فریدیش ریس

فریدیِش ریس (مجاری: Riesz Frigyes؛^{[persian-alpha 1]} ۲۲ ژانویه ۱۸۸۰ – ۲۸ فوریه ۱۹۵۶) ریاضی‌دان مجار بود که با برادرش مارتسل، کارهای بنیادینی در آنالیز تابعی کرد.^[1][2]

فریدیِش ریس
زادهٔ	۲۲ ژانویهٔ ۱۸۸۰ دیور، اتریش-مجارستان
درگذشت	۲۸ فوریهٔ ۱۹۵۶ (۷۶ سال) بوداپست، جمهوری خلق مجارستان
شناخته‌شده برای	آنالیز تابعی معادله انتگرالی نظریه ارگودیک قضیه نمایش ریس قضیه ریس–فیشر فضای ریس فضای هاردی فضای لبگ لم ریس Radon–Riesz property proximity space قضیه فردریش و مارتسل ریس
پیشینه علمی
شاخه(ها)	ریاضیات
استاد راهنما	Gyula Vályi
دانشجویان دکتری	János Aczél Steven Gaal John Horvath Tibor Radó آلفرد رنیی

زندگی‌نامه

او و برادر کوچکترش مارتسل، از خانواده یهودی در دیور بودند. ‎۱۹۱۱ – ۱۹۱۹، ریس در دانشگاه فرانتس یوزف در کُلُژوار، در اتریش-مجارستان، استاد بود. پس‌از جنگ جهانی اول، بنا بر پیمان تریانون، ترانسیلوانی و کُلُژوار به رومانی رسیدند؛ و این دانشگاه، ۱۹۲۱، در سِگِد، دیگر به‌نام دانشگاه سگد شناخته می‌شد.^[3] ریس، رئیس و استاد دانشگاه سگد و عضو فرهنگستان علوم مجارستان^[4] بود. او، ۱۹۲۲، همچنین ژورنالی ریاضی^{[persian-alpha 2]} را به‌همراه آلفرد هار بنیان گذاشت.^[5]

ریس، کارهای بنیادینی در توسعه آنالیز تابعی کرد و دستاوردهایش، در فیزیک، کاربردهای مهمی دارد. او نظریه طیفی را برای عملگرهای متقارن کران‌دار^{[persian-alpha 3]} به شکل استاندارد امروزین آن بنا نهاد.^[2] او همچنین به نظریه ارگودیک، توپولوژی نیز کمک شایانی کرد و اثبات مقدماتی برای نظریه ارگودیک میانگین^{[persian-alpha 4]} پیش نهاد.

او در درس‌دادن، روشی نامعمول داشت؛ با دستیار و استادی پاره‌وقت وارد کلاس می‌شد، سپس آن استاد، خواندن بخش‌هایی از کتاب راهنمای ریس را شروع می‌کرد و دستیار، معادلات مربوطه را روی تخته می‌نوشت. خود ریس هم کنار می‌ایستاد و گه‌گاه سر تکان می‌داد.^[6]

ریاضی‌دان سوییسی-آمریکایی، ادگار لورچ، ۱۹۳۴، زیرنظر ریس در سگد به کار پرداخت و خاطراتش را از همکاری با ریس نوشت.^[3]

انتشارات

Riesz, Frigyes; Szőkefalvi-Nagy, Béla (1990) [1955]. Functional Analysis. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-66289-3.

یادداشت

1. با تلفظ ˈri:s ˈfriɟɛʃ
2. Acta Scientiarum Mathematicarum
3. bounded symmetric operators
4. Mean ergodic theorem

جستارهای وابسته

• فضای هیلبرت

منابع

1. Calendar of Historical Events, Births, Holidays and Observances
2. Eberhard Zeidler: Nonlinear Functional Analysis and Its Applications: Linear monotone operators. Springer, 1990
3. Lorch, Edgar R. (1993). Hersh, Rubem (ed.). "Szeged in 1934". Amer. Math. Monthly (به انگلیسی). 100 (3): 219–230. doi:10.2307/2324453. JSTOR 2324453.
4. János Horváth: A Panorama of Hungarian Mathematics in the Twentieth Century, Volume 1, Springer, 2006
5. «Acta Scientiarum Mathematicarum». scimagojr.com.
6. Wróblewski, Andrzej Kajetan (September 2008). "Czyściec, niebo i piekło". Wiedza i Życie: 65.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Frigyes Riesz». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۲۱.

پیوند به بیرون

• فریدیش ریس در پروژه تبارشناسی ریاضی
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "فریدیش ریس", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews
• Hersh, Reuben; John-Steiner, Vera (1993). "A Visit to Hungarian Mathematics" (PDF). Mathematical Intelligencer. 15 (2): 13–26. doi:10.1007/bf03024187. Archived from the original (PDF) on 27 June 2013. Retrieved 29 August 2019.