هواگرد شناساگریز
From Wikipedia, the free encyclopedia
هواپیمای شناساگریز[1] یا هواپیمای پنهانکار[2] هواگردی است که برای جلوگیری از کشف و ردگیری از فناوریهای پیشرفتهای بهره میگیرد تا بازتاب راداری، فروسرخ (حرارتی)، نور مرئی، دامنه بسامد رادیویی و امواج صوتی خود را کم کند. این فناوریها زیرمجموعه فناوری شناساگریزی هستند. اف-۱۱۷ نایتهاوک اولین هواپیمای عملیاتی بود که سازندگان، آن را براساس فناوری پنهانکار طراحی کردند. از هواپیماهای شناساگریز میتوان به بی-۲ اسپیریت، اف-۲۲ رپتور،[3] اف-۳۵ لایتنینگ۲،[4] چنگدو جی-۲۰[5] و سوخو-۵۷ اشاره کرد.
گاهی از واژه رادارگریز بهجای شناساگریز استفاده میشود؛ باید توجه داشت که رادارگریزی (کاهش انتشار و بازتاب امواج راداری) یکی از ویژگیهای هواگرد پنهانکار است، اما برای کاهش احتمال کشف هواپیما، کاهش بازتاب حرارتی، صوتی و بصری هم لازم است. تاکنون هیچ هواگردی برای رادار کاملاً نامرئی نشدهاست، ولی تشخیص یا ردگیری مؤثر هواپیماهای شناساگریز برای رادارهای معمولی دشوارتر است و احتمال اینکه هواپیما با موفقیت در رادار آشکار شود و/یا با تسلیحات هدایتشونده راداری بهطور موفق هدف قرار بگیرد، کمتر شدهاست.
شناساگریزی آمیختهای از ویژگیهای غیرفعال پنهانکاری بصری و تابشگرهای فعال مانند رادارها با-احتمال-رهگیری-کم، رادیوها و هدفیابهای لیزری است. اینها معمولاً باید با کنشهای فعالی مانند طراحی دقیق همه مانورهای مأموریت برای بهحداقل رساندن سطح مقطع راداری هواپیما ترکیب شوند؛ زیرا اقدامات رایج مانند چرخشهای سخت یا گشودن محفظه بمب میتواند امکان کشف راداری هواپیمای پنهانکار را بیش از دو برابر کند.[6] این کار با استفاده از یک مجموعه طراحی پیچیده برای کاهش توانایی حسگرهای دشمن برای شناسایی، ردیابی یا حمله به هواپیمای شناساگریز انجام میشود.[7] این طراحی همچنین گرما، صدا و دیگر انتشارهای هواگرد را که میتواند مکان آن را آشکار کند، در نظر میگیرد. حسگرهایی برای کاهش تأثیر فناوریهای پنهانکاری کنونی ساخته یا پیشنهاد شدهاند مانند سامانههای جستجو و ردیابی فروسرخ برای تشخیص انتشار گرما (حتی کاهشیافته)،[8] رادارهای با طول موج بلند برای مقابله با «بدنه مخفیکار و مواد جاذب رادار که متمرکز بر رادار با طول موج کوتاهتر هستند»[9] و راهاندازی راداری با تابشهای متعدد برای مقابله با بدنه مخفیکار.[10] البته این رادارها در مقایسه با رادارهای رایج در برابر هواگردهای نظامی معمولی مشکلاتی دارند.
نمونههای اولیه جنگنده شناساگریز در ایالات متحده (۱۹۷۷)، روسیه (۲۰۰۰) و چین (۲۰۱۱) به پرواز درآمدهاند.[11] تا سال ۲۰۲۰، تنها هواگردهای پنهانکار در خدمت؛ نورثروپ گرومن بی-۲ اسپیریت (۱۹۹۷)، لاکهید مارتین ف-۲۲ رپتور (۲۰۰۵)، لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲ (۲۰۱۵)؛[12][13] چنگدو جی-۲۰ (۲۰۱۷)[14] و سوخو-۵۷ (۲۰۲۰)[15] هستند. بعضی کشورهای دیگر طرحهای خود را توسعه میدهند. همچنین هواگردهای مختلفی با قابلیت شناسایی کمتر (ناخواسته یا بهعنوان ویژگی ثانویه) وجود دارند.