فاجعه چرنوبیل
حادثه هستهای در اوکراین شوروی ۱۹۸۶ / From Wikipedia, the free encyclopedia
فاجعهٔ اتمی چرنوبیل حادثهای هستهای بود که در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ میلادی، برابر با ۶ اردیبهشت ۱۳۶۵ خورشیدی، در رآکتور هستهای شمارهٔ ۴ نیروگاه چرنوبیل، در نزدیکی شهر پریپیات در شمال جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رخ داد.[1][2] این فاجعه یکی از دو بحران هستهای است که بر اساس مقیاسگر رویدادهای بینالمللی هستهای و رادیولوژیک، در گروه شمارهٔ ۷ (بالاترین مقیاس) طبقهبندی شدهاست. این درجه نشاندهندهٔ «حادثهٔ عظیم» است؛ به معنی «حادثهٔ دیگر در این مقیاس، حادثه اتمی فوکوشیما ۱ است. این موضوع از بدترین فجایع هستهای در تاریخ، هم از نظر هزینه و هم از نظر تلفات، محسوب میشود.[3]
بخش آغازین این مقاله ممکن است در برابر اندازهٔ کل آن بسیار بلند باشد. (مارس ۲۰۲۱) |
تاریخ | ۲۶ آوریل ۱۹۸۶؛ ۳۸ سال پیش (۱۹۸۶-26}}) |
---|---|
زمان | ۰۱:۲۳:۴۵ زمان مسکو (یوتیسی ۴:۰۰+) |
مکان | نیروگاه هستهای چرنوبیل، پریپیات، رایون چرنوبیل، استان کییف، جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (اکنون در استان کییف، اوکراین) |
گونه | حوادث هستهای و تشعشعی |
علت | اشکالات در طراحی راکتور (عملکرد سیستم AZ-5) و خطای انسانی |
نتیجه | INES سطح ۷ (حادثه بزرگ) |
کشتهها | طبق اعلام رسمی اتحاد جماهیر شوروی ۳۱ مرگ مستقیم و کوتاه مدت گزارش شده است، اما طی سال های آتی این عدد به ۵۹ نفر تغییر یافت. (تلفات جانی ناشی از فاجعه چرنوبیل را ببینید) |
این حادثه در جریان یک آزمایش ایمنی در یک رآکتور نوع آربیامکی، که در شوروی رایج است، اتفاق افتاد. محتوای این آزمایش شبیهسازی قطعی برق الکتریکی بود. هدف از این آزمایش کمک به توسعهٔ یک روش ایمنی جهت تداوم گردش آب خنککننده در صورت قطعی برق تا زمانی که ژنراتورهای پشتیبان بتوانند برق را تأمین کنند، بود. وقفهٔ بین قطعی برق و برقراری برق پشتیان حدود یک دقیقه بود. این شصت ثانیه به عنوان یک مشکل امنیتی بالقوه درنظر گرفته شده بود که میتوانست باعث گرم شدن بیش از حد هستهٔ رآکتور شود. سه آزمون این چنینی از سال ۱۹۸۲ انجام شده بود اما هیچکدام موفق به ارائه یک راه حل نشده بودند. در این تلاش چهارم، آزمون به مدت ۱۰ ساعت به تعویق افتاد، بنابراین شیفت عملیاتی که برای این آزمایش آموزش دیده بودند، حضور نداشتند. به همین دلیل سرپرست آزمایش موفق به پیروی از دستورالعمل اجرایی فرایند نشد و شرایط عملیاتی ناپایداری را ایجاد کرد که به همراه با نقصهای ذاتی در طراحی آربیامکی و غیرفعال بودن چندین سیستم ایمنی اضطراری، منجر به وقوع واکنشهای زنجیرهای کنترل نشده گردید.[4]
مقدار زیادی انرژی بهطور ناگهانی آزاد شد و باعث بخار شدن آب خنککنندهای شد که از قبل به شدت گرم شده بود. این اتفاق باعث شد که مخزن تحت فشار رآکتور در اثر یک انفجار بخاری مخرب بهطور کامل از بین برود. این اتفاق بلافاصله با آتشسوزی سرباز در هستهٔ رآکتور ادامه پیدا کرد که در حدود ۹ روز آلایندههای هوایی رادیواکتیو قابل ملاحظهای را وارد هوا کرد. این آلایندهها قبل از اینکه در نهایت در ۴ مه ۱۹۸۶ بهطور کامل کنترل شود، به قسمتهایی از غرب اروپا منتقل شد.[5][6] آلودگی منتشر شده از آتشسوزی با مقدار ref name="OECD02-Ch2"/> سی و شش ساعت پس از حادثه، یک ناحیهٔ قرنطینهٔ ۱۰ کیلومتری با تخلیهٔ سریع ۴۹۰۰۰ نفر که عمدتاً از شهر پریپیات بودند، ایجاد شد. شعاع این ناحیه پس از اینکه ۶۸۰۰۰ نفر دیگر نیز از منطقهای وسیع تر تخلیه شدند، به سرعت به ۳۰ کیلومتر افزایش یافت.[7] جهت کاهش انتشار آلودگی رادیواکتیو از مخروبهها و محافظت از محل در برابر فرسایش بیشتر در اثر هوا، بقایای رآکتور شمارهٔ ۴ نیازمند یک حصار بود که به سرعت در طی ماههای بعد ساخته شد و تا دسامبر ۱۹۸۶ به پایان رسید.
