زاویه بین شمال مغناطیسی و شمال واقعی روی صفحه افقی From Wikipedia, the free encyclopedia
مِیل مغناطیسی[1] یا وردش مغناطیسی[2] در هر نقطه از زمین، زاویه بین قطب مغناطیسی شمال و شمال حقیقی و در آن نقطه است؛ یعنی زاویهٔ بین سمتی که عقربهٔ قطبنما نشان میدهد، و سمت شمال جغرافیایی. محور مغناطیسی زمین با محور جغرافیایی آن (محور چرخش زمین) بهطور کامل موازی نیست. در نتیجه خواندهٔ یک قطبنما تا حدودی از شمال جغرافیایی انحراف دارد. این انحراف که با مکان تغییر میکند، تغییرات مغناطیسی[3] یا میل مغناطیسی نامیده میشود.
شمال مغناطیسی جهتی است که انتهای شمالی قطبنمای مغناطیسیشده به آن اشاره میکند و با جهت خطوط میدان مغناطیسی زمین مطابقت دارد. شمال حقیقی جهتی در امتداد یک نصفالنهار به سمت قطب شمال جغرافیایی است.
طبق قرارداد، وردش یا میل مغناطیسی زمانی مثبت است که شمال مغناطیسی در شرق شمال واقعی باشد و زمانی که به سمت غرب باشد، میل مغناطیسی منفی است. خطوط همانحراف[4] خطوطی روی سطح زمین هستند که در امتداد آنها وردش یا میل مغناطیسی مقدار ثابتی دارد و خطوطی که وردش یا میل در آنها صفر است خطوط بدونانحراف نامیده میشوند. حرف کوچک یونانی δ (دلتا) اغلب به عنوان نماد وردش یا میل مغناطیسی استفاده میشود.
برخی از منابع مختلف میل مغناطیسی را «وردش مغناطیسی» هم مینامند که درست است. برخی هم به اشتباه آن را انحراف مغناطیسی گفتهاند؛ ولی اصطلاح انحراف مغناطیسی، برای انحراف ناچیز عقربهٔ قطبنما در اثر عوامل محیطی (مانند وسایل آهنی و منابع الکتریکی و غیره) است و هیچ ارتباطی با زاویه میل مغناطیسی در یک محل ندارد.
وردش یا میل مغناطیسی نباید با شیب مغناطیسی اشتباه گرفته شود؛ شیب مغناطیسی زاویهای است که خطوط میدان مغناطیسی زمین با ضلع رو به پایین صفحه افقی ایجاد میکنند.
میل مغناطیسی با موقعیت، زمان (سالانه و روزانه)، ناهنجاریهای مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل صرف نظر) و فعالیتهای مغناطیسی خورشید تغییر میکند. میل مغناطیسی در طول خطوطی & mdash؛ که اصطلاحاً خطوط هم ارز ∗ نامیده میشوند &mdash؛ ثابت است. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه در حال حاضر از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور میکند.
اولین بار در قرن ۱۵ میلادی ابن ماجد در حین بررسی ستاره قطبی و قطبنما به میل مغناطیسی پی برد[5]
اگر عقربه قطبنما شرق یا غربِ شمال واقعی را به عنوان شمال مشخص نماید، این اختلاف به ترتیب میل مغناطیسی شرقی یا غربی نامیده میشود. شمال مغناطیسی هم در نیمکره شمالی و هم در نیمکره جنوبی به عنوان مرجع میل مغناطیسی است. مقدار زاویهٔ انحراف بستگی با محل آزمایش دارد. برای تعیین میل مغناطیسی در یک منطقه مورد نظر میتوان از موارد زیر استفاده کرد:
لازم است ذکر شود که در یک محل مقدار زاویهٔ میل برحسب زمان اندکی تغییر میکند و اندازهٔ آن در نقاط مختلف زمین متفاوت است.
در ایران میل مغناطیسی به سمت شرق است و مقدار زاویه آن در مکانهای مختلف متفاوت است. برای نمونه در ۱۲ خردادماه سال ۱۳۸۶ میل مغناطیسی تهران &mdash؛ طبق محاسبات &mdash؛ برابر ۴ درجه و چهار دقیقه به سمت شرق بوده است، که هر سال نزدیک چهار دقیقه (کمتر از یکدهم درجه) به سمت شرق افزایش پیدا میکند.
چنانچه به کمک عقربهٔ مغناطیسی به طرف قطب شمال یا جنوب برویم، به قطب شمال و جنوب واقعی کرهٔ زمین نمیرسیم. علت این است که قطب شمال و جنوب جغرافیایی و مغناطیسی کرهٔ زمین، با هم یکی نیست؛ یعنی اینکه قطب شمال مغناطیسی زمین، درست روی قطب شمال جغرافیایی زمین قرار ندارد و اگر دو قطب جغرافیایی و مغناطیسی زمین را توسط خطی فرضی به نام محور به هم وصل کنیم، بین دو محور مغناطیسی و محور جغرافیایی زمین، زاویهای ساخته میشود که به آن، زاویهٔ میل مغناطیسی گویند.
میل مغناطیسی در جهتیابی هواپیماها و کشتیها بسیار مهم است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.