حلیمه سلطان

حلیمه سلطان ، ( زاده ۱۵۷۱ آبخازیا - درگذشته ۱۶۲۴ استانبول ) همسر محمد سوم و هم‌چنین والده سلطان و نایب‌السلطنه پسرش مصطفی یکم بود. سیاست‌های دربار عثمانی در سال‌های ۱۶۱۷ تا ۱۶۱۸، ۱۶۲۲ تا ۱۶۲۳ توسط او تعیین می‌شد. حلیمه اولین زنی در تاریخ عثمانی بود که مقام نایب‌السلطنه را کسب کرد و توانست به یکی از زنان قدرتمند در امپراتوری عثمانی و دوران سلطنت زنان تبدیل شود ؛ زمانی که کوسم سلطان و صفیه سلطان زنده بودند.

والده حلیمه سلطان
نگاره‌ای از مقبره حلیمه سلطان در ایا صوفیه
والده سلطان دوره اول
تصدی	۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸
پیشین	خندان سلطان
جانشین	ماه‌فیروز سلطان
والده سلطان دوره دوم
تصدی	۲۰ می ۱۶۲۲ –۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳
پیشین	ماه‌فیروز سلطان
جانشین	کوسم سلطان
نایب‌السلطنه
تصدی	دوره اول ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸ دوره دوم ۲۰ می ۱۶۲۲ - ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳
پیشین	ندارد
جانشین	کوسم سلطان
زاده	آلتونشاه ۱۵۷۱ آبخاز، قفقاز
درگذشته	۱۶۲۴ (۵۲ سال) استانبول، امپراتوری عثمانی
آرامگاه	ایا صوفیه، استانبول
همسر(ان)	محمد سوم
فرزند(ان)	مصطفی یکم شاهزاده محمود دلربا سلطان
نام کامل دولتلو عصمتلو آلتونشاه حلیمه والده سلطان عالیت الشان حضرتلری

همسر سلطان

حلیمه سلطان دارای اصالتی آبخازی بود و بعدا وارد حرم‌ سرای محمد سوم در مانیسا شد. او در سال ۱۵۸۶ شاهزاده محمود را به دنیا آورد. حلیمه در سال ۱۵۹۵ زمانی که همسرش به سلطنت رسید او همراه با فرزندانش به استانبول رفت. او بعداً در سال ۱۶۰۰ شاهزاده مصطفی را به دنیا آورد.^[۱][۲]

در سال ۱۵۹۷ شاهزاده سلیم فوت شد و محمود به‌ عنوان پسر ارشد سلطان ولیعهد سلطنت شد و قدرت حلیمه سلطان افزایش یافت. وی با مادر شوهرش صفیه سلطان رابطه خوبی نداشت به همین دلیل در سال ۱۶۰۳ شاهزاده محمود با دسیسه‌های صفیه اعدام شد و حلیمه به قصر قدیمی تبعید شد.^[۳][۴]

محمد سوم در ۲۰ دسامبر ۱۶۰۳ درگذشت و احمد یکم جانشین پدرش شد. وی بر خلاف سلاطین پیشین دستور اعدام برادرش مصطفی را صادر نکرد و اجازه داد او همراه با مادر و مادربزرگش در قصر قدیمی زندگی کند.^[۵][۶]

والده سلطان

احمد یکم در ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ فوت شد و مصطفی یکم که در آن زمان ۱۶ یا ۱۷ سال داشت با کمک ماه‌پیکر سلطان به‌سلطنت رسید و حلیمه مقام والده سلطان را کسب کرد، او که از همان ابتدا مشکل جوانی و روحی فرزندش را می دانست قدرت بزرگی را در اداره امپراتوری عثمانی اعمال کرد. وی در زمان سلطنت پسرش روزانه ۳۰۰۰ آسپر دریافت می‌کرد. خیلی زود به دلیل جوان بودن و مشکلات روانی که مصطفی از آن رنج می‌برد ، دولت را سریع آشفته کرد و حلیمه سلطان به عنوان نایب السلطنه پسر جوان و دیوانه ی خود تبدیل شد و حکومت را اداره می‌کرد و قره داوود پاشا متحد او بود.^[۷][۸]

مصطفی بعد از سه ماه و چهار روز از سلطنت خلع شد و برادرزاده‌اش عثمان دوم به‌سلطنت رسید و حلیمه سلطان دوباره به کاخ قدیمی رفت. حلیمه در زمان سلطنت عثمان روزانه ۲۰۰۰ آسپر دریافت می‌کرد. به دلیل نبودن زن قدرتمندی در حرم عثمان و مرگ مادرش در سال ۱۶۲۰ حلیمه نفوذی تا حدی زیاد بر حرم‌ سرای توپقاپی و از طریق متحدانش در سیاست دربار در اداره امور داشت. وی در برکناری و ترور عثمان در سال ۱۶۲۲ نقش اساسی داشت. وی با سرداران ینی‌چری ملاقات داشت و آن‌ها را به‌شورش تشویق کرد در نهایت ینی‌چری‌ها از حلیمه حمایت کردند و عثمان را از سلطنت خلع کردند و به اعدام رساندند.^[۹][۱۰]

