جامعه ملل
سازمان بیندولتی (۱۹۲۰–۱۹۴۶) / From Wikipedia, the free encyclopedia
جامعه ملل یا مجمع اتفاق ملل سازمانی میاندولتی بود که در دهم ژانویهٔ ۱۹۲۰ در پی کنفرانس صلح پاریس (که رسماً به جنگ جهانی اول پایان داد) تأسیس شد. بعد از جنگ جهانی دوم سازمان ملل متحد تأسیس و جایگزین جامعه ملل شد. اهداف این سازمان، چنانکه در میثاق آن آمده است، جلوگیری از وقوع جنگ از طریق امنیت دستهجمعی، خلع سلاح، و حل اختلافهای بینالمللی از راه مذاکره و حکمیّت بود. ۴۲ کشور عضو مؤسس جامعهٔ ملل بودند و حداکثر تعداد اعضای آن (از ۲۸ سپتامبر ۱۹۳۴ تا ۲۳ فوریه ۱۹۳۵) به ۵۸ کشور میرسید.
جامعه ملل Société des Nations | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۹۲۰–۱۹۴۶ | |||||||||
نقشه کشورهای عضو جامعه ملل در طول تاریخ ۲۶ سالهاش | |||||||||
وضعیت | سازمان بیندولتی | ||||||||
مقر | ژنو[۱] | ||||||||
زبان(های) رایج | فرانسوی و انگلیسی | ||||||||
دبیرکل | |||||||||
• ۱۹۲۰–۱۹۳۳ | جیمز اریک دروموند | ||||||||
• ۱۹۳۳–۱۹۴۰ | ژوزف آونول | ||||||||
• ۱۹۴۰–۱۹۴۶ | شان لستر | ||||||||
قائممقام دبیرکل | |||||||||
• ۱۹۱۹–۱۹۲۳ | ژان مونه | ||||||||
• ۱۹۲۳–۱۹۳۳ | ژوزف آونول | ||||||||
• ۱۹۳۳–۱۹۳۶ | پابلو دو آزکارات | ||||||||
• ۱۹۳۷–۱۹۴۰ | شان لستر | ||||||||
دوره تاریخی | دوره میاندوجنگ | ||||||||
• نافذ شدن پیمان ورسای | ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ | ||||||||
• نخستین نشست | ۱۶ ژانویه ۱۹۲۰ | ||||||||
• فروپاشی | ۲۰ آوریل ۱۹۴۶ | ||||||||
| |||||||||
|
جامعهٔ ملل سه رکن اصلی با نامهای مجمع عمومی، شورای اجرایی، و دبیرخانه داشت. جامعه همچنین دو بال اساسی (دیوان دائمی دادگستری بینالمللی و سازمان بینالمللی کار) داشت که اساسنامهٔ آنها را ارکان سهگانه تصویب کرده بودند؛ چندین نهاد و کمیسیون تخصصی دیگر نیز تحت سرپرستی جامعهٔ ملل به کار مشغول بودند، که برخی از آنها عبارت بودند از: سازمان بهداشت، کمیسیون قیمومتها، کمیته بینالمللی همکاری اندیشمندانه، هیئت مرکزی دائمی افیون، کمیساریای پناهندگان، کمیتهٔ بردهداری، و کمیتهٔ مطالعهٔ مقام قانونی زنان. همچنین جامعه بر قیمومت قدرتهای متفقین بر مستعمرات سابق امپراتوریهای آلمان و عثمانی نظارت میکرد و علاوه بر حل مناقشات ارضی و اختلافات بینالمللی دیگر، کنترل برخی مناطق تصریحشده در معاهده ورسای را برعهده داشت. مقر رسمی جامعهٔ ملل در کاخ ملل، واقع در شهر ژنو در کشور سوئیس بود.
آخرین کشوری که به عضویت این سازمان درآمد پادشاهی مصر بود. بااینکه رئیسجمهور آمریکا وودرو ویلسون از مبتکران تأسیس جامعهٔ ملل بود، به دلیل مخالفت سنا و سیاست انزواطلبی، آمریکا هیچگاه به این سازمان نپیوست. این امر قدرت سازمان را محدود ساخت. در سال ۱۹۳۳ امپراتوری ژاپن تصمیم مجمع عمومی را دربارهٔ تخلیه ایالت منچوری نپذیرفت و در مارس همان سال جامعه ملل را ترک گفت. در اکتبر آن سال نیز آلمان نازی کنفرانس جهانی خلع سلاح و جامعه ملل را به بهانه نامساوی بودن حقوق این کشور در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی ترک کرد. در سال ۱۹۳۴ عدم واکنش جامعه ملل نسبت به حمله ایتالیا به حبشه بیثمری جامعه ملل در حفظ امنیت جهانی را بیشازپیش به نمایش گذاشت. در سال ۱۹۳۹ هم شوروی بهخاطر حمله به فنلاند از این سازمان اخراج شد.
جامعه ملل موفقیتها و شکستهایی داشت. این سازمان توانست قدمهایی در راه تقویت حاکمیت قانون در سراسر جهان و مفهوم امنیت دستهجمعی و مقابله با بیماریهایی همهگیر، بردهداری، کار کودکان، و ستمهای استعمارگران بردارد و حقوق پناهجویان و کارگران را بهبود بخشد، ولی نتوانست به هدف اصلی خود، یعنی جلوگیری از یک جنگ جهانی دیگر دست یابد. پس از پایان جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۶ میلادی، متفقین تصمیم به انحلال این سازمان و جایگزینی آن با سازمان ملل متحد گرفتند. سازمان ملل برخی از نهادهای جامعهٔ ملل را نیز به ارث برد.