این پناهگاه «تابوت سنگ آهکی»، حفاظت تشعشعاتی لازم برای خدمههای دیگر رآکتورهای سالم در نیروگاه، و امنیت لازم برای رآکتور شمارهٔ ۳ را فراهم کرد تا همچنان به تولید برق تا سال ۲۰۰۰ ادامه دهد.[8][9] با توجه به ادامهٔ زوال تابوت سنگ آهکی، این حصار و رآکتور شمارهٔ ۴ در سال ۲۰۱۷ توسط حصار ایمنی جدید چرنوبیل مورد حفاظت قرار گرفت؛ محوطهای بزرگتر که حذف تابوت سنگ آهکی و باقیماندههای رآکتور را، در حالی که آلایندهها را همچنان در خود نگه میدارد، ممکن میسازد. در طول حادثه، انفجار بخاری باعث دو مرگ در داخل تأسیسات شد: یکی بلافاصله پس از انفجار و دیگری در اثر مقدار کشندهای از تابش یوننده. در طی روزها و هفتههای آینده، ۱۳۴ نفر از افراد مشغول به خدمت در این منطقه به دلیل مسمومیت پرتوی بستری شدند که ۲۸ نفر از آنها که آتشنشان و کارمند بودند، در طی ماهها فوت کردند.[10] در ۱۰ سال آینده، از این گروه تقریباً ۱۴ مرگ ناشی از سرطان ناشی از اشعه گزارش شد.[11] در قالب جمعیت وسیعتر و در سال ۲۰۱۱، بیش از ۱۵ مرگ و میر در اثر سرطان تیروئید کودکان به ثبت رسید.[12][13] به دلیل مواجههٔ مستقیم با آلودگی هوا و رادون، تعیین کل تلفات جانی ناشی از فاجعه چرنوبیل بهطور مستقیم امکانپذیر نیست.[14][15] معتبرترین پیشبینیها، کل موارد مرگ و میر ناشی از آلایندههای چرنوبیل را از ۴۰۰۰ (زمانی که صرفاً سه کشور از کشورهای شوروی سابق آلوده شده بودند) تا ۹٬۰۰۰–۱۶٬۰۰۰ (زمانی که کل قارهٔ اروپا درگیر شد) ارزیابی میکنند.[16] برای تعیین بیشترین خطر نسبی سرطان در میان گروههای درگیر، زمان و تحقیق بیشتری لازم است.[17]
فاجعهٔ چرنوبیل، هم از لحاظ هزینه و هم از لحاظ تلفات، بدترین حادثهٔ هستهای در تاریخ محسوب میشود.[18] مبارزه برای محافظت در برابر خطراتی که بلافاصله پس از حادثه بهوجود آمد و همچنین اقدامات در جهت پاکسازی محیط زیست، در نهایت بیش از نیم میلیون نفر پاکساز را درگیر کرد و تقریباً ۱۸ میلیارد روبل (حدود ۶۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹) هزینه دربرداشت.[19][20] این حادثه موجب ارتقاء ایمنی در تمامی رآکتورهای آربیامکی باقی مانده در شوروی شد. ۱۰ عدد از این رآکتورها تا کنون نیز فعال هستند.[21][22]