دهانه (اخترشناسی)

دهانه، کاسچال یا حفره کله‌قندی زمین‌چهری است متشکل از یک سوراخ یا فرورفتگی که در سطح یک سیاره تشکیل شده و معمولاً یا با برخورد یک شیء یا با فعالیت زمین‌شناختی ایجاد شده‌است. دهانه به‌صورت کلاسیک اینگونه توصیف شده‌است: «گودالی کاسه‌شکل که توسط آتشفشان، انفجار یا اثر شهاب‌سنگ تشکیل شده‌است.»^[1] روی زمین دهانه‌ها «عموماً نتیجه فوران آتشفشان‌ها هستند» اما «دهانه‌های برخوردی شهاب‌سنگ در ماه شایع هستند؛ در حالی که در زمین نادرند».^[1]

یک دهانه شهاب‌سنگ با قدمت ۵۰٬۰۰۰ سال واقع در شرق فلگستف، آریزونا، ایالات متحده

دهانه ماه وب. چندین دهانه کوچک‌تر درون و اطراف وب دیده می‌شوند.

در سال ۱۹۶۱ مقاله‌ای در نیو ساینتیست با حدس در مورد نظریه‌ای که بعداً رد شد و ادعا داشت که دهانه‌های ماه ممکن است در اصل آتشفشانی باشند، این را مطرح کرد که «دهانه‌های بوجودآمده از طریق آتشفشان دارای مزایای طبیعی و کانی‌زایی هستند که در دهانه‌های برخوردی یافت نمی‌شوند».^[2] اگر شرایط مناسب باشد، یک دهانه ممکن است به دریاچه‌ای دهانه‌ای تبدیل شود.^[3] لازمه آن این است که دهانه دیواره‌های نسبتاً هم‌سطح و سخت و منبعی از آب مانند سیلاب، باران، برف، چشمه یا دیگر آب‌های زیرزمینی داشته باشد.^[4][5]

جستارهای وابسته

• کاسه آتشفشانی
• مختشیم

منابع

1. "Crater". Young People's Science Encyclopedia. 1978. p. 456.
2. Green, Jack (1961-02-23). "Geology for the man on the Moon". New Scientist (به انگلیسی). Vol. 9, no. 223. p. 465. Archived from the original on 2022-10-21. Retrieved 2022-10-21.
3. John Arthur Thomson, Mountain and Moorland (1921), p. 33.
4. William Berryman Scott, Physiography: The Science of the Abode of Man (1922), p. 101.
5. University of Chicago Press, Science and Technology Encyclopedia (2000), p. 78, 131.

پیوند به بیرون