نوکانتی

نوکانتی (آلمانی: Neukantianismus) یا نئوکانت‌گرایی یا نوکانتیسم (Neo-Kantianism) اشاره به گونه‌ای از احیاء فلسفه برپایهٔ خطوطی است که به‌دستِ امانوئل کانت در قرنِ هجدهم پایه‌گذاری شده بود و به‌دنبالِ شناختِ ارزش‌ها، نیکی و زیبایی است. جریان‌های نوکانتی یکی از نحله‌های موجود در فلسفهٔ قاره‌ای است.

تاریخچه

در آغاز، اندیشمندانِ نوکانتی گروهِ یکپارچه‌ای را تشکیل نمی‌دادند، بلکه نمایندهٔ واکنش‌های متعدد و متفاوت نسبت به مواضعِ فلسفیِ غالب در آلمانِ میانهٔ قرن نوزدهم و به‌ویژه ایدئالیسم هگلی، طبیعت‌گرایی، یکتاگرایی و ماده گرایی بودند که بیشتر در آثارِ بوخنر، هایکل، فوگت و دیگران دیده می‌شد.

طی این دوران_ که مشخصهٔ آن هرج و مرجِ اعتقادات بود_ بازگشت به ایده‌های کانت و استفاده از آن‌ها در نظرِ بسیاری از فیلسوفان، راهکاری امیدبخش به‌نظر می‌رسید. با این حال هیچ گرایشِ فلسفیِ روشنی که میانِ همهٔ آن‌ها مشترک باشد وجود نداشت.

جریان‌های نوکانتی

جریان‌های نوکانتی به سه دسته تقسیم می‌شوند:^[1]

1. مکتبِ ماربورگ بر نقدِ اوّلِ کانت تأکید داشت و تا حدودی به پوزیتیویسم نزدیک بود. از سردمدارانِ آن می‌توان هرمان کوهن، ارنست کسیرر و ناتروپ را نام برد.^[1]
2. مکتبِ بادِن بر نظریهٔ ارزش‌های کانت و نقدِ دوم او تأکید داشت و در نتیجه از پوزیتیویسم دور بود. از سردمدارانِ آن می‌توان ویندلباند، ریکرت و لاسک را نام برد.^[1]
3. جریانِ سوم توسطِ برونو باخ در نوکانتی‌ها پدید آمد که جریانِ اخلاقی است و بر نقدِ سوم کانت متمرکز بود.^[1]

فیلسوفانِ نوکانتیِ مشهور

• فردریش آلبرت لانژ (۱۸۲۸–۱۸۷۵)
• هرمان کوهن (۱۸۴۲–۱۹۱۸)
• ویلهلم ویندلباند (۱۸۴۸–۱۹۱۵)
• هانس فایهینگر (۱۸۵۲–۱۹۳۳)
• پاول ناترپ (۱۸۵۴–۱۹۲۴)
• کارل وُرلاندر (۱۸۶۰–۱۹۲۸)
• هاینریش ریکرت (۱۸۶۳–۱۹۳۶)
• ارنست ترلچ (۱۸۶۵–۱۹۲۳)
• یوناس کان (۱۸۶۹–۱۹۴۷)
• ارنست کاسیرر (۱۸۷۴–۱۹۴۵)
• امیل لاسک (۱۸۷۵–۱۹۱۵)
• برونو باخ (۱۸۷۷–۱۹۴۲)
• لئونارد نلسون (۱۸۸۲–۱۹۲۷)
• نیکلای هارتمان (۱۸۸۲–۱۹۵۰)
• لوسیَن بلاگا (۱۸۸۵–۱۹۶۱)
• جان هیک (۱۹۲۲–۲۰۱۲)

اندیشمندانِ وابسته به نوکانتی

• ماکس وبر (۱۸۶۴–۱۹۲۰)
• گئورگ زیمل (۱۸۵۸–۱۹۱۸)
• گیورگ لوکاچ^[2] (۱۸۸۵–۱۹۷۱)

پانویس

1. خاتمی محمود، مدخل فلسفه غربی معاصر، به اهتمام مریم سادات، 1386، نشر علم، ص 31
2. Georg Lukács: Neo-Kantian Aesthetics, Stanford Encyclopedia of Philosophy

پیوند به بیرون

• Neo-Kantianism مقاله به زبانِ انگلیسی دانشنامه اینترنتی فلسفه