پس از ترور عثمان ، مصطفی دوباره به سلطنت رسید ولی بخاطر بدتر شدن بیماری شدید روحی سلطان ، حلیمه سلطان با کمک قره داوود پاشا حکومت عثمانی را شخصاً اداره می‌کرد. اما در سال ۱۶۲۳ آبازه محمد پاشا خواستار انتقام عثمان شد و از سمت ارزروم به سمت استانبول لشکرکشی کرد. حلیمه دستور اعدام داماد خود وزیر اعظم قره داوود پاشا را صادر کرد اما فایده‌ای نداشت و در نهایت علمای مذهبی ، پاشاهای دیوان و افسران عالی رتبه سپاهی و سرداران ینی‌چری سرسختانه خواستار برکناری مصطفی شدند و در این میان مردم نیز به شورش برخاستند. وی به این شرط که جان پسرش حفظ شود رضایت خود را اعلام کرد.^[۱۱][۱۲]

مرگ

بعد از خلع مصطفی، مراد چهارم فرزند احمد یکم و کوسم سلطان به سلطنت رسید. حلیمه سلطان همراه با دخترش باقی عمر را در قصر قدیم سپری کرد و پس از مرگ در ایا صوفیه دفن شد.^[۱۳]

فرزندان

حلیمه سلطان همراه با محمد سوم سه فرزند داشت.^[۱۴]

• شاهزاده محمود، (تولد ۱۵۸۷ مانیسا – اعدام ۷ ژوئن ۱۶۰۳ استانبول در مقبره شاهزاده محمد در مسجد شاهزاده دفن شد)
• مصطفی یکم، (تولد ۲۴ ژوئن ۱۶۰۰ استانبول – مرگ ۲۰ ژانویه ۱۶۳۹ استانبول، در مسجد ایا صوفیا دفن شد) او پانزدهمین سلطان امپراتوری عثمانی بود.
• دلربا سلطان (تولد ۱۵۹۲ مانیسا – مرگ ۱۶۲۸ استانبول) در سال ۱۶۰۵ با داماد کارا داوود پاشا ازدواج کرد.

منابع

1. Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. New York: Facts on File (January 1, 2009). Günhan Börekçi. "Mustafa I." Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. p. 409. ISBN 978-1-438-11025-7.
2. M. Sadık Bilge (2005). Osmanlı devleti ve Kafkasya: Osmanlı varlığı döneminde Kafkasya'nın siyasî-askerî tarihi ve idarî taksimâtı, 1454-1829. Eren Yayıncılık.
3. Börekçi, Günhan. İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi - A Dynasty at the Threshold of Extinction: Mehmed III, Ahmed I, Mustafa I and the 17th-Century Ottoman Political Crisis. p. 78.
4. Peirce 1993, p. 231.
5. Peirce 1993, p. 129.
6. Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (October 29, 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge University Press. p. 186. ISBN 978-0-521-29163-7.
7. Dorothy O. Helly, Susan Reverby (1992). Gendered Domains: Rethinking Public and Private in Women's History : Essays from the Seventh Berkshire Conference on the History of Women. Cornell University Press. p. 52. ISBN 978-0-801-49702-5.
8. Peirce 1993, p. 145.
9. Gabriel Piterberg (2003). An Ottoman Tragedy: History and Historiography at Play. University of California Press. p. 14. ISBN 978-0-520-93005-6.
10. Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. pp. 126–127. ISBN 978-0-195-08677-5.
11. A History of the Ottoman Empire to 1730. CUP Archive. p. 137.
12. Elli Kohen (2007). History of the Turkish Jews and Sephardim: Memories of a Past Golden Age. University Press of America. p. 211. ISBN 978-0-761-83600-1.
13. Börekçi, Günhan. Factions And Favorites At The Courts Of Sultan Ahmed I (r. 1603-17) And His Immediate Predecessors. pp. 65 and n. 96.
14. Tezcan, Baki. The Debut Of Kösem Sultan's Political Career. p. 357.

والده پیشین: خندان سلطان دوره دوم: ماه‌فیروز سلطان

حلیمه سلطان دولت عصمتلو و عالیت الشان حضرت حلیمه والده سلطان والده سلطان امپراتوری عثمانی ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸ ۲۰ می ۱۶۲۲ – ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳

والده پسین: ماه‌فیروز سلطان دوره دوم: کوسم سلطان