلبه بر اکرام خان به عنوان نمایندۀ مجلس شورای ملی برگزیده می‌شود.[9]
در مجموع ۲۴٬۰۰۰ هزار دانش‌آموز دختر و پسر در ولسوالی سانچارک مشغول فراگیری و آموزش هستند.[10] همچنین ۶۵ باب مکتب نیز در این ولسوالی فعال است.[11]
در سانچارک دو کلنیک، یکی در منطقه اوقاف و یکی در شهر تکزار فعال است.[11]
در ولسوالی سانچارک حدود ۱۸ کیلومتر سرک جغل اندازی شده وجود دارد. همچنین ۲۳۲ کیلومتر از سرک‌های این ولسوالی خامه است.[4]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
