![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Haeckel_Gamochonia.jpg/640px-Haeckel_Gamochonia.jpg&w=640&q=50)
سرپایان
ردهای از نرمتنان / From Wikipedia, the free encyclopedia
سَرپایان (Cephalopods)، گروه مهمی از نرمتنان و تکاملیافتهترین آنها هستند. سرپایان نام خود را مدیون پاهای تغییر شکل یافتهٔ متعدد در اطراف سر خود هستند.[1] این جانوران که منحصراً دریایی هستند و ویژگی آنها، تقارن دوطرفه، سر برجسته و مجموعهای از بازوها یا شاخکها است که از پای اولیه نرمتنان تغییر یافتهاند. از آنجا که سرپایان قادر به ترشح مرکب از بدن خود هستند ماهیگیران به آنها ماهیهای مرکب میگویند.
سرپایان محدودهٔ زمانی: کامبرین پسین - امروزه | |
---|---|
![]() | |
انواع سرپایان. | |
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | جانوران |
شاخه: | نرمتنان |
رده: | سرپایان کوویه، ۱۷۹۷ |
راسته | |
زیررده ناتیلوئیده (Nautiloidea)
زیررده †آمونیت
زیررده نیامداران (Coleoidea)
|
در طبقهبندی جانداران، سرپایان ردهای در شاخهٔ نرمتنان بهشمار میآید. به سرپایان، سرپاوَران هم گفته شده است.
از جانوران سرپاور میشود هشتپا (اختاپوس)، ماهی مرکب، ملوانک، سپیداج، سرپاور، سرپاور دمکل، سرپاور جهنمی، شاخقوچی و تانینگیای ایرانی را نام برد.
سرپایان، شکارچیانی چابک و سریع هستند که معمولاً از طعمه زنده تغذیه میکنند و عمر کوتاهی دارند. این موجودات شکارگر شبانه هستند و لاروهای آنها از پاروپایان و دیگر پلانکتونها و خرچنگهای کوچک و بزرگ و صدفهای خوراکی و حلزونها و ماهیهای کوچک تغذیه میکنند و اما فک، شیر دریایی، سمور آبی و همجنسهای بزرگتر خود (با خاصیت همنوعخواری) و… از آنها تغذیه میکنند.
پیدایش سرپایان به دوره کامبرین برمیگردد، و از آن زمان، همانند دیگر نرمتنان، پهنهٔ سازگاری خود را با اشغال کنجهای مناطق گوناگونی از آبهای ساحلی، خورها، دریاهای کمعمق و اقیانوسها گسترده ساختند. راستههای مختلفی از این نرمتنان، در گذشتههای دور منقرض شدهاند و خاستگاه زمانی سرپایان کنونی به دوره سیلورین برمیگردد.[2] سرپایان در دوره اردویسین از جانوران چیره بر آبها بودند. دو آرایه منقرضشده مهم شاخقوچی (آمونیتها) و فشنگچه (بلمنیتها) هستند.
ردهٔ سرپایان اکنون شامل دو زیررده است که فقط از دور با هم مرتبط هستند: نیامداران، که شامل هشتپا، ماهی مرکب و سپیداج میشود؛ و ملوانکواران، که شامل ملوانک و دگرملوانک است. در نیامداران، پوسته نرمتنان درونی شده یا وجود ندارد، درحالیکه در ملوانکواران، پوستهٔ بیرونی باقی میماند. حدود ۸۰۰ گونه زنده از سرپایان شناسایی شده است. اندازه سرپایان موجود از ۱۰ میلیمتری (۰٫۳ اینچی) تا سرپاور عظیم ۱۴ متری (۴۵٫۱ فوتی)، بزرگترین بیمهرگان موجود، متغیر است.
مطالعه سرپایان شاخهای از نرمتنشناسی است که به نام سرپاشناسی شناخته میشود.